ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Η επίσημη πράξη "ΕΠΙΤΙΜΙΟ" για φόνο στη ΒΟΝΙΤΣΑ (1200 μχ- 1232 μχ)!

ΣΤΗ ΒΟΝΙΤΣΑ ΚΑΠΟΤΕ: Το "ΕΠΙΤΙΜΙΟ για φόνο" στην περίοδο της «Βυθισμένης Βόνδιτζας», 1200 μχ- 1232 μχ

• Το Επιτίμιο (αυστηρή πνευματική ποινή) εξέδωσε ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιωάννης Απόκαυκος, για την πράξη του φόνου που έκαναν τρείς φρουροί του δάσους των βελανιδιών στη Βόνιτσα.
• Να τονίσουμε ότι για πρώτη φορά συναντούμε τέτοιους κανόνες ποινής-επιτίμιο στη περιοχή μας. Είναι εκπληκτική η απαρίθμηση των κανόνων και η λεπτομέρεια στην τήρηση αυτών.

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Ένα σημείωμα φόνου στην περίοδο της «Βυθισμένης Βόνδιτζας», 1200 μχ- 1232 μχ

Μέρος 2ο  (το επιτίμιον)

-Ιστορική έρευνα από τον Γεώργιο Δέλλα, Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού Θρόνου και τον Στυλιανό Ντίνο, Αντιπρόεδρο της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων.

-Μετάφραση αρχαίων κειμένων, από την φιλόλογο Μπογόρδου Γεωργία.

Εισαγωγή 

      Ο πλούτος των εκφράσεων, των ιστορικών γεγονότων, της κοινωνικής ζωής και των κανόνων διαβίωσης στα μεσαιωνικά χρόνια, απλώνεται με όλη την μεγαλοπρέπειά της, μέσα από τις επιστολές του Απόκαυκου.

     Η Αμφικτιονία Ακαρνάνων έχει ορίσει το έτος 2016 ως έτος «Απόκαυκου» σε σχέση με  την   Επισκοπή Βονδίτζης.

Σύνδεση με τα προηγούμενα:     

        Στο πρώτο μέρος (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ) παρατέθηκαν όλα τα γεγονότα που οδήγησαν στον φόνο δια ξυλοδαρμού του Θεόδωρου (γυναικαδελφός του Κόμη Γρηγόριου εξ Αρμενίων).

     Σημαντικό σημείο από τα εξιστορούμενα γεγονότα είναι ότι ο Κατεπάνω της Βόνδιτζας μαζί με ένα άλλον γυναικαδελφό του Κόμητα Γρηγόριου, τον Γεώργιο, βρέθηκαν στον τόπο του εγκλήματος λίγη ώρα πριν γίνει το έγκλημα. Εκεί δικαιολόγησαν τον βοσκό του Κόμη που τις προηγούμενες ημέρες παράνομα είχε βάλει τα ζώα του Κόμη στο δάσος των βελανιδιών.

        Οι τρείς φρουροί μετά το έγκλημα παρουσιάστηκαν μόνοι τους στον Μητροπολίτη Ναυπάκτου και αφού ομολόγησαν την πράξη τους, ζήτησαν το επιτίμιο της άνομης πράξης τους........

   Τον 13ο αιώνα δεν υπήρχαν φυλακές και το δίκαιο αποδίδονταν από τους κατά τόπους Επισκόπους και φυσικά από τον Μητροπολίτη. Η ποινή, το λεγόμενο επιτίμιο, δεν είχε την μορφή και την έννοια της τιμωρίας, αλλά προσανατολίζονταν στην μετάνοια. 

     Μετά την δημοσίευση του πρώτου μέρους,  μερικοί αναγνώστες μας ζήτησαν περισσότερες πληροφορίες για το αναφερόμενο δάσος των βελανιδιών. Πράγματι ήταν παράλειψη να μην προσθέσουμε την ενημέρωση για τα τότε δάση της Ακαρνανίας.

