ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΕΞΟΔΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΡΕΙΣ ΣΥΛΛΟΓΟΥΣ

        Μεγάλη επιτυχία σημείωσε η εκδήλωση των τριών Συλλόγων, Λαογραφικού-Πολιτιστικού Μεσολογγίου, Μεσολογγιτών Αττικής «Ο Άγιος Συμεών» και «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» Αδελφότητα των Απογόνων, που είχε θέμα: «10 Απριλίου 1826: Η Έξοδος του Μεσολογγίου σύμφωνα με τις περιγραφές και τους χάρτες της Εποχής». 

      Η εκδήλωση έγινε το Σάββατο, 6 Απριλίου 2013 στην αίθουσα της πρώην Νομαρχίας. Στο σύντομο χαιρετισμό του ο  Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης  Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Κοσμά αφού συνεχάρη τα Δ. Σ. των Συλλόγων για την τόσο σπουδαία εκδήλωση τους μεταξύ των άλλων είπε:........

        «Φτάσαμε σε μια εποχή που δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε για την πατρίδα. Δεν έχουμε την ελευθερία να μιλήσουμε για την Ελλάδα να εκφραστούμε , να την επαινέσουμε, όχι σαν γεωγραφικό χώρο αλλά σαν ιδέα. Σήμερα που δεν έχουμε πίστη σε ιδανικά και αξίες, είναι ανάγκη η πατρίδα, η Ελλάδα να μιλάει σε μας, να μιλάει με την ιστορία της, τους ηρωισμούς της, τα αίματά της , την προσφορά της, τον πολιτισμό της. Είναι πολλοί εκείνοι που δεν αφήνουν την ιστορία να διδάσκεται, με αποτέλεσμα τα παιδιά μας να αδιαφορούν για την ιστορία μας. Εμείς δεν θα ξεχάσουμε την ιστορία μας.

           Όσο ζούμε δεν θα πάψουμε να υμνούμε την πατρίδα. Όσο ζούμε δεν θα πάψουμε να αγωνιζόμαστε. Θέλω να συγχαρώ τους συλλόγους και τους προέδρους τους (ονομαστικά). Θα μιλήσει ο Κος Μυλωνάς για το Μεσολόγγι και θα μας αναζωογονήσει και θα μας αναζωπυρώσει. Θα έπρεπε η αίθουσα να ήταν γεμάτη. Για το Μεσολόγγι μιλάμε, το ξεχνούνε οι «μεγάλοι». Μη το ξεχνούμε και μεις. Γι’ αυτό έπρεπε να ήμασταν όλοι εδώ απόψε. Εμείς θα πάρουμε αυτή την απόφαση. Αυτά που θα ακούσουμε απόψε θα τα μεταλαμπαδεύσουμε, κυρίως στα παιδιά μας. Για να ζει το Μεσολόγγι».

        Ακολούθησε  χαιρετισμός του Αντιπεριφερειάρχη κου  Βασ. Αντωνόπουλου που εξήρε την θυσία των Μεσολογγιτών λέγοντας:  

«Η Έξοδος του Μεσολογγίου είναι ένα ιστορικό γεγονός που ανέπτυξε δυναμική μύθου. Το ανθρώπινο σώμα είναι πολύ μικρό για να χωρέσει την ψυχή του ανθρώπου. Είναι οι στιγμές εκείνες όπου η ύλη εκμηδενίζεται μπροστά στην ασύλληπτη δύναμη του πνεύματος. Είναι οι στιγμές εκείνες όπου ο άνθρωπος αγγίζει τον Θεό. Είναι οι στιγμές της απόλυτης, της πραγματικής ελευθερίας. Σ’ αυτές τι στιγμές, οποιαδήποτε πολιορκία, οποιαδήποτε απειλή δεν μπορεί, ούτε να μας υποδουλώσει, ούτε να μας υποτάξει. Γι’ αυτό, η Έξοδος του Μεσολογγίου μας διδάσκει ότι σε περιπτώσεις αδιεξόδου, εμείς απλώς αλλάζουμε τη σκέψη και νιώθουμε αυτόνομοι και δημιουργικοί».

