«Παλιές γραφές» Γράφει ο Αποστόλης Κομπλίτσης, ο Ακαρνάνας

Έναν ελάχιστο φόρο τιμής αποδίδουν σήμερα οι «παλιές γραφές» σε όλους τους Έλληνες που πολέμησαν και αντιστάθηκαν το φασισμό-ναζισμό, με το παρακάτω κείμενο της Ευφροσύνης Βλ. Χρυσικού – Φιλόλογος. Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα «Φωνή των Μπαμπινιωτών», του Συλλόγου Μπαμπίνης, το 1982. Μετά από 41 χρόνια επέλεξα αποσπάσματα από το συγκεκριμένο κείμενο για την ποιοτική του προσέγγιση στον πόλεμο του ’40......

Το Αλβανικό Έπος

ΚΑΙ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Ο πόλεμος του ’40 αποτελεί ισχυρό βίωμα για όσους το έζησαν, πολεμώντας στα βουνά της Ηπείρου. Ανάμεσα στους νέους της γενιάς του ’40 που ανέλαβαν αυτόν τον αγώνα πολέμησαν ποιητές και συγγραφείς, νέοι και αυτοί τότε.

Η εμπειρία του πολέμου θα αποτελέσει, αργότερα, για αυτούς πηγή έμπνευσης και θα μας δώσουν αξιόλογα λογοτεχνικά έργα, εκφράζοντας καθένας το βίωμα του με το δικό του τρόπο και θεώρηση.

Ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης, ζώντας και αυτός τα γεγονότα του πολέμου στην Αλβανία και επηρεασμένος από το θάνατο του συμπολεμιστή, του ανθυπολοχαγού στο μέτωπο, θα γράψει το ποίημα «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».

Το τραγούδι του Ανθυπολοχαγού είναι πένθιμο αλλά και ηρωικό, όπως λέει ο τίτλος, κάτι ανάμεσα στο μοιρολόι και στο έπος. Ένας ύμνος στη λεβεντιά του Ανθυπολοχαγού και θρήνος για τον θάνατο του. Ο Ανθυπολοχαγός συμβολίζει όλο το λαό που βαδίζει στο ολοκαύτωμα του. Ο ποιητής τον εξιδανικεύει, και με την ηθική του ανωτερότητα, μας μεταφέρει στον κόσμο των Ελεύθερων Πολιορκημένων του Σολωμού.

Παρουσιάζουμε μερικά αποσπάσματα, όπου μπορούμε να δούμε βασικές ιδέες στο ποίημα.

Το φως κυριαρχούσε στη χώρα του ποιητή, πριν έρθει ο εχθρός, η ομορφιά στα τοπία της και οι άνθρωποι της γνώριζαν μόνο τον κόπο της δουλειάς. Τώρα όμως, με τον ερχομό του εχθρού ήρθε το σκοτάδι, ο ήλιος έφυγε και η αγωνία έρχεται να βασιλέψει γιατί κάτι κακό πλησιάζει, σα να προμαντεύεται ο θάνατος του Ανθυπολοχαγού.

«Εκεί που πρώτα εκατοικούσε ο ήλιος

Που με τα μάτια μιας καρθένας άνοιγε ο καιρός

Καθώς εχιόνιζε από το σκούντημα της μυγδαλιάς ο εγέρας

Κι άναβαν στις κορφές των χόρτων καβαλάρηδες

Εκεί που χτύπαγεν η οπλή ενός πλάτανου λεβέντικου

Και μια σημαία πλατάγιζε ψηλά γη και νερό

Που όπλο ποτέ σε πλάτη δεν εβάραινε.

Μα όλος ο κόπος του ουρανού

Όλος ο κόσμος έλαμπε σαν μια νεροσταγόνα

Πρωί, στα πόδια του βουνού

Τώρα, σαν από στεναγμό Θεού ένας ίσκιος μεγαλώνει.

Τώρα η αγων.ια σκυφτή με χέρια κοκκαλιάρικα

Πιάνει και σβήνει ‘ένα-ένα, τα λουλούδια επάνω της.

Μέσα στις χαράδρες όπου τα νερά σταμάτησαν

Από λιμό χαράς κείτουνται τα τραγούδια.

Βράχοι καλόγεροι με κρύα μαλλιά

Κόβουνε σιωπηλοί της ερημιάς τον άρτο.

Χειμώνας μπαίνει ως το μυαλό, κάτι κακό

Θ’ανάψει. Αγριεύει η τρίχα τ’ αλογόβουνου.

Τα όρνια μοιράζονται ψηλά τις ψίχες τ’ ουρανού».

Β. Ο Ανθυπολοχαγός πεσμένος κάτω, σημαδεμένος ανάμεσα στα φρύδια με τη δαχτυλιά της μοίρας, ήταν ένα ωραίο, γερό και γενναίο παιδί. Το κακό ήταν κάτι το άγνωστο γι’ αυτόν και η ψυχή του ήταν γεμάτη πάθος για εκδίκηση στην αδικία που έγινε στη χώρα του:

«Ήταν γενναίο παιδί.

Με τα θαμπόχρυσα κουμπιά και το πιστόλι του

Με τον αέρα του άντρα στην περπατηξιά

Και με το κράνος του, γυαλιστερό σημάδι

(Φτάσανε τόσο εύκολα μεσ’ στο μυαλό

Που δεν εγνώρισε κακό ποτέ του).

Με τους στρατιώτες του Ζερβά – δεξιά

Και την εκδίκηση της αδικίας μπροστά του

-Φωτιά στην άνομη φωτιά!-

Με το αίμα πάνω από τα φρύδια

Τα βουνά της Αλβανίας βροντήξανε

Ύστερα λιώσανε χιόνι να ξεπλύνουν

Το κορμί του, σιωπηλά ναυάγιο της αυγής.

Και το στόμα του, μικρό πουλί ακελαήδιστο

Και τα χέρια ανοιχτές πλατείες της ερημίας

Βρόντηξαν τα βουνά της Αλβανίας

Δεν έκλαψαν

Γιατί να κλάψουν

Ήταν γενναίο παιδί!

Γ. Η μάνα θρηνεί το χαμένο της παιδί, γυρίζοντας ξέφρενη από πόνο στις άδειες καμάρες.

Της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μυρσίνη συ δοξαστική

Μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου!

Μέσα στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη βλέπουμε ο πόλεμος του ’40 να αντιμετωπίζεται σαν υπόθεση Δικαιοσύνης, σαν μια αδικία, σαν κάτι κακό χωρίς να λείπουν και τα αισθήματα ανθρωπιάς για τον άνθρωπο, που ζει όλες τις συνέπειες του πολέμου με ένα πνεύμα ηρωισμού και ιδεολογικής πίστης.

27 Οκτωβρίου 2023