    Από την μελέτη της Ελένης Γιανακοπούλου, περί της ξυλείας της Δυτικής Ελλάδας και το εμπόριο με τη Γαλλία, έχουμε αναλυτικούς χάρτες με τις περιοχές που είχαν δάση, καθώς και τα είδη των δασικών δέντρων που υπήρχαν ανά περιοχή.

Στην ευρύτερη περιοχή της Βόνιτσας, τα δάση άρχιζαν από την λίμνη Βουλκαριά και έφταναν μέχρι το Παλιονήσι. 

Μια άλλη μεγάλη συστάδα, άρχιζε από την Παλίμπεη και προχωρούσε μέσα στο Ξηρόμερο.

Εκτός από τα διαφορετικά είδη ξυλείας, τα δέντρα είχαν ξυλεία με φυσικά σχήματα, κατάλληλη για τις συνδέσεις στα πλοία.

        Ο περιηγητής Λήκ μας περιγράφει ότι λίγο έξω από την Παλίμπεη, παρατήρησε δέντρα που ήταν τόσο λεπτά και σε μεγάλο ύψος , που τέτοια δεν είχε ξαναδεί. Τέλος ο Μέγας Ναπολέων είχε παραγγείλει τις ξύλινες βάσεις  των κανονιών του, από ξηρομερίτικη ξυλεία πουρναριών.

     Επίσης στην εργασία-μελέτη «με την ματιά ενός πεντάχρονου», η οποία αναφέρονταν στην αυτοβιογραφία του Σπυρίδωνα Μόστρα, εκεί έχουμε αναφορές για το εμπόριο ξυλείας που  πραγματοποιούνταν από το λιμάνι της Παλαίρου την περίοδο 1830-1835 μ.χ.

       Επιστρέφουμε την σύνδεση των γεγονότων του πρώτου μέρους του άρθρου, με το δεύτερο μέρος, που σε λίγες γραμμές μετά ακολουθεί.

      Μας θέτει σε ερωτήματα η ενέργεια των τριών φρουρών, στο να ταξιδεύσουν τόσο μακριά και απευθυνθούν απευθείας στον Μητροπολίτη Ναυπάκτου και να μην ζητήσουν το επιτίμιο από τον Επίσκοπο Βονδίτζης 1.

*1: Μάλλον αυτό πρέπει να έχει σχέση με την υποστήριξη των συμφερόντων του Κόμη Γρηγορίου εξ Αρμενίων, από τον Κατεπάνω της Βόνδιτζας. Έτσι μέσα σε μια πόλη που ο Κατεπάνω υποστηρίζει τον Κόμη, μάλλον μπορεί να υπήρχε και υποστήριξη του τοπικού Κόμη από τον Επίσκοπο Βονδίτζης.

      Βέβαια όπως θα διαπιστώσουμε στην συνέχεια του άρθρου, το επιτίμιο από την μία πλευρά «τιμωρούσε» τους τρείς φρουρούς, αλλά ταυτόχρονα τους έθετε άμεσα υπό την προστασία της εκκλησίας.

      Όσο καιρό διαρκούσε το επιτίμιο και αυτοί (οι παράνομοι) τηρούσαν τους κανόνες που έθετε το επιτίμιο, κανείς δεν μπορούσε να τους ενοχλήσει και με κανένα τρόπο.

     Το επιτίμιο γράφονταν σε χαρτί και δίνονταν στους παράνομους αλλά παραδίδονταν και στους άρχοντες και λειτουργούς του κάθε τόπου που διέμειναν οι παράνομοι. 

      Μετά το τέλος του χρόνου που όριζε το επιτίμιο και αφού είχαν τηρηθεί όλοι οι κανόνες που ορίζονταν, οι τιμωρούμενοι παρουσιάζονταν ενώπιον αυτού που είχε θέσει την ποινή-επιτίμιο και αφού διαπιστώνονταν ότι με την τήρηση των κανόνων είχε επέλθει η μετάνοια, τους επιδίδονταν νέο χαρτί για την παύση των επιτίμιων που τους είχαν επιβληθεί.

