ΜΑΡΙΑ Ν. ΑΓΓΕΛΗ: Bύσσινο, γλυκό του Κ.Π. Καβάφη και της Μάνας…

Bύσσινο, γλυκό του Κ.Π. Καβάφη και της Μάνας…Συνομιλούσες συνταγές: ενός ποιητή και μιας αγρότισσας

Γράφει η δρ Μαρία Ν. Αγγέλη

Στη μνήμη της μάνας μου Eιρήνης Αγγέλη

        «Το νερό με το γλυκό του κουταλιού, η ανατολίτικη συνήθεια, και ο καφές είναι από τις μεγαλύτερες μικρές χαρές της καθημερινής ζωής και η πρώτη απόλαυση, που αποζητούμε, μόλις σηκωθούμε από τον ύπνο…». [Βλέπετε: Δραγούμης Ίων, Ελληνικός Πολιτισμός, Αθήνα 1914]

.............................

Εικόνα: σερβιρισμένο γλυκό βύσσινο. Φωτογραφία: Μ. Αγγέλη

i)-. Σε ένα κεντρικό ζαχαροπλαστείο της Πάτρας μπήκα για να αγοράσω γλυκά του ταψιού. Περιμένοντας μέχρι να εξυπηρετηθώ κοίταζα το χώρο. Η ματιά μου έπεσε σε μια σε μια στενή πλευρά του καταστήματος όπου  ήταν γραμμένη μια ιδιαίτερη συνταγή. Ήταν μια συνταγή ενός σπουδαίου ποιητή του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη!

                     Εντυπωσιάστηκα από αυτή την «ανακάλυψή μου». Φωτογράφισα αμέσως τη συνταγή. Έχω διαβάσει και ξαναδιαβάσει ποιήματα   του Αλεξανδρινού ποιητή. Πρώτη φορά όμως διάβαζα μια συνταγή γλυκού. Και μάλιστα του αγαπημένου μου γλυκού!  

Εικόνα: συνταγή γλυκού βύσσινου, του Κ. Π. Καβάφη.

Φωτογραφία: Μαρία Αγγέλη

Την αντιγράφω και την παραθέτω διατηρώντας την ορθογραφία: 

Γλυκό του κουταλιού βύσσινο από τον Κ.Π. Καβάφη. 

Θα χρειαστείτε:

-1 οκά βύσσινο

-1 1/2 οκά ζάχαρι

Ελάχιστο νερό εάν ο χυμός του καρπού είναι ολίγος

Σ' ένα βιβλίο του παληό – περίπου εκατό ετών

ανάμεσα στα φύλλα του λησμομένη

ηύρα τη συνταγή γραμμένη από χέρι γυναικείο.

“Καθαρίζομεν το βύσσινον από μίσχους και κουκούτσια

προσέχοντες να μη χαθεί ο χυμός

Βάζομεν εις την κατσαρόλα τον καρπόν, την ζάχαριν

και τον χυμό και ελάχιστο νερό σε δυνατή φωτιά

διότι η σιγανή χαλά την διαύγεια και το χρώμα του καρπού το πορφυρό

Ενόσω βράζει, ανακατεύομε με ξύλινη κουτάλα

διά να μην κολλήσει και αφαιρούμε τον πρώτο αφρό

Όταν δέσει, προσθέτομε και το ανάλογο ξινό,

δια να αποφύγομε το κάνδιωμα, και αποσύρομε”

Εικόνα: Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

«Επιθυμίες και αισθήσεις εκόμισα εις την Τέχνην».

            Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1863 και πέθανε στην ίδια πόλη το 1933, την ημέρα των γενεθλίων του. Υπήρξε η μεγαλύτερη πνευματική φυσιογνωμία της Αλεξάνδρειας. Ζει τα πρώτα παιδικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια, μέσα σε εξαιρετικές συνθήκες ευημερίας. Τo 1870 με το θάνατο του πατέρα του αρχίζει η σταθερή πορεία της οικογένειας προς την οικονομική κρίση και παρακμή. Το 1882, στη διάρκεια της αιγυπτιακής εξέγερσης κατά των Άγγλων, πηγαίνει με την οικογένειά του για τρία χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, στο σπίτι του φαναριώτη παππού του, Γεωργάκη Φωτιάδη. 

              Η παραμονή του στην Πόλη συμπίπτει με τις πρώτες μαρτυρημένες συστηματικές του προσπάθειες να επιδοθεί στην τέχνη του ποιητικού λόγου. Ο Καβάφης, όσο ζούσε, δεν εξέδωσε ποτέ ολόκληρο το ποιητικό του έργο, το οποίο, άλλωστε, συμπλήρωνε ως την τελευταία στιγμή της ζωής του. Ούτε, φυσικά, πραγματοποίησε ποτέ μια κανονικά εμπορική έκδοση. Ακολούθησε ένα δικό του, ιδιόρρυθμο σύστημα έκδοσης και κυκλοφορίας του έργου, το οποίο και προκάλεσε πολλές συζητήσεις στο χώρο των καβαφικών μελετών.…

[Από το βιβλίο: Μαρκ Κρικ, Η σούπα του Κάφκα, εκδόσεις Μεταίχμιο. Μετάφραση Αθηνά  Δημητριάδου].

Μπορεί ο τόπος καταγωγής του ποιητή, η Αλεξάνδρεια, αλλά και ο τόπος προσωρινής διαμονής, η Κωνσταντινούπολη, να εξασφαλίζει προστιθέμενη αξία στη συνταγή, σκέφτομαι τώρα που γράφω …Δεν ξέρω. Επειδή όμως εμένα μου άρεσε πολύ, σκέφτηκα να τη μοιραστώ και με άλλους ... Μοιρασμένη χαρά, διπλή χαρά!

Eικόνα: Πορτρέτο, Ειρήνη Αγγέλη

«Η ζωή μου δουλειά, δουλειά, δουλειά…»

ii)-.Η Ειρήνη Αγγέλη, το γένος Κονιώση, γεννήθηκε στο Μαχαιρά Ξηρομέρου. Έμεινε παιδί ορφανό από πατέρα. Έζησε φτωχικά και πολύ δύσκολα χρόνια. Πέρασε «ένα φεγγάρι» και  από το Δημοτικό σχολείο. Εργάστηκε σκληρά φυτεύοντας καπνά, θερίζοντας σιτάρι, υφαίνοντας, πλέκοντας κ.λπ.

             Παντρεύτηκε στα Βλυζιανά Ξηρομέρου τον κτηνοτρόφο Νίκο Αγγέλη. Εκεί γέννησε τρία παιδιά. Επέζησαν τα δύο: Μαρία και Δημήτρης. Η οικογένεια μετοίκησε σύντομα στο Μαχαιρά. Και πάλι η Ειρήνη δούλεψε σκληρά ανάμεσα στο καπνοχώραφο και στο γιδομάντρι. Μαγείρευε εξαιρετικά φαγητά. Έφτιαχνε και μερικά γλυκά κυρίως του κουταλιού. Ελάχιστα του ταψιού.

Δυστυχώς ήταν αγράμματη γυναίκα. Δεν άφησε γραπτές συνταγές!

Μόνο προφορικές… «Με το μάτι», έτσι τις έμαθε εκείνη…

Άφησε όμως δυο πολύ καλά παιδιά. Αυτό ήταν το καύχημα και καμάρι της… Σαν κάθε μάνα. 

Το γλυκό του Καβάφη ξύπνησε μνήμες παιδικές με χρώμα πορφυρό, του βύσσινου… Καλοκαίρια στο χωριό. Η μάνα έφτιαχνε γλυκό…

       Κάθε καλοκαίρι η μάνα έφτιαχνε βύσσινο και γλυκό σταφύλι.

         Είχαμε  στον «απάνω» κήπο δυο βυσσινιές και απάνω σε όλη την αυλή κληματαριά…

          Μου άρεσε ιδιαίτερα το βύσσινο. Τη βοηθούσα να αφαιρέσει τα κουκούτσια από τα βύσσινα. Χρησιμοποιούσαμε μια απλή φουρκέτα ή ένα απλό τσιμπιδάκι μαλλιών. Τώρα υπάρχει ειδικό εργαλείο για το ξεκουκούτσιασμα. Μετά ήταν εύκολη η παρασκευή του γλυκού.

         Έβαζε στην κατσαρόλα τα υλικά σε κλασική αναλογία ένα προς ένα. «Ίσα κι ίσα», όπως έλεγε η μάνα. Δηλαδή ένα κιλό βύσσινο ένα κιλό ζάχαρη. Και ένα φλιτζάνι τσαγιού νερό. Και τα άφηνε να βράσουν. Ξάφριζε με  μια τρυπητή κουτάλα, αν θυμάμαι καλά, τον αφρό που δημιουργείται στην επιφάνεια της κατσαρόλας. Άφηνε στη φωτιά μέχρι να δέσει το σιρόπι… Για να δώσουμε στο γλυκό μας το ωραίο ρουμπινί χρώμα που ήθελε η μάνα, δεν το άφηνε να παραβράσει. Προσθέταμε, αν είχαμε, και  λίγο χυμό λεμονιού προς το τέλος του βρασμού.

                 Για να δει αν έδεσε το σιρόπι έβγαζε με το κουτάλι σε ένα πιατάκι του γλυκού. Το άφηνε να κρυώσει και μετά με το κουταλάκι δοκίμαζε  ρίχνοντας από ψηλά, αν ρέει πηχτό ή είναι νερουλό και θέλει λίγο ακόμα να δέσει.

         Μετά κατέβαζε την κατσαρόλα και άφηνε στην άκρη για να κρυώσει το γλυκό. Κουνούσε  κάποιες φορές την κατσαρόλα γιατί έτσι τα βύσσινα φουσκώνουν και δείχνουν μεγαλύτερα, όπως έλεγε…

          Το γλυκό το έβραζε συνήθως έξω στη γωνιά του φούρνου για να μην φουσκώσει και χυθεί ο αφρός στο πετρογκάζ και το λερώσει. Δύσκολα θα καθάριζε από τη ζάχαρη που καιγόταν…

          Αφού κρύωνε το αποθήκευε σε γυάλινα βάζα και τα έβαζε στο ντoυλάπι.

        Υπήρχε η ωραία συνήθεια όταν ερχόταν επισκέπτης στο σπίτι να τον σερβίρουμε απαραίτητα γλυκό του  κουταλιού και καφέ.

Σερβίραμε πάνω σε δίσκο με το πλεχτό  δισκόπανο!

________________________________________

              Αρκετές φορές μας έβαζε πάνω σε μια φέτα ψωμί γλυκό βύσσινο. Μου άρεσε να τρώω το γλυκό και να πετάω κρυφά τη φέτα μου… Παρόλο  που η μάνα μου έλεγε, πως είμαι τυχερή που έχω φέτα με φρέσκο βούτυρο και γλυκό βύσσινο, δικής μας παραγωγής και τα δύο, ενώ άλλα παιδάκια είχαν συνέχεια ζάχαρη και ντομάτα… Καθόλου  δεν με επηρέαζε αυτή η ρήση της μάνας. Και ειλικρινά δεν έβλεπα την καλή μου τύχη ως προς την επικάλυψη του ψωμιού μου! Ήμουνα κακόφαγο κοριτσάκι. Τώρα βέβαια είμαι καλοφαγού κυρία…

         Η αλήθεια είναι ότι δεν ασχολούμαι ιδιαίτερα με την παρασκευή γλυκών. Είναι όμως δυο τρία που μου αρέσουν πολύ: βύσσινο, σταφύλι, πορτοκάλι! [Βλέπετε: ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ: Γλυκό του κουταλιού! (ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ)

                Οι βυσσινιές του «απάνω» κήπου μας, τα άξια χέρια της μάνας και η νοσταλγία των παιδικών χρόνων δίνουν μια προστιθέμενη αξία στη συνταγή βύσσινου που εξακολουθώ να εκτελώ και κυρίως να απολαμβάνω κάθε χρόνο…

         Για επίλογο επέλεξα ένα ποίημα του Καβάφη που δεν έχει σχέση με το θέμα μου. Μου αρέσει πολύ όμως, σαν γλυκό βύσσινο! 

Όσο μπορείς

Oι παραινέσεις που απευθύνει ο Κ.Π. Καβάφης αναφέρονται τόσο στον εαυτό του όσο και σε κάθε αποδέκτη του ποιήματος και υποδεικνύουν μια ηθική στάση και μια μετρημένη κοινωνική ζωή. Το ποίημα γράφτηκε το 1913.

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις

μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,

μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,

γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την

στων σχέσεων και των συναναστροφών

την καθημερινήν ανοησία,

ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική

Κ. Π. Καβάφης, Ποιήματα,  τόμος 1, Ίκαρος.   

Σημείωση: Πριν μερικούς μήνες ξαναμπήκα να αγοράσω γλυκά στο Λοτσάρη, έχει εξαιρετικά. Και δυστυχώς στην πλευρά «του Καβάφη» ο ιδιοκτήτης είχε τοποθετήσει ένα ντουλάπι. Ουδέν σχόλιο για τη διακόσμηση… Μου έλειψε όμως στην Πάτρα η «συνομιλία» με τον Αλεξανδρινό ποιητή! Γλυκά έπαιρνα και ποιητικά μιλούσα μαζί του…