Καταρρέει ο επιβλητικός πύργος της Παλαιομάνινας!

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών κατάρτισε πρόγραμμα με τις ανάγκες άμεσης χρηματοδότησης του μεγάλου έργου της έρευνας και ανασκαφών στην αρχαία πόλη που πρέπει να καλυφθούν από χορηγούς, επιχειρήσεις, οργανισμούς και φορείς

 

Του Δημήτρη Στεργίου*

Το μέχρι σήμερα πραγματοποιηθέν έργο του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Παλαιομάνινα (2006-2010), κινδυνεύει να απαξιωθεί αν δεν συνεχιστούν άμεσα οι προγραμματισμένες εργασίες, με στόχο την ολοκλήρωση..

     της μελέτης αποκατάστασης χαρακτηριστικών τμημάτων του τείχους και συνολικής φροντίδας και ανάδειξής του. Με την ολοκλήρωση της μελέτης και την έγκρισή της θα επιχειρηθεί η ένταξη του έργου στο ΕΣΠΑ.

          Ως εκ τούτου απαιτείται να πραγματοποιηθούν άμεσα εργασίες αποψίλωσης, καθαρισμού και αποτροπής ανάπτυξης της βλάστησης σε όλο το μήκος του τείχους τόσο για λόγους προστασίας του όσο και για να διατηρηθούν εμφανή και προσβάσιμα όλα τα τμήματά του.

  Επίσης, απαιτείται άμεση λήψη μέτρων αντιμετώπισης του κινδύνου κατάρρευσης εμβληματικών τμημάτων του τείχους (όπως ο πύργος πλησίον του χωριού), δεδομένου ότι ενδεχόμενη καταστροφή θα ήταν δύσκολα και με πολύ μεγάλο κόστος αναστρέψιμη και θα προκαλούσε έντονη υποβάθμιση της εικόνας του μνημείου.

 

   Τέλος, η ανάγκη αποκατάστασης της κεντρικής παραποτάμιας πύλης της τειχισμένης πόλης, με παράλληλη αφαίρεση του ξύλινου προστατευτικού συμπλέγματος που αλλοιώνει την μορφή της, είναι αναγκαία για την προστασία του μνημείου αυτού, αλλά και για την ανάδειξή της, δεδομένου ότι αποτελεί πρότυπο πύλης για τις ακαρνανικές οχυρώσεις.

Το πρόγραμμα εργασιών και οι δαπάνες

      Για τους λόγους αυτούς απαιτείται άμεση χρηματοδότηση των ανωτέρω εργασιών. Αναλυτικά, το κόστος των εργασιών αυτών έχει ως εξής:

      1.Αποψιλώσεις και καθαρισμοί με συνεργεία του Δήμου Ξηρομέρου είτε με ανάθεση σε εξωτερικά συνεργεία. Απαιτούνται τρία συνεργεία των τριών ατόμων για χρονικό διάστημα ενός μηνός. Κόστος: 12.500 ευρώ.

      2.Εργασίες αρχαιολογικών καθαρισμών στην περιοχή μεταξύ των δύο πύργων με κάλυψη τη δαπάνης από ιδιώτη – χορηγό. Κόστος: 25.000 ευρώ.

      3.Μέτρα αντιμετώπισης του κινδύνου κατάρρευσης του πύργου πλησίον του χωριού της Παλαιομάνινας με κάλυψη της δαπάνης από επιχείρηση ή επιχειρήσεις της περιοχής. Κόστος: 50.000 ευρώ.

      4.Αποκατάσταση της κεντρικής παραποτάμιας πύλης («Αυλόπορτας») της τεχισμένης πόλης της Παλαιομάνινας με κάλυψη της δαπάνης μεγάλων ιδρυμάτων – χορηγών. Κόστος: 150.000 ευρώ.

      5.Αρχαιολογικοί καθαρισμοί στην περιοχή εσωτερικά της νεοανακαλυφθείσας πυλίδας του τείχους, με κάλυψη της δαπάνης από ντόπιο ιδιώτη. Κόστος: 10.000 ευρώ.

Σημαντικά τα αποτελέσματα των ανασκαφών στην Παλαιομάνινα

      Σημειώνεται ότι το έργο των αρχαιολογικών ανασκαφών στην Παλαιομάνινα ξεκίνησε με τον καθαρισμό των τειχών και των παράλληλων με αυτούς χώρων από την οργιώδη βλάστηση, που ήταν άλλωστε προαπαιτού-μενο για οποιαδήποτε έρευνα και εκτίμηση των αναγκών ανάδειξης.  
    Έτσι, τα τείχη έγιναν σε όλη τους την περίμετρο προσβάσιμα και αναγνώσιμα (με την απαραίτητη βέβαια συνεχή καταπολέμηση της βλάστησης). Ύστερα, η έρευνα ξεκίνησε με ανασκαφές σε τρία κρίσιμα για την ανάδειξη σημεία:

      α)Στο χώρο της μικρής πύλης του τείχους κάτω από την ακρόπολη και του παρακείμενου πύργου της, περιοχή στην οποία κατέληγε η πλακοστρωμένη πρόσβαση από το χωριό στον τειχισμένο χώρο. Ήδη εκεί έχουν ερευνηθεί και αποκαλυφθεί τα σωζόμενα μέρη του τείχους σε όλη την ορατή από την πρόσβαση αυτή έκταση και γίνεται η σχεδιαστική αποτύπωσή τους για τη σύνταξη της μελέτης αποκατάστασης.

     β)Ανάλογη εργασία έγινε και γίνεται στην κεντρική είσοδο του τειχισμένου χώρου από τον Αχελώο, την “Αυλόπορτα”..

       γ)Ερευνήθηκαν ακόμα λείψανα σπιτιών μέσα στον τειχισμένο χώρο. Οι κατασκευές αυτές φαίνονται ταπεινές, αν και συστήματα επιμελημένων αγωγών που παρατηρήσαμε ότι εκβάλλουν από τα τείχη μαρτυρούν πιθανώς συστήματα δρόμων στους λίγους επίπεδους χώρους που περικλείει η οχύρωση.

       δ)Το σημαντικότερο όμως μέχρι στιγμής εύρημα είναι η διαπίστωση, ότι εκτός από τα τρία γνωστά διαμερίσματα του τειχισμένου χώρου (ακρόπολη, “κάτω ακρόπολη” και “κάτω πόλη” – χονδρικά έξω από τον σημερινό οικισμό και με εξαιρετικά τραχύ και δύσκολο για κατοίκηση έδαφος), υπήρχε και τέταρτος οχυρωμένος περίβολος, ο οποίος περιελάμβανε περίπου τον ομαλότερο χώρο του σημερινού οικισμού και κατέληγε στη ΝΔ πλευρά των γνωστών τειχών. Τμήματα αυτού του περιβόλου, που ερευνώνται με τη συγκινητική συναίνεση των κατοίκων, δείχνουν ότι ο περίβολος αυτός ήταν απλούστερος και αρχαιότερος των ως τώρα γνωστών τειχών. 
        Τα τελευταία πρέπει να δημιουργήθηκαν κατά περιόδους από τον 5^ο ως τον 3^ο π.Χ. αιώνα, ενώ ο τέταρτος περίβολος πρέπει να ανάγεται το αργότερο στον 7^ο π.Χ. αιώνα. Αν και το εύρημα αυτό δεν προσφέρεται για ανάδειξη, αφού στην περιοχή υπάρχει ο σύγχρονος οικισμός, η σημασία του για την ιστορία του τόπου και την κατανόησή της είναι μεγάλη: 
       Αποδεικνύεται πρώτον ότι η πόλη αυτή ήταν σημαντική από πολύ παλιά (όπως δείχνουν παλιότερα τυχαία ευρήματα του 8^ου π.Χ. αιώνα από το χώρο της σημερινής εκκλησίας), και δεύτερον ότι η συνέχεια της ζωής υπήρξε αδιάκοπη στο ίδιο σημείο.  
      Αλλά πιθανότατα προκύπτει και ένα τρίτο συμπέρασμα, ότι ο τραχύς χώρος που περιέκλεισαν αργότερα τα στιβαρά τείχη απέβλεπε περισσότερο στη δημιουργία ενός ισχυρού οχυρού, που μεγάλωνε τη στρατιωτική σημασία της πόλης και προσέφερε ασφαλές καταφύγιο σε δύσκολες στιγμές.     

      Οι προσδοκίες από τη συνέχιση του προγράμματος έρευνας και ανασκαφών είναι πολύ μεγάλες. Όπως τονίζει ο γνωστός αρχαιολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Βασίλης Λαμπρινουδάκης ο οποίος συντονίζει όλο το έργο, οι προσδοκίες είναι οι ακόλουθες:
      α) αποσαφήνιση με άμεση μαρτυρία ευρημάτων (επιγραφές ή άλλα μαρτύρια) της ταυτότητας, δηλαδή του ονόματος της σημαντικής αυτής αρχαίας πόλης,
     β) αποκάλυψη χαρακτηριστικών στοιχείων της (δημοσίων κτιρίων, κατοικιών, κινητών μνημείων κλπ., και
      γ) πραγματοποίηση αναστηλώσεων χαρακτηριστικών τμημάτων της επιβλητικής οχύρωσης και γενικότερης ανάδειξης του συνόλου μνημειακού χώρου. 
      Με την Ιόνια Οδό που φέρνει τον κάθε περαστικό σε μια ανάσα δίπλα του, ο εξαιρετικός αυτός μνημειακός χώρος θα διεκδικήσει σίγουρα μια πολύ σημαντική θέση στον κατάλογο θέσεων μεγάλου ενδιαφέροντος για επίσκεψη στην περιοχή.

Για περισσότερες πληροφορίες: Δημήτρης Στεργίου, τηλ. 6944305345 ,   stergiou.dimitris@gmail.com

(* Δημοσιογράφος από την Παλαιομάνινα. Διετέλεσε διευθυντής του «Ελεύθερου Τύπου της Κυριακής», διευθυντής Σύνταξης του «Οικονομικού Ταχυδρόμου», αρθρογράφος – αναλυτής στις εφημερίδες «Βήμα» και «Νέα»)