Μελίνα Μερκούρη: Η μεγάλη φίλη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Παλαιομάνινας

Απότιση φόρου τιμής με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 18 ετών από το θάνατό της με την υπενθύμιση της συγκινητικής άμεσης ανταπόκρισής της, με επιστολή και επιχορήγηση 3.000.000 δραχμών, σε δημοσίευμά μας του 1988 για τον καθαρισμό των αρχαίων τειχών

Από τον Δημήτρη Στεργίου*

Το δημοσίευμα για τη Μελίνα Μερκούρη

Η άμεση απάντηση – επιστολή της Μελίνας Μερκούρη

       Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης στις 6 Μαρτίου (πέθανε το 1994 στη Νέα Υόρκη)  18 ετών από το θάνατο της  μεγάλης Ελληνίδας Μελίνας Μερκούρη  αισθάνθηκα την υποχρέωση να τιμήσω κι εγώ τη μνήμη της με τις γραμμές αυτές, διότι η μεγάλη ηθοποιός και πολιτικός ήταν φίλος της Παλαιομάνινας, της πολιτιστικής κληρονομιάς της Παλαιομάνινας...

        Καθώς τακτοποιώ, συστηματοποιώ και κωδικοποιώ  το πλούσιο αρχείο μου από την υπερτεσσερακονταετή θητεία μου στη δημοσιογραφία και σε διευθυντικές θέσεις σε μεγάλες αθηναϊκές εφημερίδες και περιοδικά, συνεχώς βρίσκομαι μπροστά σε μεγάλες εκπλήξεις. Μια από αυτές αφορά στη Μεγάλη Μελίνα Μερκούρη.

            Στις 25 Αυγούστου του 1988, διευθυντής Σύνταξης τότε του ιστορικού «Οικονομικού Ταχυδρόμου», έγραψα ένα άρθρο – παρέμβαση (βλέπε σχετική φωτογραφία) για την αρχαία Αυλόπορτα του χωριού μας υπό τον τίτλο «Για την κυρία Μερκούρη», η οποία ήταν τότε υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση του αείμνηστου Ανδρέα Παπανδρέου. 

Το σημείωμα αυτό είχε ως εξής:

     «Έτοιμη να καταρρεύσει, υπό το βάρος των 30 περίπου αιώνων της και από την εγκληματική αδιαφορία των Νεοελλήνων, μία από τις πιο επιβλητικές πύλες των αρχαίων κυκλώπειων τειχών της αρχαίας πόλης, όπου βρίσκεται το σημερινό χωριό Παλαιομάνινα, στην επαρχία Μεσολογγίου του Νομού Αιτωλοακαρνανίας (πρώτη φωτογραφία). Ήδη, όπως φαίνεται και στη δεύτερη φωτογραφία, έχει καταρρεύσει το μεγαλύτερο μέρος των εντυπωσιακών για τη δομή τους κυκλώπειων αυτών τειχών, που αρχίζουν από τον οικισμό και εκτείνονται από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά σε μήκος 1.500 περίπου μέτρων και σε πλάτος από τα βόρεια προς τα νότια άλλο τόσο περίπου.

     Σήμερα τα τείχη αυτά (όσα είναι προς τη μεριά του σημερινού χωριού), έχουν γίνει υπαίθρια αποχωρητήρια και χώρος σταυλισμού γαϊδουριών, αλόγων, γιδιών και προβάτων! Είμαστε σίγουροι ότι μετά το σημείωμα αυτό θα εκδηλωθεί για μιαν ακόμα φορά η ευαισθησία της υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη και ότι θα ενδιαφερθεί όχι μόνο να μείνει όρθια (στην κυριολεξία) η πολιτιστική μας κληρονομιά, αλλά και να εντάξει σε κάποιο προσεχές ανασκαφικό πρόγραμμα την αρχαία αυτή πόλη, όπου κυριαρχούν οι τυμβωρύχοι, όπως διαπιστώνεται από τις λαθραίες ανασκαφές που γίνονται σχεδόν κάθε βράδυ στην περιοχή αυτή…».

        Αμ έπος, αμ έργον! Στις 6 Σεπτεμβρίου 1988 μου έστειλε επιστολή (επισυνάπτεται) με την οποία με ενημερώνει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η αρμόδια Εφορεία για την αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας καθώς επίσης και για την έγκριση ποσού 3.000.000 δραχμών για τον καθαρισμό των αρχαίων τειχών! 

Το πλήρες κείμενο της επιστολής της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη έχει ως ακολούθως:’

     «Κύριε διευθυντά, σχετικά με τα αρχαία τείχη στο χωριό Παλαιομάνινα του Μεσολογγίου, θέμα στο οποίο αναφέρεται το ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα σας, στις 25.8.1988, θέλουμε να σας πληροφορήσουμε τα παρακάτω:

     Με τη φροντίδα της αρμόδιας εφορείας Αρχαιοτήτων, ήδη από το 1987 έχει αρχίσει ο φέτος ο καθαρισμός του τείχους της αρχαίας Σαυρίας και συνεχίζεται φέτος με τη βοήθεια της Νομαρχίας, η οποία έχει διαθέσει για το σκοπό αυτό πίστωση 3.000.000 δραχμών.

      Η μέριμνα όμως για την προστασία και ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου δεν είναι ευθύνη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το πρόβλημα του εκεί σταυλισμού των ζώων παρουσιάστηκε ήδη από την ίδρυση του νέου οικισμού. Παρά τις επανειλημμένες υποδείξεις και διαμαρτυρίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στην κοινότητα και τους κατοίκους, το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει στο χώρο αυτό, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνονται οι εργασίες της εφορείας. 

Φιλικά, 

Μελίνα Μερκούρη».

      Αναφέρω όλα αυτά, διότι με τέτοιες δημοσιογραφικές παρεμβάσεις που απευθύνονταν σε πολλά τότε ευήκοα ώτα (υπουργοί, τραπεζίτες, επιχειρηματίες και άλλοι) και, κυρίως, με τη στενή συνεργασία του τότε προϊσταμένου της ΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων κ. Λάζαρου Κολώνα με την Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας σώθηκε η Αυλόπορτα από βέβαιη κατάρρευση και αναδείχθηκαν η ακρόπολη και τα αρχαία τείχη. Κορύφωση όλων αυτών των προσπαθειών είναι το πρόγραμμα αρχαιολογικών ανασκαφών που άρχισε στο χωριό μας από το Δεκέμβριο του 2006 από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ύστερα από την επιμονή του συντοπίτη καθηγητή του ίδιου Πανεπιστημίου κ. Πάνου Κοντού και υπό την εποπτεία του καθηγητή – αρχαιολόγου κ. Βασίλη Λαμπρινουδάκη.

         Τέτοιες παρεμβάσεις υπήρξαν πολλές. Ενδεικτικά αναφέρω το ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Τα Νέα» (φύλλο 11 Μαρτίου 1996) υπό τον τίτλο «Ωδή και θρήνος για την Παλαιομάνινα» και το οδοιπορικό υπό τον τίτλο «Παλαιομάνινα Αιτωλοακαρνανίας: Ερήμωση, εγκατάλειψη, αδιαφορία», που δημοσιεύτηκε στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» (τεύχος 14 Μαρτίου 1996).

(*Ο Δημήτρης Στεργίου είναι δημοσιογράφος - συγγραφέας με καταγωγή από την Παλαιομάνινα του Δήμου Ξηρομέρου)