       Τον λόγο έλαβε ο  κος Χρ. Σιάσος για σύντομο χαιρετισμό που είπε: «…  Σε λίγες ημέρες  το Μεσολόγγι θα γιορτάσει και θα τιμήσει για άλλη μια φορά το έπος της Ελληνικής Θυσίας, Νίκης και Δόξας, την Ηρωική απόφαση των Ελεύθερων Πολιορκημένων  που γράφτηκε με δύο λέξεις, «Ελευθερία ή Θάνατος».

       Σήμερα, καλέσαμε για συνεργασία σ΄ αυτή την εκδήλωση δύο καταξιωμένους συμπολίτες μας, γνήσιους Μεσολογγίτες,  προικισμένους  με αρχές, ήθος, αγάπη και τιμιότητα, τον Αντιστράτηγο ε.α. κο Γεώργιο Αντύπα, Πρόεδρο του Συλλόγου  Μεσολογγιτών «Άγιος Συμεών», με πλούσιο έργο την εποχή που ήταν Διοικητής στο 2/39 Σύνταγμα Πεζικού και τον κο Κωνσταντίνο Καρκανιά, Πρόεδρο του Ελληνοβρετανικού Κολλεγίου Αθηνών και με μεγάλη προσφορά στο χώρο της παιδείας,  Πρόεδρο του Συλλόγου «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» Αδελφότητα των Απογόνων, τον οποίο εκπροσωπεί ο Αντιπρόεδρος του Δ. Σ. κος Γεράσιμος Ρεπάσος…

        Την νύχτα της 10ης Απριλίου 1826, Κλήρος και Λαός όρμησαν φωνάζοντας «Χρηστός Ανέστη» κι έπεσαν όλοι  άψυχοι ΝΑΙ, ηττημένοι όμως ΟΧΙ. Η θυσία τους υπήρξε ένα από τα μεγαλουργήματα της Παγκόσμιας Ιστορίας.  

         Ο Κωστής Παλαμάς, γράφει: «Δεν υπάρχουν πλέον εντός των τειχών, ούτε άνδρες, ούτε γυναίκες, ούτε γέροντες, ούτε παιδιά, ούτε ασθενείς, ούτε πληγωμένοι. Υπάρχουν απλούστατα ΗΡΩΕΣ»… Το Μεσολόγγι έγινε ιδέα γιατί στο ενεργητικό του έχει το θαύμα της «ΕΞΟΔΟΥ». Αυτή η ιδέα ουδέποτε αδικεί, μόνο διεκδικεί…

       Το Μεσολόγγι έγινε ο μαγνήτης της Ελλάδας, ορμητήριο και καταφύγιο της Ελευθερίας… Εδώ στο Μεσολόγγι θα έρχονται οι ελεύθεροι άνθρωποι για να προσκυνούν στον Κήπο των Ηρώων μεταβάλλοντας τις ψυχές τους σε «Αγία Τράπεζα» για να δεχθούν τη μετάληψη από τους αθάνατους με το δισκοπότηρο της θυσίας τους και να δροσίζονται απ΄ την αιώνια κι αστείρευτη πηγή της  Ιστορίας του…  Τιμή και δόξα και αιώνιο μνημόσυνο στους ήρωες της εξόδου».

        Ο Πρόεδρος κος Γεώρ. Αντύπας  στο σύντομο χαιρετισμό του είπε: «…Πριν αναφερθώ με μικρό αφιέρωμα στην ιστορική μνήμη της ηρωικής απόφασης των Ελευθέρων Πολιορκημένων, σεβόμενος πάντα τον ομιλητή, επιτακτική καθίσταται η ανάγκη να ευχαριστήσω τον κύριο συντελεστή της αποψινής διοργάνωσης, Πρόεδρο του Λαογραφικού Συλλόγου καθηγητή κ. Χρήστο Σιάσο για τα κολακευτικά λόγια που ανέφερε για το πρόσωπό μου…
    Ήταν και τότε άνοιξη όπως και τώρα.  Ένα Σάββατο αποβραδίς ανήμερα Λαζάρου.
       Η Άνοιξη καλούσε τη ζωή σε ανασύνταξη και χάριζε τις ασύγκριτες ομορφιές της στην πλάση αντίθετα όμως γύρω από το Μεσολόγγι και μέσα στο Μεσολόγγι πλανιόταν τα μαύρα φτερά του θανάτου, πολεμώντας να τ΄αγκαλιάσουν ολόκληρο και ολόψυχο.
      Σφιχτά, αποκλεισμένο από τις δυνάμεις της τυρρανίας και του σκοταδιού αυτός εδώ ο φράχτης βάσταξε πιστός στα εμπνευσμένα και βγαλμένα λόγια από τα κατάβαθα της ευαίσθητης ψυχής του Εθνικού Ψάλτη του Μεγάλου Σολωμού  "ΒΑΣΤΑ ΚΑΗΜΕΝΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΒΑΣΤΑ" γιατί η παρόρμηση του ποιητή δεν ήταν μόνο προσευχή και το προσκύνημα της δικής του μούσας στον αντρειωμένο αγώνα του άπαρτου κάστρου, αλλά το σάλπισμα της Εθνικής μας Ιστορίας…   "ΛΕΥΤΕΡΙΑ Η ΘΑΝΑΤΟΣ"  "ΤΑ ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΚΡΕΜΑΣΜΕΝΑ ΣΤΙΣ ΜΠΟΥΚΕΣ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΩΝ ΜΑΣ"
     Αλύγιστο πλέον στην απόφασή του δεν εννοεί να παραδοθεί ούτε στις ορδές των τυρράνων ούτε στην πείνα κι αποφασίζει ομόγνωμα και  "εν ονόματι της Αγίας Τριάδας" να σχίσει με τα σπαθιά τους δρόμους προς τις Ελληνικές βουνοκορφές, που έφραζαν οι βάρβαρες ορδές των πανίσχυρων πολιορκητών.

        Οι γονείς ποτίζουν μ΄ αφιόνι τα παιδιά τους για να πνίξουν τις αγγελικές τους φωνούλες και τα αθώα τους κλάματα για να μη φανερωθεί πρόωρα η έξοδος και οι ανήμποροι παραδίδονται εθελοντικά στον Καψάλη.

        Το Μεσολόγγι έπεσε αλλά δεν πέθανε.

        Ο θάνατος είναι η κοινή μοίρα των φθαρτών και το Μεσολόγγι είναι σφιχταγκαλιασμένο με την Ιστορική Αθανασία.

       Ήταν ένα πελώριο και ακατάλυτο σύμβολο λευτεριάς, μια ολόφωτη ιδέα ποτισμένη με άφθονο αίμα της ηρωικής του φρουράς…

      Οι θυσίες  δεν είναι υπόθεση διαταγών. Σε όλες τις γενιτσαρικές  προσπάθειες η αντρειωμένη Φρουρά του Μεσολογγίου «δεν παραδίνει τα κλειδιά, πασά δεν προσκυνάει»… ΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ ΖΕΙ ΚΑΙ ΘΑ ΖΕΙ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ ΣΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΜΑΣ.