     Για πρώτη φορά συναντούμε τέτοιους κανόνες ποινής-επιτίμιο και σας τους παραθέτουμε. Είναι εκπληκτική η απαρίθμηση των κανόνων και η λεπτομέρεια στην τήρηση  αυτών.

    Πριν περάσουμε στην παράθεση των κανόνων του επιτίμιου, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι την ίδια ποινή έχουν και οι τρείς φρουροί, ανεξάρτητα του ότι οι δύο φόνευσαν με ξυλοδαρμό τον Θεόδωρο, ενώ ο τρίτος παρακολουθούσε χωρίς να εμποδίσει την παράνομη πράξη.

Το επιτίμιον (η πράξη, ή οι πράξεις που πρέπει να ενεργήσει αυτός που έχει υποπέσει σε αμάρτημα, ώστε να αποδείξει την μετάνοιά του)  για την πράξη του φόνου που έκαναν οι τρείς φρουροί του δάσους των βελανιδιών,  ήταν:

ΕΠΙΤΙΜΙΟΝ ΦΟΝΟΥ ΣΤΗ ΒΟΝΙΤΣΑ 1200 μχ- 1232 μχ

1.-Για τρείς συνεχόμενες Κυριακές και οι τρείς φρουροί να σταθούν μπροστά στην είσοδο του ναού, να έχουν «ασκεπείς2 τοις κεφαλαίς» και να ομολογούν σε κάθε εισερχόμενο και εξερχόμενο στον Ναό την φράση «ευχηθείτε για εμάς  και συγχωρήσατε εμάς τους εγκληματίες».

*2.-Ασκεπής: Αποδεικνύεται ότι το να κυκλοφορούσε κάποιος «ασκεπής» δηλ. χωρίς να  έχει καλυμμένη την κεφαλή, με μαντήλι, σκουφί, ή καπέλο , για εκείνη την εποχή ήταν μεγάλη προσβολή, τον έφερε σε μειονέκτημα στην κοινωνική επαφή.

2.Για τρία 3 έτη: 

i.-να μην μεταλάβουν

ii.-να μην τρώνε κρέας 4 – τυρί και αυγά.

iii.-τις ημέρες Τετάρτη και Παρασκευή  θα τρώνε μόνο ψωμί και θα πίνουν νερό.

iv.-τις ημέρες Δευτέρα και Τρίτη να τρώνε μόνο λάχανα και όσπρια με λάδι.

v.-την ημέρα Πέμπτη να τρώνε μόνο λάχανα και όσπρια με λάδι και να πίνουν οίνο.

vi.-τις ημέρες Σάββατο και Κυριακή να τρώνε μόνο ψάρια και να πίνουν οίνο.

vii.-Κάθε ημέρα να κάνουν 100 γονυκλισίες και σε κάθε μια να αναφωνούν «ο Θεός να με συγχωρήσει και με ελεήσει εμένα τον αμαρτωλό». Τα Σάββατα, τις Κυριακές, καθώς και τις Δεσποτικές εορτές  να μην υπάρχει γονυκλισία και  αναφώνηση.

3.-Το δωδεκαήμερο (δηλ. 12 ημέρες πριν την εορτή των Χριστουγέννων) και την εβδομάδα του Πάσχα 5, μπορούν να φάγουν όλα τα παραπάνω, εξαίρεση πάντα του κρέατος, του τυριού και του αυγού.

4.-Πρίν από όλα τα επιτίμια να κλαίνε νύκτα και ημέρα για να εξαλειφτεί το αμάρτημα και για να αποσπάσουν 6 την εύνοια του Θεού.

  *3.-Συνήθως τα επιτίμια είχαν χρονική διάρκεια πέντε έτη. Η επιβολή επιτίμιου για τρία έτη μπορεί να εφαρμόστηκε λόγω της αιτίας του φόνου (περιγράφτηκε όλο το χρονικό), ή λόγω της άμεσης παρουσίας των τριών φρουρών ενώπιον του Μητροπολίτη και της ομολογίας του εγκλήματος.

  *4.-Η ποινή για απουσία της τροφής του κρέατος, του τυριού και των αυγών, είναι  ένας σοβαρός περιορισμός  για την  δύναμη που πρέπει να έχουν, ώστε να ανταποκρίνονται στις καθημερινές χειρονακτικές ανάγκες.  Πρόκειται για διατροφή με ελάχιστες πρωτεΐνες. Η έλλειψη πρωτεΐνης τους καθιστούσε αδύναμους τόσο για την καθημερινή εργασία όσο και για την δυνατότητα να αντιμετωπίσουν επιθέσεις από τους τυχόν διώκτες τους.

  *5.-Σήμερα στο δωδεκαήμερο, αλλά και στην εβδομάδα πριν το Πάσχα, υπάρχει αυστηρή νηστεία που φτάνει μέχρι και την απουσία του ελαιόλαδου από την διατροφή. Από το επιτίμιο μας παρέχεται η ενημέρωση ότι στην τότε χρονική περίοδο, στο δωδεκαήμερο πριν τα Χριστούγεννα και στην εβδομάδα  πριν το Πάσχα, επιτρέπονταν η χρήση λαδιού αλλά  και η βρώση των ψαριών.

  *6.-Σε αυτό το σημείο, παρουσιάζεται η χρησιμότητα του επιτίμιου, δηλ. ότι δεν έχει χαρακτήρα τιμωρίας αλλά προσπάθεια για μετάνοια. Η έκφραση «να αποσπάσουν» μας δηλώνει ότι με την ολοκλήρωση του επιτίμιου, μπορεί ο Μητροπολίτης ή ο Επίσκοπος να ανακοίνωναν επίσημα την λήξη του χρόνου τιμωρίας, όμως για την πλευρά του Θεού έπρεπε να υπάρχει, εκ μέρους του τιμωρούμενου, η μετάνοια. Η έκφραση «να αποσπάσουν» έχει τον ίδιο προσανατολισμό με το πρωτοευαγγέλιο. Ο Άγγελος Κυρίου μετέφερε στους πρωτόπλαστους το μήνυμα ότι  κάποια ημέρα «θα ξαναγυρίσουν»  στον παράδεισο. Το ρήμα που χρησιμοποιήθηκε για αυτή την υπόσχεση του Κυρίου είναι το «άρξεις». Εδώ οι ιστορικοί αλλά και οι μεταφραστές της αρχαίας γλώσσας, δεν μεταφράζουν αυτό το ρήμα με το «θα ξαναγυρίσεις», αλλά με το «δύνασαι να ξαναγυρίσεις». Μάλιστα ορισμένοι μεταφραστές θεωρούν ότι στο αρχικό κείμενο υπήρχε και η λέξη «αν» ήτοι  «άρξεις αν», δηλαδή «είναι στην δική σου θέληση και ενέργεια το να ενεργήσεις το καλό και να επιστρέψεις στον Παράδεισο». Έτσι και εδώ το επιτίμιο ορίζει ότι «με την πραγματική μετάνοια» δύνασαι να αποσπάσεις την εύνοια του Θεού.

  Η έναρξη του επιτίμου γίνεται από 24 Ιουνίου ενεστώτα έτους. 

    Στο τέλος του επιτίμιου ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιωάννης Απόκαυκος, καλεί και ζητεί πάρεση από τους πράκτορες, τους Κατεπάνω και τους δημόσιους λειτουργούς, να μην ενεργήσουν κατά των τριών φρουρών (των εγκληματιών) με ζημία σε αυτούς ή να τους πειράξουν 7 και κάθε τρόπο. 

     Και συνεχίζει με το στοιχείο της τιμωρίας σε όποιον παραβεί την προστασία που έχουν οι τιμωρούμενοι με επιτίμιο: «Αν όμως οι πράκτορες, οι Κατεπάνω και οι δημόσιοι λειτουργοί κακιώσουν ή ζημιώσουν τους επί το επιτίμιο (τους τρείς φρουρούς) τότε θα έχουν αφορισμό από την Αγία Τριάδα 8.»

    Τέλος ο Απόκαυκος ορίζει τον τρόπο της λύσης των επιτίμιων:

     Όταν θα παρέλθουν τα τρία χρόνια του επιτίμιου, τότε οι τρείς φρουροί πρέπει με τα χαρτιά  τους 9, να εμφανιστούν ενώπιον του Μητροπολίτη και να τύχουν την λύση του επιτίμιου.

    *7.-Η εντολή του επιτίμιου, προς όλους όσους  η τότε μορφή του Κράτους είχε θέσει για την τήρηση των κανόνων διαβίωσης,  είναι για να μην οχληθούν οι τιμωρούμενοι σε όλο τον χρόνο  έκτισης της ποινής. Αυτό  μας οδηγεί στις μετέπειτα μορφές προστασίας στα βόρεια οροπέδια της αρχαίας Ιλλυρίας αλλά και σε μικρότερη έκταση και μορφή στις περιοχές  που κατοικούσαν οι Αρβανίτες.. Εκεί που οι κανόνες δικαίου  καθιέρωσαν την μικρή μπέσα, την μεγάλη μπέσα και την προστασία ζωής μέσα στις Κούλιες για κάθε είδους εγκληματία. Η μικρή μπέσα δίνονταν για να παρευρεθεί ο δράστης στην κηδεία του δικού του θύματος, την μεγάλη μπέσα (συνήθως ένα μήνα διάρκεια) για να τακτοποιήσει, ο δράστης,  τις υποχρεώσεις του και την μπέσα της Κούλιας δηλ. τον εθελοντικό περιορισμό σε κατοίκηση σε μια Κούλια, χώρο άμεσα ηθικά προστατευμένο από κάθε επίθεση. Επειδή σε κάθε τιμωρούμενο δεν υπήρχε η δυνατότητα για κατοίκηση σε δική του Κούλια, υπήρχαν Κούλιες ομαδικής κατοίκησης.

  *8.-Η επίκληση του ονόματος της Αγίας Τριάδας, από τον Απόκαυκο, μας οδηγεί στην χωρίς αμφισβητήσεις ταύτισή του με το «πιστεύω» της Ορθόδοξης εκκλησίας (τότε Ανατολικής εκκλησίας) και υπενθύμιση ότι αυτός βρίσκεται σε απόσταση από το «πιστεύω» της Δυτικής εκκλησίας.  Πρέπει να εξηγήσουμε στους αναγνώστες του άρθρου, ότι  οι επισκοπές του Ιλλυρικού (μεταξύ των οποίων σημαντικό ρόλο είχε και η επισκοπή της Βόνδιτζας)  μέχρι και την περίοδο του σχίσματος, ήταν οι φανατικοί υποστηρικτές  του Πάπα. Από τις σημαντικότερες τέτοιες ενέργειες θα πρέπει να αναφέρουμε τις επιστολές του Ιλλυρικού (Επίσκοπος Βονδίτζης ο Ουράνιος) στον Πάπα Ορμίσδα (Papa Ormisda). Για αυτήν την περίοδο και τα συγκλονιστικά γεγονότα, θα υπάρξει ξεχωριστική ιστορική ανακοίνωση.

   *9.-Η έκφραση «με τα χαρτιά τους» μας φανερώνει  ότι η επιβολή του επιτίμου γίνονταν γραπτώς και σίγουρα εκτός από τον τιμωρούμενο, να λάμβαναν την έγγραφη ποινή οι δημόσιοι λειτουργοί της περιοχής που διέμεινε ο τιμωρούμενος. Η κοινοποίηση της ποινής στους δημόσιους λειτουργούς, εκτός της εντολής που τους δίνονταν για την μη όχληση των τιμωρούμενων, την περίοδο του επιτίμιου, πρέπει να ήταν και η γνώση τους για τους όρους του επιτίμιου, ώστε να ενημερώνουν για την σωστή τήρησή του.

Αρχαίο κείμενο

ΜετάφρασηΕπιτίμιο:

-Το να στέκονται για τρείς Κυριακές με ασκεπή την κεφαλή κοντά στην πύλη του καθολικού ναού και να αναφωνούν σε αυτούς έμπαιναν και έβγαιναν «να εύχεστε και να συγχωρήσετε εμάς τους εγκληματίες»
-Το να απέχουν από την Αγία κοινωνία για τρία έτη.
-Το να μην μετέχουν σε κρέας, τυρί και αυγό για τον χρόνο που ειπώθηκε.
-Το να ζουν Τετάρτη και Παρασκευή με μόνο άρτο και νερό
-Και να τρώνε Δευτέρες και Τρίτες με  λάχανα και όσπρια με λάδι. Τις Πέμπτες να τρώνε αυτά (της Δευτέρας και Τρίτης) και να πίνουν κρασί. 
-Τα Σάββατα και τις Κυριακές να τρώνε ψάρι και πίνουν κρασί και κάθε μέρα να κάνουν 100 γονυκλισίες  και να αναφωνούν ο ένας για τον άλλον «ο θεός ιλάσθητί μοι τον αμαρτωλό και ελέησόν με».
-Τα Σάββατα,  τις Κυριακές και τις Δεσποτικές εορτές δεν θα γίνεται η γονυκλισία. Στο δωδεκαήμερο και την εβδομάδα του Πάσχα χωρίς τυρί κρέας και αυγά, να χρησιμοποιούν τις υπόλοιπες ταιριαστές τροφές και το κρασί.
-Πρίν από όλα τα επιτίμια να κλαίνε νύκτα και ημέρα για να εξαλειφτεί το αμάρτημα και για να αποσπάσουν την εύνοια του Θεού. 

-Οι χρόνοι των επιτίμων οφείλουν να μετρηθούν από την 24η του παρόντος  Ιουνίου της παρούσας χρονιάς 
-Παρακαλούμε όλους με την βοήθεια του Αγίου Πνεύματος , τους πράκτορες, τους Κατεπάνω και όσους βρίσκονται σε δημόσια λειτουργήματα,  να μην επιφέρουν καμία τιμωρία ή επιρροή ή ενόχληση σε αυτούς που βρίσκονται μέσα στο έγκλημα. 
    Γιατί δεν μπορεί η αφαίρεση των προσόντων να απαλλάξει τους φονιάδες από το αμάρτημα, αλλά η εκπλήρωση των εκκλησιαστικών εντολών. Και οφείλουν να δουν και οι πράκτορες και οι  Κατεπάνω και όσοι τους υπηρετούν  ότι θα βρίσκονται απο εδώ και στο εξής υπό αφορισμό της Αγίας Τριάδας αυτοί που ζημιώνουν ή προκαλούν βλάβη στους ανθρώπους. 
    Μετά την τριετία οφείλουν να ξαναγυρίσουν στην Αγιότατη Μητρόπολή μας και να αμέσως να εμφανίσουν τον Χάρτη στον Μητροπολίτη και να λάβουν από αυτόν απόλυση των επιτιμίων που αναγράφονται.

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Υπεύθυνος του Project
Γεώργιος Δέλλας, Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου

ΔΕΙΤΕ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ: 

(ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ)