Γ.Π. Σαββίδης: Η «φωνητική ορθογραφία είναι ηθική και κοινωνική πανάκεια»

Του Δημήτρη Στεργίου*

    Μετά την κατάργηση σημείων στίξης, εισάγεται  στη Γραμματική η «φωνητική ορθογραφία», την οποία πρότειναν ήδη από το 1879 φιλόλογοι της λεγόμενης «εκπαιδευτικής πρωτοπορίας»,  όπως οι Δ. Γληνός, Μένος Φιλήντας και Τιμόθεος Κούστας, και την οποία αγανακτισμένος ξόρκισε το 1990 ο αείμνηστος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γ.Π. Σαββίδης βροντοφωνάζοντας: «Για χάρη της ανορθογραφίας, μωρέ, ασπαστήκαμε τους γλωσσο-εκπαιδευτικούς συμβιβασμούς του Μανόλη Τριανταφυλλίδη και αποβάλαμε όντως περιττούς τόνους και πνεύματα;»......

     Παρακολουθώ με απογοήτευση τη νέα «μάχη» για την ελληνική γλώσσα. Και, ειλικρινώς, επισημαίνω ότι με φόβο και τρόμο κάνω την παρέμβαση αυτή μετά τις επιθέσεις που δέχθηκαν η δύσμοιρη δασκάλα, η οποία έφερε στη δημοσιότητα τις αλλαγές στη Νέα Γραμματική για την Ε΄ και ΣΤ΄ Τάξη του Δημοτικού Σχολείου, ο τέως πρόεδρος της Βουλής και πρώην υπουργός Βύρων Πολύδωρας και άλλοι που τόλμησαν να εκφράσουν τις απόψεις τους!

        Για  να μη δεχθεί και ο γράφων επιθέσεις ως «μη ειδικός», όπως χαρακτηρίζουν τους μη γλωσσολόγους στη μακροσκελή ανακοίνωσή τους οι 140 ειδικοί γλωσσολόγοι, με την παρέμβασή μου αυτή δεν θα μπω στην ουσία της νέας διαμάχης, αλλά στα αίτιά της, τα οποία έχω παρουσιάσει ως δημοσιογράφος πριν από τριάντα περίπου χρόνια στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και ως συγγραφέας στο βιβλίο μου «Αυτή είναι η Ελλάδα – τα οκτώ μεγαλύτερα εγκλήματα στην οικονομία μετά τη μεταπολίτευση», το οποίο κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» το 2000.

        Ένα από τα εγκλήματα αυτά, το οποίο παρουσιάζεται με ντοκουμέντα στο βιβλίο αυτό και στο όγδοο κεφάλαιο υπό τον τίτλο «Η άλωση της παιδείας» είναι και οι περιπέτειες της ελληνικής γλώσσας και η βαθμιαία αποδυνάμωσή της με παρεμβάσεις, αυτοσχεδιασμούς, προτάσεις και «ιδεώδη» της λεγόμενης «εκπαιδευτικής πρωτοπορίας» ήδη από τις αρχές του 1900!

      Τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν στην κατάργηση των χαρακτηριστικών σημείων στίξης (ψιλή, δασεία, περισπωμένη), τα οποία βροντοφώναζαν ότι οι φθόγγοι, οι οποίοι στη συνέχεια γίνονται δίφθογγοι (τώρα τις διφθόγγους οι ειδικοί τις λένε … «διγράμματα») γίνονται φωνητικά γράμματα!.

      Έτσι, μετά την κατάργηση των γλωσσικών αυτών συμβόλων, για να καλυφθεί υιοθετήθηκαν οι προτάσεις του Δ. Γληνού (1930), του Μένου Φιλήντα (1929) και του Τιμόθεου Κούστα (εκείνος ήθελε να γράφεται … Κύστας!) το 1879. Αυτή τη φωνητική ορθογραφία την ξόρκισε με αγανάκτηση ο αείμνηστος καθηγητής στο Αριστοτελειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Γ. Π. Σαββίδης με άρθρο στην εφημερίδα «Νέα» την Ιουνίου του 1990.

        Ανέτρεξα, με την ευκαιρία αυτή στο βιβλίο μου αυτό και  κράτησα τέσσερις σημειώσεις:   

    Η πρώτη αφορά τον  πρωτεργάτη της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας Ευάγγελο Παπανούτσο, ο οποίος έλεγε ότι  τα έκανε όλα αυτά για να διδάξει το σχολείο στο παιδί την περίσκεψη, το σοβαρό αντίκρυσμα των πραγμάτων, την κρίση τη σωστή και τον απλό, σαφή, υπεύθυνο λόγο”, δηλαδή, τον ορθολογισμό “για να μη παιδιαρίζει σε ολόκληρη τη ζωή του”. Έτσι, όλες αυτές οι συνταγές μοντερνισμού και μεταμοντερνισμού  στις μεθόδους διδασκαλίας και τις παιδαγωγικές αρχές δίνουν την εντύπωση  ότι... παιδιαρίζουν οι ίδιοι οι υπεύθυνοι τους οποίους κάποιος, ποιος ξέρει αλλοιθωρισμός, τους κάνει να μη βλέπουν ούτε καν το θλιβερό πρόβλημα του αναλφαβητισμού, που επιβεβαιώνεται κάθε χρόνο με την αποτυχία των μαθητών στο μάθημα της έκθεσης και την απαράδεικτη λεξιπενία των νέων μας.

   Η δεύτερη αφορά στους «ολετήρες» της ελληνικής γλώσσας, τους οποίους παρουσιάζω στο βιβλίο μου ως εξής (αντιγράφω):

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μερικά “ιστορικά εκπαιδευτικά ρεύματα”, τα οποία ισοπέδωσαν την ελληνική γλώσσα, με τα οποία αλώθηκε η ελληνική γλώσσα. Κι ένας από τους πορθητές και ολετήρες της ελληνικής γλώσσας, της καθαρόαιμης ελληνικής γλώσσας, ήταν και ο Δ. Γληνός, δηλαδή αυτή η “μία εκ των κορυφαίων εκπαιδευτικών μορφών” μας, όπως ανέφερε σε άρθρο στα «Νέα»  (7 Απριλίου 1992) ο τότε πρόεδρος της  Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΟΛΜΕ) Χρήστος Δούκας. Αυτός ο μύθος έτσι ακριβώς διαδίδεται σιγά-σιγά. Αλλά η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Και ίσως να την αγνοεί παντελώς ο κ. Δούκας. Γιατί, γνωρίζει άραγε ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ ότι ο Δ. Γληνός, αυτή “η κορυφαία εκπαιδευτική μορφή” θεωρούσε ως καλύτερη λύση να χρησιμοποιηθεί στην ελληνική γλώσσα το... λατινικό αλφάβητο; Εκτός αν και ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ είναι υπέρ του λατινικού αλφαβήτου! Στο εκπληκτικό βιβλίο του “Αντι-επιθέσεις για τη Γλώσσα, για τον Ελληνισμό” ο κ. Χάρης Λαμπίδης παραθέτει ένα απόσπασμα από τα γνωστά άρθρα του Δημ. Γληνού με το γενικό τίτλο “Το κύμα της αγραμματωσύνης” που δημοσίευσε το περιοδικό “Ο νέος δρόμος”. Το συμπέρασμα αυτών των άρθρων αναδημοσιεύει το περιοδικό “Πρωτοπορία”, φύλλο 3, 1930.

  Έγραφε., λοιπόν, ο Γληνός (διατηρούμε την ορθογραφία και το συντακτικό):

  «Το συμπέρασμα είναι, πως το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα… είναι απόλυτα καθυστερημένο και χρειάζεται ριζική αναδιοργάνωση. Ύστερα, λοιπόν, από τη διαπίστωση, που κάμαμε ως προς τα βαθύτερα αίτια της αγραμματωσύνης, είναι ολοφάνερα τα μέσα, που επιβάλλονται για τη θεραπεία:

Α΄. Ως προς την ορθογραφία: Η σημερινή ελληνική ορθογραφία δε μπορεί να κρατηθεί. Οι λύσεις είναι τρεις. 

 1) Να απλοποιηθεί το σημερινό ορθογραφικό σύστημα συντηρητικά. Δηλαδή: Ο Ελισαίος Γιανίδης έχει προτείνει ένα αρκετά καλό σύστημα ως προς αφτό. Ένα άλλο σύστημα είναι να κρατηθεί ο  τόνος για κάθε τονιζόμενη λέξη. Να καταργηθούν τα διπλά σύμφωνα παντού. Το αυ, ευ, να γράφονται όπως προφέρονται. Η συνίζηση να γράφεται παντού με ι. 

  2) Να εισαγάγουμε τη φωνητική ορθογραφία. Οι ‘Ελληνες της Ρουσίας έκαμαν την αρχή. Μπορούμε να μελετήσουμε το σύστημά τους και να το διορθώσουμε 

 3) Να πάρουμε το λατινικό αλφάβητο. Την τρίτη λύση θεωρούμε για την καλύτερη, γιατί πρώτα πρώτα μας εισάγει μορφικά στην οικογένεια των εβρωπαϊκών λαών, έπειτα λύνει με μιας ολόκληρο το ορθογραφικό πρόβλημα. Δε θα μπορεί και θέλοντας κανείς νανορθογραφήσει.

   Β’ . Ως προς τη γλώσα. Να καθιερωθεί η δημοτική από το δημοτικό σκολειό ως το Πανεπιστήμιο. Ένας λαός, μια γλώσα. Αν η καθαρέβουσα έχει οποιοδήποτε μνημείο άξιο να κρατηθεί – που είναι πολύ προβληματικό- να μεταφραστεί στη δημοτική»

         Ώστε, λοιπόν, η καλύτερη λύση, κατά τον Γληνό, είναι το λατινικό αλφάβητο. Ιδού τι έλεγε για τη λύση αυτή ο Φώτος Γιοφύλης σε άρθρο του στο περιοδικό «Πρωτοπορία», χρόνος 2, Μάρτης 1930, σελ. 71 – 71 (αναδημοσεύεται στο βιβλίο «Αντί – Επιθέσεις» του Χάρη Λαμπίδη);

    «…Πιστεύουμε πως η νέα μας γραφή με το Λατινικό αλφάβητο είναι πάντα απόλυτη ανάγκη νάναι: 1)-Απλή κ΄εύκολη στο ανώτατο μπορετό σημείο και 2)-Να μην έχει καμμιά σχέση με την ιστορική ορθογραφία, μα να ζωγραφίζη μονάχα καθαρά την ηχητική μορφή της γλώσσας.

     Μ' αυτό τον τρόπο γλυτώνουμε από τις περιττές κι ανόητες πολυτέλειες της σημερινής μας γραφτής γλώσσας... (...) θα 'χουμε το λοιπόν αφάνταστη οικονομία στην τυπογραφία, στο γράψιμο, στη γραφομηχανή. Οικονομία από καιρό κι από λεφτά. Όσος καιρός και κόπος ξοδεύεται άδικα δια περιττές τζίφρες κι άλλα κουραφέξαλα θα γλυτώνεται. Κι ο περιττός κόπος θα χρειάζεται να ξοδευτή αλλού χρησιμότερα, ωφελιμώτερα, για κάποιο σοβαρώτερο σκοπό. Όσος καιρός σήμερα χάνεται χωρίς σκοπό για την τρομερή ιστορική ορθογραφία στα σκολιά, στα δημόσια και ιδιωτικά γραφεία, στις επιχειρήσεις, στην επιστήμη, παντού, τότες θα κερδίζεται και θα γίνεται αληθινή σοφία και χρήμα.»

      Η τρίτη αφορά τον αείμνηστο καθηγητή στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Γ. Π. Σαββίδη, ο οποίος σε άρθρο  στις  “Επιφυλλίδες” των “Νέων” τις 1ης1 Ιουνίου 1990, αγανακτισμένος για το κατάντημα της παιδείας και της γλώσσας βροντοφώναξε: « Για χάρη της (σημείωση: της ανορθογραφίας!), μωρέ, ασπαστήκαμε τους γλωσσο-εκπαιδευτικούς συμβιβασμούς του Μανόλη Τριανταφυλλίδη και αποβάλαμε όντως περιττούς τόνους και πνεύματα;»

    Συγκεκριμένα, για το κατάντημα αυτό ο ομότιμος τότε καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης  Γ. Π. Σαββίδης  έγραφε τα εξής:

     “Δεν είμαστε μόνον οι πιο ρατσιστικά ψωροφιλότιμοι, συνδικαλιστικά εκβιαστικοί και νταβατζίδικα νωθροί Ευρωπαίοι, μα έχουμε και τα πρωτεία της εκπαιδευτικής υποβάθμισης. Του λόγου το αληθές, μου επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από αλλοτινή, διακεκριμένη φοιτήτριά μου, χρόνια καθηγήτρια Γυμνασίου σε κεφαλοχώρι του νομού Ηρακλείου.

     Φέτος, που πρωτοδίδαξε σε παιδιά της Πρώτης Γυμνασίου, διαπίστωσε πως έχουν αποφοιτήσει από το Δημοτικό σχεδόν ανίκανα να διαβάσουν τα σχολικά τους βιβλία ή να αρθρώσουν γραπτώς μιαν απλή πρόταση. Άσε πια τα ψιλά γράμματα της ανορθογραφίας: Για χάρη της, μωρέ, ασπαστήκαμε τους γλωσσο-εκπαιδευτικούς συμβιβασμούς του Μανόλη Τριανταφυλλίδη και αποβάλαμε όντως περιττούς τόνους και πνεύματα;

     “Πάντες ι Έλινες εγγράματι” εκήρυττε, σε αφελέστερην εποχή, ο εκκεντρικός δάσκαλος Τιμόθεος Κούστας (1879), προτείνοντας ως ηθική και κοινωνική πανάκεια τη φωνητικήν ορθογραφία, με την οποία μονάχα ο δαιμόνιος Μποστ μπόρεσε να μας συμφιλιώσει. Τώρα, για τον πλήρη εξευρωπαϊσμό μας, δεν μένει παρά να υιοθετήσουμε το λατινικό αλφάβητο του Μουσταφά Κεμάλ (1928)».

(* Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Στεργίου γεννήθηκε στην Παλαιομάνινα Αιτωλοακαρνανίας και διετέλεσε διευθυντής μεγάλων αθηναϊκών εφημερίδων και περιοδικών).