    Ο Αντιπρόεδρος κος Γερ. Ρεπάσος  είπε:

«Συχνά αναφερόμαστε στην Έξοδο της ηρωικής φρουράς. Αυτό είναι λάθος. Ήταν η Έξοδος όλων των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Η πρώτη απόφαση αφορούσε αυτό ακριβώς: να βγει η φρουρά και να θυσιάσουν τους αδύνατους. Παρενέβη ο Επίσκοπος, Ιωσήφ Ρωγών και κατάφερε να τροποποιηθεί η απόφαση να θυσιαστούν οι δυνατοί υπέρ των αδυνάτων και να βγουν όλοι μαζί. Μιλάμε δηλαδή για την Έξοδο των Ελευθέρων Πολιορκημένων. Η μεταχείριση που επιφύλαξε η πολιτεία μετά την Έξοδο στο Μεσολόγγι μπορεί να συνοψιστεί σε ένα γεγονός, του Μαρτίου του 1834. Οι τότε κυβερνώντες, τυχαία Βαυαροί, Γερμανοί, αποφάσισαν να κάνουν την πρώτη δημόσια εκτέλεση με το πολιτισμένο όργανο της εποχής, την γκιλοτίνα. Η αντίδραση των Μεσολογγιτών ήταν μνημειώδης. Κλειδώθηκαν όλοι στα σπίτια τους.

Η περιπέτεια του ΤΕΙ μας έφερε όλους κοντά. Κατάφερε αυτή η ιστορία να συναντηθούμε ξανά όλοι μαζί στο Μεσολόγγι, με τον επίσκοπο μπροστά, όπως και τότε. Λείπει όμως ένας τόπος και τρόπος συνάντησης.

Σήμερα, που η πατρίδα βρίσκεται πάλι σε δύσκολες συνθήκες, που η ρωμιοσύνη πάει να σκύψει με το σουγιά στο κόκκαλο, με το λουρί στο σβέρκο, αξίζει να ευχόμαστε και να αγωνιζόμαστε να πεταχθεί από εξ’ αρχής, να τρέξει, να θεριέψει, ενωμένη όπως οι τρεις σύλλογοι, με την ευχή της εκκλησίας σήμερα. Αυτή η ενωμένη αγωνιζόμενη ρωμιοσύνη είναι το καλύτερο μνημόσυνο των Ελεύθερων Πολιορκημένων».

        Στο βήμα κλήθηκε, από την κα Ελένη Πλακίδα που είχε το συντονισμό της εκδήλωσης, ο κος Μυλωνάς  ο οποίος ανέλυσε το θέμα με πολλές λεπτομέρειες και με προβολή  χαρτών, σχεδίων και εικόνων από το προσωπικό του αρχείο. Λόγω της πολυσέλιδης αναφοράς  του παραθέτουμε στη συνέχεια τα πιο κύρια  σημεία της ομιλίας του, που βλέπουν το φώς της δημοσιότητας για πρώτη φορά, καθώς και μερικούς χάρτες και όπως αναφέρθηκε, η όλη έρευνά του πρόκειται σύντομα να εκδοθεί σε βιβλίο. 

       Αποσπάσματα από την ομιλία: «… Να ευχαριστήσω για τη σημερινή εκδήλωση τους συλλόγους, Αδελφότητα απογόνων, Μεσολογγιτών Αττικής και Λαογραφικό  Σύλλογο και ιδιαίτερα τους Προέδρους κ.κ. Κώστα Καρκανιά, Γιώργο Αντύπα και Χρήστο Σιάσο.   

      Μεσολόγγι, Ιερή Πόλη. 

  Το φως που ακτινοβόλησε σαν φάρος στις 10 τ’ Απρίλη του 1826. Αυτό το φως που έκανε ΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ  συνώνυμο με τη λέξη «Ελευθερία». Το τσουνάμι που κατέκλεισε όλες τις Ευρωπαϊκές πόλεις. «Ελευθερία» Θείο πιοτό. Δεν είναι δώρο που χαρίζεται, αλλά  αγαθό που κατακτάται με θυσίες. Δεν είναι τύχη, αλλά άθλος. Όταν σου την στερήσουν, την λαχταράς, όπως τότε οι άνθρωποι του Μεσολογγιού! Και αποφάσισαν για την Έξοδο.

