ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ: Μοναστηράκι Βόνιτσας: Η Χώρα των Σφετών;

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Μοναστηράκι Βόνιτσας: Η Χώρα των Σφετών;

       Η ομάδα εργασίας για το project “Η Επισκοπή Βονδίτζης μέσα από τα κείμενα του Απόκαυκου, Μητροπολίτη Ναυπακτου (1200-1232 μχ)” συνεχίσει τις μεταφράσεις των αρχαίων κειμένων. Με στοιχεία από μια επιστολή του Απόκαυκου στον επίσκοπο Βονδίτζης, τον Μάιο του 1216 δημοσιεύσαμε το άρθρο:

«Βόνδιτζα, σωτήριο έτος 1229 μ.Χ. Η Μονή του Σωτήρος των Σφετών

Πού είναι ο ναός της Μονής του Σωτήρος των Σφετών;»

          Σε αυτό το άρθρο (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ) θέσαμε όλα τα τότε γνωστά στοιχεία για την τοποθεσία της Μονής του Σωτήρος των Σφετών και προσανατολίσαμε τα συμπεράσματα για πολλές τοποθεσίες κοντά στην Βόνδιτζα, μεταξύ των οποίων και μια  τοποθεσία νότια του χωριού Μοναστηράκι Βόνιτσας, στο χώρο που  σήμερα υπάρχει η παλαιά εκκλησία του Παντοκράτορα.

      Στο άρθρο της 1^ης Μαΐου 2016, για την «μονή των Σφετών» αφού παραθέσαμε τα αρχαία κείμενα του Απόκαυκου και τις αντίστοιχες μεταφράσεις, προσπαθήσαμε να ταυτοποιήσουμε γεωγραφικά τον χώρο στον οποίο ήταν η μονή των Σφετών..............

 Τότε γράψαμε:

  Το τρίτο σημείο της έρευνας είχε σχέση με την πιθανή θέση της Μονής, έχοντας ως δεδομένο την τακτική που ακολουθούνταν στους πρώτους αιώνες καθιέρωσης του Χριστιανισμού.

     Στους πρώτες αιώνες, μετά την επισημοποίηση του Χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας, υπήρξε μια συνεχής διαμάχη των Χριστιανών με τους πιστούς του Δωδεκάθεου, τους από τους χριστιανούς επονομαζόμενους ως Εθνικούς.

       Η διαμάχη δεν περιορίστηκε μόνο στους διαξιφισμούς  των ιδεών αλλά και στην διά όπλων ανταλλαγή απόψεων. Οι αρχικές σφαγές των Χριστιανών από τους Εθνικούς, μετατράπηκαν, στα επόμενα χρόνια, σε γενοκτονία των Εθνικών από τους Χριστιανούς.

     Επίσης οι χώροι λατρείας της αρχαίας θρησκείας έπρεπε να αλλάζουν. Όχι μόνο για να μην υπάρχει εύκολη πρόσβαση στους αρχαίους ναούς, αλλά μπορεί και για λόγους «μαγνητικών συντεταγμένων» που σύμφωνα με τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων είχαν οι συγκεκριμένοι τόποι.

       Πρόσθετα το αρχαίο δομικό υλικό ήταν έτοιμο για ένα νέο κτίσμα, ένα νέο ναό.  Σε αυτούς τους χώρους πρέπει να αναζητήσουμε το Μοναστήρι του Σωτήρος των Σφετών και βέβαια σε περιοχή εκτός Βόνιτσας.

       Μέχρι πρίν έξι έτη τέτοιοι αρχαιολογικοί χώροι, που μετατράπηκαν σεμεγάλους χριστιανικούς ναούς και  με εγκαταστάσεις διαμονής, είχαμε στις πλαγιές του όρους Περγαντί. 

     Παρά την πρόσφατη ανακάλυψη ενός τεράστιου Χριστιανικού ναού, με δομικά στοιχεία από αρχαίο ναό και μεγάλες εγκαταστάσεις διαμονής, στην περιοχή του Δρυμού, μέχρι να υπάρξει ταυτοποίηση του ονόματος του ναού,  πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί στην συμμετοχή αυτής της περιοχής στις πιθανές τοποθεσίες για τον Σωτήρα των Σφετών.

      Επισης το μεγάλο συγκρότημα της Χρυσοπηγής, μπορεί να έχει σοβαρή θέση στους χάρτες του 16ου αιώνα,  αλλά η πολύ μικρή απόσταση από την έδρα της επισκοπής Βόνδιτζας, δεν μας επιτρέπει να την συμπεριλάβουμε στις πιθανές περιοχές της έρευνας.

      Τέλος η εκκλησία-σημερινό εξωκλήσι «Σωτήρα» της Βόνιτσας, παρά τις σοβαρές ενδείξεις για αρχαιολογικά ευρήματα γύρω από αυτήν και μέχρι την θάλασσα, δεν έχει σοβαρές πιθανότητες να συμπεριληφθεί στην έρευνα, λόγω της πολύ μικρής απόστασης που έχει από την Βόνιτσα.

      Βέβαια η σύγκριση των δύο μεγάλων συγκροτημάτων Δρυμού και Πέργαντί, βαρύνει προς το Πέργαντί (θέση νότια του χωριού Μοναστηράκι) , καθόσον:

-Η ονομασία του Χωριού Μοναστηράκι, μας οδηγεί σε σχετική ονοματοδοσία από την Μονή = Μοναστήρι

-Το χωριό Μοναστηράκι έχει ως τιμητική εορτή πολιούχου, την Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Η εκκλησία ονομάζεται Παντοκράτορας.

-Η εορτή του χωριού μέχρι και σήμερα γίνεται με το παλιό ημερολόγιο, μια τακτική των μοναστηριών που άργησαν να προσαρμοστούν στο νέο ημερολόγιο.

-Η περιοχή στην οποία εκτείνεται το σημερινό συγκρότημα του ναού (που οι κάτοικοι ονομάζουν Παντοκράτορα), έχει ακόμα και σήμερα εμφανή αρχαιολογικά ευρήματα.

 ************

          Από τότε και μέχρι σήμερα συνεργάτες της Αμφικτιονίας και προπαντός ο «δάσκαλός μας» ο Στέλιος Μουζάκης μας χορήγησε νέο υλικό για την Χώρα των Σφετών.

      Μέσα από αυτά τα κείμενα αναδεικνύεται η στρατηγική σημασία του χώρου και η οργανωμένη κοινωνία μέσα από τις «προσεγγίσεις» που πραγματοποίησαν όλες οι τότε ισχυρές στρατιωτικές οντότητες.

    Αξίζει να σημειωθεί ότι σε αυτά τα κείμενα δεν αναφέρονται μόνο τα έθνη που «προσέγγισαν» τη Χώρα των Σφετών, αλλά αναφέρονται τα ονόματα των αρχηγών  ή Σουλτάνων (Σκεντέρης και Αμουράτης).

Οι πληροφορίες προέρχονται από τον Α’ και Β’ τόμο του Λαόνικου Χαλκοκονδύλη. 

Ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης  ήταν Ελληνας ιστορικός και έζησε από 1430-1490. Σε νεαρά ηλικία η οικογένειά του υποχρεωτικά μετακομίζει από την Αθήνα στον Μυστρά αφού ήλθε σε ρήξη με την ισχυρή οικογένεια των Ατσαγιόλι. Σημειώνουμε ότι η Φραγκίστα  «Βασίλισσα του κάστρου της Βόνιτσας» προέρχονταν από την οικογένεια των Ατσαγιόλι. Μετά την πτώση της Βασιλεύουσας (Κωνσταντινούπολη) ο Λαόνικος κατέφυγε στην Ιταλία όπου έγραψε το μοναδικό ιστορικό έργο «Αποδείξεις Ιστοριών» το οποίο αναφέρεται στην περίοδο 1298-1463 μχ.

Από αυτή τη μεγάλη συγγραφή λαμβάνουμε δύο  κείμενα:

     Το πρώτο κείμενο μας προσδιορίζει ότι η χώρα των Σφετών είναι σε όρος κοντά στο Ιόνιο πέλαγος.  Αυτή η πληροφορία σε άμεση συχέτιση με όσα καταγράφει ο Απόκαυκος για την Μονή Σφετών, μας οδηγεί στον γεωγραφικό προσδιορισμό της Χώρας των Σφετών στο όρος Περγαντί.

       Σύμφωνα με τα νέα κείμενα, εκεί στη χώρα των Σφετών υπήρξε άσυλο-παραμονή-συμμαχία; του Σκενδέρη. Όμως λίγο αργότερα ο Αμουράτης  (Σουλτάνος Μουράτ) την πολιόρκησε και ζήτησε από τους υπερασπιστές της Χώρας να αποχωρήσουν λαμβάνοντας μαζί τους κάθε τι χρήσιμο. Οι υπερασπιστές της Χώρας δεν δέχθηκαν τους όρους αποχώρησης (μάλλον θα πρέπει να ήταν μια ισχυρή δύναμη) και η πολιορκία συνεχίστηκε μέχρι της πτώσης της Χώρας και τον μαζικό θάνατο των κατοίκων.

Το πρώτο κείμενο (Τομος 2 σελ.120):

     Σκενδέρης μὲν οὖν ἐπὶ τὴν ἐς τὸν Ἰόνιον παράλιον χώραν τῶν Οὐενετῶν ὑπεξέθετο, αὐτός τε καὶ οἱ Ἀλβανῶν, τάς τε γυναῖκας καὶ παῖδας· αὐτοὶ δὲ περιιόντες ἄλλοτε ἄλλῃ τῆς χώρας διήρχοντο, εἴ του δέοιντο αἱ πόλεις αὐτῶν. καὶ οὗτοι μὲν ἀνὰ τὸ (15) ὄρος τὸ ὑπὲρ τὴν χώραν αὐτῶν ἄχρι τοῦ Ἰονίου διατεῖνον διέτριβον, καραδοκοῦντες, ὅποι σφίσι τὰ πράγματα ἀποβήσεται· Ἀμουράτης δὲ ἐπελαύνων πρῶτα μὲν τὴν Σφετίαν πόλιν ἐπολιόρκει. καὶ λόγον μὲν προσέφερεν, ὡς παραδοῖέν τε αὐτὴν καὶ αὐτοὶ ἀπίοιεν ἐπὶ τὰ ἑαυτοῦ ἕκαστος· οἱ δὲ οὐκ ἐπείθοντο. μετὰ δὲ ταῦτα (20) προσέβαλε σὺν τοῖς νεήλυσι, καὶ εἷλε τὴν πόλιν κατὰ κράτος καὶ ἐξηνδραποδίσατο, τούς τε ἄνδρας σύμπαντας διεχρήσατο.

Το δεύτερο κείμενο (τόμος 2 σελ.193):

   …….ἔνθα δὴ καὶ στρατὸν πεζὸν ἱκανὸν δια- πορθμεύσας ὁ Παρθενόπης οὗτος βασιλεὺς ἀπὸ Ἰαπυγίας ἐς Ἐπίδαμνον καὶ ἄρχοντα τῶν παρ’ ἑαυτῷ ἐλλογίμων ἕνα στρατη- γὸν ἐπὶ τὴν βασιλέως ἐληΐζοντο χώραν. μετὰ δὲ καταστάντες ἐπολιόρκουν πολίχνην Σφετίην καλουμένην, ἐξελεῖν βουλόμενοι. (10) ἐνταῦθα πυθόμενος παρὰ τῶν σφετέρων Ἰησοῦς ὁ Βρενέζεω, καὶ παραλαβὼν τοὺς ἐς τὸν Ἀξιὸν ἱπποδρόμους καὶ Περραιβῶν στρατόν,….

        Μέσα από αυτά τα δύο ιστορικά κείμενα δεν έχουμε μόνο τον γεωγραφικό προσδιορισμό της Χώρας των Σφετών αλλά και στοιχεία-αποδείξεις για μια οργανωμένη κοινωνία, με ισχυρή στρατιωτική δύναμη (αφού οι κάτοικοι πίστεψαν ότι μπορούν να αντισταθούν στις στρατιές του Αμουράτη).

      Η ιστορική έρευνα συνεχίζεται με κύριο ερώτημα αν η κυρίευση της Χώρας των Σφετών από τον Αμουράτη ήταν ταυτόχρονα και η ολοκληρωτική καταστροφή της.

Για την Αμφικτιονία Ακαρνάνων

Ο Αντιπρόεδρος

ΝΤΙΝΟΣ Στυλιανός