        Με την έρευνα και τις τοποθετήσεις μου σίγουρα δεν διεκδικώ το αλάθητο. Έχει γίνει  όμως  μια κοπιαστική και συστηματική προσπάθεια, με τη μελέτη και ανάλυση όλων των υπαρχόντων αναφορών λέξη προς λέξη, για να δοθεί όσο το δυνατόν πιο τεκμηριωμένη άποψη στα ζητήματα της εξόδου, της πορείας και όχι μόνο. Τεκμηριωμένη με χάρτες που αποτύπωναν θέσεις και περιοχές, όπου συνέβησαν διάφορα γεγονότα.. Από την έρευνα προέκυψε, ότι σε πολλά σημεία οι συγγραφείς  συμφωνούν αλλά και σε αρκετά άλλα  έχουν διαφορετική άποψη. Ακόμη πολλά ερωτηματικά, ανεξιχνίαστα, μέχρι σήμερα, κέντριζαν το ενδιαφέρον μου και με έκαναν να ασχοληθώ πιο επισταμένα. 

 Όπως :

1)Γιατί επιλέξανε την ανατολική πλευρά,  για την έξοδο αφού γνώριζαν ότι από εκεί θα συναντούσαν τους σκληροτράχηλους και πολεμοχαρείς Αιγύπτιους  του Ιμπραήμ;

2) Στο σχέδιο Κοκκίνη εκτός από την κεντρική πύλη δεν υπήρχε άλλη πόρτα στις ντάπιες. Όταν βγήκαν οι Εξοδίτες,  πως πέρασαν από τις ντάπιες και το τείχος των 3,5 μέτρων ύψους;

3)Ποια ήταν η μορφή, η έκταση που καταλάμβαναν, το ύψος , η χρήση και λειτουργία των προμαχώνων, εκτός βέβαια του χώρου των κανονιών;

4) Οι γέφυρες κατά την έξοδο ήταν 3 ή 4.

5) Πόσος χρόνος  χρειάζονταν για να περάσει ο κόσμος από τις γέφυρες;

6) Αφού πέρασαν την περίταφρο πέσανε πρηνείς στο χώρο ανάμεσα από το τείχος και το αυλάκι του Ομέρ. Που ήταν το αυλάκι αυτό του Ομέρ Πασά;

7) Οι 9.000 περίπου Μεσολογγίτες και φρουρά, που θα έβγαιναν από το τείχος και θα έπεφταν «μπρούμυτα κατά γης»  χωρούσαν στο χώρο αυτόν;

8)Η φρουρά και οι άμαχοι σε πόσα σώματα χωρίστηκαν;

9)Πως κινήθηκαν τα σώματα κατά την Έξοδο και ποιοι ήταν οι αρχηγοί;

10) ποια ήταν η θέση των δύο καστελιών-προμαχώνων που ανάμεσά τους θα έπρεπε να περάσουν οι πολιορκημένοι; Και αρκετά άλλα...

   Το σχέδιο του Μηχανικού Κοκκίνη. Περιέχει το τείχος με τις ντάπιες, τις ονομασίες τους, και πρόβλεψη για επέκταση-ενίσχυση τριών προμαχώνων. Ημερομηνία σύνταξης 25 Οκτωβρίου 1825. Η διάταξη των 18 προμαχώνων πολύ καλή. Στο σύνολό του το τείχος παρουσιάζεται πεπλατυσμένο. Με σημειώσεις φαίνονται η σημερινή έκταση του τείχους, ο κήπος των ηρώων η Μητρόπολη και σε πίνακα οι διάφορες ονομασίες των 18 αρχικών προμαχώνων…

          Ο χάρτης της ευρύτερης περιοχής του Μεσολογγίου, υπό του Οδ. Μαρούλη το 1907. Περιλαμβάνει την οικιστική περιοχή, την περιμετρική που καταλήγει στο νησάκι του ανεμόμυλου, τη συνολική θέση του τείχους καθώς και τις εχθρικές πολιορκητικές οχυρώσεις.

      Σημερινή κατάσταση της πόλης. Για να έχουμε μια εικόνα του τείχους που βρίσκονταν τότε, δεξιά και αριστερά του σημερινού τμήματος.

       Η «ΓΕΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ» ενάμισι μήνα μετά την έξοδο γράφει, «αμέσως εσυνάχθησαν οι στρατηγοί εις την ανατολοικήν πλευράν του οχυρώματος, και συσκεφθέντες απεφάσισαν τον τρόπον της φυγής»

  «Οι σωματάρχαι άμα λαβόντες την είδησιν ταύτην, συνήχθησαν περί την μεσημβρίαν» της 10^ης Απριλίου «εις το κανονοστάσιον του «Μακρή».

       «Στο καλύβι του Μακρή άρχισαν συνεχείς συνελεύσεις και συσκέψεις καπεταναίων, προεστών και Δεσπότη για τον τρόπο που θα γίνονταν η έξοδος. Έκριναν ότι έπρεπε για στρατηγικούς λόγους να χωριστούν σε τρείς κολώνες και να βγούν από τρία σημεία: από τη ντάπια του Μακρή, από τη ντάπια του Μπότσαρη και από το περιτείχισμα του Μονταλεμπέρ, προς τη Κλείσοβα»… 

      Ακολούθησε ανάγνωση της  απόφασης της Εξόδου, όπως έχει γραφτεί στα απομνημονεύματα του Ν. Κασομούλη, από τη φιλόλογο κα Γεωργία Κότσαρη…

        Ο λόγος επιλογής της εξόδου από την ανατολική πλευρά ήταν ότι έπρεπε όλος ο κόσμος των 9.000 περίπου ατόμων να βγει πρώτα με ασφάλεια έξω από τα τείχη και σε χώρο που να μη πυροβολείται από τον εχθρό. Στη συνέχεια με τα δύο σώματα μπροστά σε παράταξη όλοι μαζί να ριχτούν στον εχθρό…

      Μετά την έξοδο, που θα άρχιζε στις 8 μ.μ. θα έπεφταν πρηνείς  στο χώρο ανάμεσα από την περίταφρο και το Αυλάκι του Ομέρ…

      Μετά, τα δύο σώματα αφού δίνονταν το σύνθημα θα ορμούσαν  πρώτα να καταλάβουν τα δύο καστέλια Α’ και Β’ , και στη συνέχεια να ορμήσουν στα εχθρικά στρατόπεδα. Εάν η αντίσταση θα ήταν ισχυρή και δεν είχαν την αναμενόμενη βοήθεια ως πρώτη συνάντηση όρισαν το «αμπέλι του Κότσικα» και στη συνέχεια κατεύθυνση προς τον Άη Συμιό…

       «Τρύπησαν το τείχος» όπως αναφέρει ο Τρικούπης και πέρασαν. Με σχέδια και αποσπάσματα από χάρτες, με αναλύσεις  σχόλια  και τεκμηριωμένες απόψεις  καταγράφονται οι κινήσεις των Εξοδιτών… 

      Οι Τουρκοαιγύπτιοι έχουν καταλάβει, από τα χτυπήματα στις γέφυρες και τη φασαρία στο πέρασμα, ότι ξεκίνησαν οι πολιορκημένοι να βγαίνουν.. Δεν τους βλέπουν γιατί υπάρχει μπροστά το ανάχωμα στο χαντάκι. Άρχισαν όμως από τα δύο καστέλια να πυροβολούν προς τη θέση τους. Οι πυροβολισμοί ρίχνονταν ψηλά πάνω από τα κεφάλια τους .. πρηνείς,  περίμεναν αρκετή ώρα και αφουγκράζονταν, εάν από πάνω από το βουνό, έρχονταν η βοήθεια που περίμεναν… γύρω στις 10μ.μ.  κατάλαβαν ότι δεν μπορούσαν πλέον να περιμένουν άλλο. Οι εχθροί τους πλησίαζαν και τους τουφεκούσαν. Να γυρίσουν πίσω στη πόλη ήταν αδύνατον. Η απόφασή τους «ΕΚΕΙΘΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΔΕΛΦΟΥΣ ΕΔΩΘΕ ΜΕ ΤΟ ΧΑΡΟ» ήταν οριστική…

     Έτσι όλοι τους έκριναν πως θα ήταν καλύτερα να πολεμήσουν ενωμένοι και έτσι προχωρούσαν ως μία φάλαγγα με μπροστάρη το Μακρή…

        Αυτό είδαν οι πολεμοχαρείς και αιμοδιψείς Άραβες και σαν τα όρνεα όρμησαν επάνω στη λαχταριστή λεία τους και κατέσφαζαν… Το μακελιό που ακολούθησε δεν περιγράφεται. Όσοι κατάφεραν να μπούνε στη πόλη ήρθαν αμέσως αντιμέτωποι με τους Τούρκους και Αλβανούς…

        Ο γέροντας Χρήστος Καψάλης  με το μπαστούνι του από νωρίς είχε μαζέψει σαν σε πανηγύρι πολλούς ανήμπορους να έρθουν στο μεγάλο σπίτι του. Αυτό βρίσκονταν κοντά στο μόλο στα Καψαλέϊκα, και χρησιμοποιούνταν ως πυριτιδαποθήκη. Μετά τα μεσάνυχτα και αφού είδε ότι μαζεύτηκαν γύρω από το σπίτι πολλοί Τούρκοι έβαλε φωτιά στο μπαρούτι. Η έκρηξη αναστάτωσε τη περιοχή τα δε νερά της Πλώσταινας έφτασαν μέχρι τον Άγιο Σπυρίδωνα. Οι εισβολείς, Τούρκοι Άραβες και Αλβανοι, καταγίνονταν στο να λεηλατούν,  να σφάζουν τα αγόρια άνω των 12 ετών και να πιάνουν τις γυναίκες για το σκλαβοπάζαρο…

        Η φάλαγγα ενωμένη, με τα γιαταγάνια στα χέρια έσκιζε τα εχθρικά σώματα. Η κατεύθυνσή τους ήταν προς το «αμπέλι του Κότσικα». Μόλις πέρασαν το ρέμα της Αγριλιάς, περίπου στη σημερινή διασταύρωση οδού Ναυπάκτου, Εθνικού δρόμου και ρέματος, αντιμετώπισαν το ισχυρό ιππικό του Ιμπραήμ που έρχονταν από το Μποχώρι…

       Η σύγκρουση στο αμπέλι του Κότσικα. Όταν πλησιάσανε δόθηκε σκληρή μάχη. Εκεί σκοτώθηκε κι ο τυπογράφος Μεσθενέας. Μετά τη μάχη αυτή «πιλάλισαν» προς το όρος. Τους ενδιέφερε να αποφύγουν και ενδεχόμενες άλλες συγγρούσεις, γι’ αυτό έτρεξαν προς το «ριζό» του βουνού…

          Ο Κώστας Μπότσαρης, ο Μαυροκορδάτος, ο Τρικούπης ο Σπυρομήλιος και πολλοί άλλοι από μακριά παρακολουθούσαν τα τεκτενόμενα στη τραγική πόλη…

         Ο Ιωσήφ Ρωγών μετά το «πίσω-πίσω» και την επιστροφή στη πόλη, μαζί με τον άμαχο πληθυσμό των Μεσολογγιτών που τον περιστοίχιζε κατευθύνθηκε προς τον ανεμόμυλο. 

    Ο κος Μυλωνάς έκλυσε την εμπεριστατωμένη του ομιλία λέγοντας, που αλλού έγινε η μάνα να σκοτώνει  το ανήλικο παιδί της για να μη «τουρκέψει»  και μετά κάρφωνε το ίδιο σπαθί στη καρδιά της.

       Άτυχο και ένδοξο Μεσολόγγι… που προτιμάς τον θάνατο από την ατί­μωση… Η γης είναι σκεπασμένη από ακρωτηριασμένα άψυχα κορμιά κάθε ηλικίας! Τα θύματα είναι αναρίθμητα, στοιβαγμένα σε σωρούς και η λάσπη έχει καλύψει τα χαρακτηριστικά τους, σε βαθμό που είναι δύσκολο να δια­κρίνεις το πρόσωπο, το φύλο και την κοι­νωνική τους θέση… Η αδελφή χωριζόταν από τον αδερφό και το παιδί από τη μητέρα… Με τα μάτια στεγνά πια από τα δάκρυα η μητέρα, αγκομαχώντας από την εξάντληση, το φόβο και την κακομεταχείριση, έβλεπε  με ένα πνιχτό λυγμό το παιδί της που έκλαιγε απελπισμένα. Μια όμορφη Μεσολογγίτισσα αγοράσθηκε ακριβά για να ξαναπουληθεί σε κάποιο μπέη… και όταν οι βάρβαροι στρατιώτες δεν έβρισκαν αγοραστή, τις σκότωναν μερικές φορές για διασκέδαση και για να δείξουν την δεξιοτεχνία τους στον αποκεφαλισμό με ένα μόνο χτύπημα του σπαθιού…». 

       Ακολούθησαν Μεσολογγίτικα δημοτικά τραγούδια από τον συμπολίτη μας Γιάννη Μαγδαλινό ο οποίος καταχειροκροτήθηκε για την καλή τους απόδοση. 

       Τέλος ο Πρόεδρος του Λαογραφικού Συλλόγου παρέδωσε από ένα αναμνηστικό δίπλωμα στους συνεργαζόμενους Συλλόγους. 

      Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους πέραν των προαναφερομένων: Ο Πανοσιολογιότατος Αρχιμ. Π. Μακάριος Αντωνόπουλος, ο Υποδιοικητής του 2/39 Σ. Ε. Αντισυνταγματάρχης κ. Σπύρου Δημήτριος με την συνοδεία του, οι πρώην Δήμαρχοι Μεσολογγίου κ.κ. Γιάν. Αναγνωστόπουλος και Γιωρ. Πρεβεζάνος, ο Πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Ι.Π. Μεσολογγίου κ. Καββάγιας, ο Προϊστάμενος Α/θμιας Εκπ/σης κ. Αντ. Μπαρμπετάκης, ο Σχολικός Σύμβουλος Α/θμιας Εκπ/σης κ. Κων. Ρήγας, ο Προϊστάμενος Δ/νσης Συγκοινωνιών κ. Γερ. Γυφτογίαννης, ο Πρόεδρος Δασκάλων κ. Δημ. Τσάμης, ο Πρόεδρος της Διεξόδου κ. Νίκος Κορδόσης,ο Εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ευρυτανικών Σπουδών και Ερευνών Καθηγητής κ. Καρυδάς Γιάννης, ο Εκπρόσωπος του Τ.Ε.Ε.  Πολιτικός Μηχανικός κ. Παν. Αλαξόπουλος, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλλοι της Λιμνοθάλασσας κ. Λάμπης Γογούσης, ο Πρόεδρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας Δυτικής Ελλάδος κ. Αθ. Σπυρόπουλος, η Πρόεδρος του Ορειβατικού Συλλόγου Μεσολογγίου κ. Μαίρη Φιλιπποπούλου, η Πρόεδρος της Βυρωνικής Εταιρείας Μεσολογγίου κ. Ροδάνθη Φλώρου, η Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών η «Θυσία» κ. Αλ. Μπακή, ο Πρόεδρος Ιεροψαλτών «Αρχ. Άνθυμος» κ. Παν. Ρεπάσος, μέλη Διοικητικών Συμβουλίων Φορέων και Συλλόγων, μέλη και φίλοι των διοργανωτών Συλλόγων και πλήθος κόσμου.  

Φωτογραφίες από την εκδήλωση: