ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ: Ο Τζαβαλάς Καρούσος μεγάλος Έλληνας ηθοποιός (γιός της ΒΟΝΙΤΣΙΑΝΑΣ Πολυξένης Τζαβαλά, του γένους Παντελή Ραυτάκη) και αγωνιστής της αριστεράς!!

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Καρούσος Τζαβαλάς, ηθοποιός, 

1904-1969

ο γιός της Βονιτσιάνας Πολυξένης Τζαβαλά, 

του γένους Παντελή Ραυτάκη

Μέρος Πρώτο

Φωτογραφία και τίτλος από την εφημερίδα Βέλος της Ακαρνανίας

         Πριν από τους περιορισμούς της ονομασθείσας «Πανδημίας» βρεθήκαμε με τον Λάμπρο Καραχάλιο, φίλο, συμμαθητή δικό  μου και συγγενή του Φίλιππα Ντόβα. Μιλήσαμε για τον Θείο του πατέρα του, τον Καρούσο Τζαβαλά.

           

         Οι μνήμες του Λάμπρου πολλές αφού ο πατέρας του, μόλις τελείωσε το δημοτικό τον πήρε στην Αθήνα ο Καρούσος. Εκεί πέρασε χρόνια (μέχρι την είσοδο των Γερμανών) γνωρίζοντας όλο τον τότε καλλιτεχνικό κόσμο. 

   Ο Λάμπρος μας εξομολογήθηκε:...........

     -Ο προπάππος μου ήταν δικαστικός επιμελητής. Λέγονταν Παντελής Ραυτάκης *1.  Είχε στην ανατολική παραλία μεγάλη έκταση περιουσία λόγω της αποζημίωσης που είχε λάβει ο παππούς του από ένα Οθωμανό, επειδή ο Οθωμανός είχε τραυματίσει με μαχαίρι) την κόρη του.  Αποκαταστάθηκαν τα τραύματα της κόρης και ο παππούς του Παντελή Ραυτάκη προσέφυγε στον Καδή. 

     Η αποζημίωση ορίστηκε από Οθωμανικό δικαστήριο που βέβαια υποχρέωσε τον Οθωμανό να αποκαταστήσει την ζημιά (εκτός από την θρησκευτική ποινή).

       Ο Παντελής Ραυτάκης είχε αρκετά παιδιά, μεταξύ των οποίων και κόρες. Το έθιμο τότε ήταν να «φεύγουν» σιγά-σιγά οι κόρες και πάντα μπροστά η μεγαλύτερη. Η πιο μεγάλη κόρη του, αλλά μικρή σε ηλικία, ήταν η Πολυξένη.

         Μια αντρογυναίκα όπως την ομολογούσαν. Την πήρε ένας από τον Αγιο Βασίλειο 2*. Μαζί του απέκτησε ένα παιδί. Δυστυχώς ο σύζυγός της πέθανε και αυτή επέστρεψε πίσω στο πατρικό της στη Βόνιτσα.

      Όπως και να ήταν δεν είχαν τα πράγματα το ίδιο όπως πριν που ήταν ανύπαντρη. Σε λίγο καιρό το παιδί της πέθανε. 

           Μια από τις επόμενες χρονιές, στο πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονα, η Πολυξένη είχε πάει εκεί με τον εορτάζοντα πατέρα της. Μόλις τελείωσε η εκκλησία, άρχισαν τα όργανα *4.

                Η γιορτή του Αγίου Παντελεήμονα ήταν ένα μικρό παζάρι για κάθε λογής εμπορεύματα. Εκεί ήταν και ο Λευκάδιος Πάνος Τζαβαλάς, γιός του Γιώργου, ενός δερματέμπορου.

    Η Πολυξένη ξεχώριζε από τις άλλες. Είχε κορμοστασιά και παρά τα βάσανα που πέρασε είχε ψηλά το κεφάλι. Ο Πάνος της ζήτησε να σηκωθεί και να χορέψει. Το δέχτηκε, αποδεχόμενη από εκείνη τη στιγμή την συνέχιση της μοίρας της δίπλα στον νέο σύζυγο της.

         Η μητέρα του Λευκάδιου Πάνου Τζαβαλά δεν αποδέχθηκε τη Πολυξένη. Περίμενε ο γιός της να κάνει ένα πλούσιο γάμο και βέβαια όχι με χήρα *5 γυναίκα.

        Η Πολυξένη μετακόμισε στη Λευκάδα και με τον Πάνο απέκτησαν ένα γιό. Το όνομα που του δόθηκε ήταν παράξενο για την περιοχή. Τον ονόμασαν «Καρούσο». 

            -Σε αυτό το σημείο ο Λάμπρος άρχισε να μας εξιστορεί από που προήλθε το όνομα του Θείου του πατέρα του, αλλά και για το γενεαλογικό του πατέρα του. Καρούσος λοιπόν από ένα όνομα ιταλού καλλιτέχνη. 

          Τώρα ας δούμε την σχέση του πατέρα του Λάμπρου με τον Καρούσο. Μια άλλη κόρη του Παντελή Ραυτάκη, αδελφή της Πολυξένης, παντρεύτηκε τον  Καραχάλιο, που είχε έρθει από τη περιοχή της Πρέβεζας.

Ας συνεχίσουμε την διήγηση του Λάμπρου για τον Καρούσο:

       Ο Καρούσος είχε ροπή στο θέατρο. Ετσι κάποια εποχή έφυγε από τη Λευκάδα και μετά από πολλές παραστάσεις και περιπέτειες βρέθηκε στην Αθήνα μεταξύ των τότε σπουδαίων ηθοποιών και σκηνοθετών. 

     

Τα έργα που έπαιζε είχαν μηνύματα και ιδέες προόδου και κοινωνικότητας, ιδέες απαγορευμένες σε αυτή τη περίοδο.       

    Ακολούθησε μια πορεία εξορίας (μέλος του Κ.Κ.Ε) και παράλληλα καλλιτεχνικής δημιουργίας. Όπου πήγαινε δημιουργούσε.

       

           Απέκτησε μια κόρη, την Δέσπω. Αυτή σε μεγάλη ηλικία συγκέντρωσε πάρα πολλά στοιχεία από τη ζωή του πατέρα της και τα έβγαλε σε βιβλίο. Μας το είχε δώσει. Εκεί υπάρχουν αναλυτικά τα στοιχεία και η σταδιοδρομία του *6. 

        Η μάνα του Καρούσου, η Πολυξένη,  κάποια στιγμή για να βοηθήσει τον γιό της στο να δημιουργήσει δική του θεατρική σκηνή, πούλησε ένα οικόπεδο που είχε (μάλλον από προικιό του πρώτου γάμου της) στη Βόνιτσα. Με αυτά τα χρήματα ο Καρούσος δημιουργεί δική του θεατρική σκηνή στην Αθήνα. 

         

          Όπως προαναφέραμε πρίν την εισβολή των Γερμανών, στην Αθήνα είχε ανεβεί και ο πατέρας μου και ήταν προστατευόμενος του Θείου του, του Καρούσου. Έμενε στο σπίτι της Κυρά Πολυξένης. Εκεί έμενε και η αδελφή του πατέρα μου, η Ρεβέκκα, η οποία λόγω της φυλάκισης-εξορίας του συζύγου της *7, είχε μείνει μόνη της. 

          Ο πατέρας μου εργάζονταν στο δερματάδικο του παππού της Νόρας (ηθοποιός) και Λούκα Κατσέλη (η μετέπειτα γυναίκα του Γεράσιμος Αρσένη), στον Κυρ’ Νίκο.

          Τα χρόνια που ακολούθησαν και ανάλογα με τη πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, ο Καρούσος βρίσκεται πάντα ανάμεσα σε θαυμάσιες ερμηνείες σε Αθηναϊκά θέατρα (και στο Εθνικό θέατρο) και στις εξορίες (Μακρόνησος – Αϊ Στράτης – Γυάρος). Ασχολήθηκε και με τις εκλογές όπου κατέβηκε υποψήφιος με την ΕΔΑ.

Γ. Ρίτσος, Μ. Θεοδωράκης, Τζ. Καρούσος και Μέντης Μποσταντζόγλου στα ψηφοδέλτια της ΕΔΑ, στις βουλευτικές εκλογές του 1964.

(Η Αυγή, 21/1/1964 – Πηγή: ΑΣΚΙ)

Με τον Κατράκη στην εξορία

Πεθαίνει το 1969 (3/1/69)  στη Γαλλία.

Από την Βικιπαίδεια, παραθέτουμε ορισμένες κινηματογραφικές ταινίες που συμμετείχε, καθώς και σε θεατρικά έργα.

Φιλμογραφία

•-Δεσποινίς δικηγόρος (1933)

•-Η φωνή της καρδιάς (1943)

•-Το κορίτσι της γειτονιάς (1954) .... Πέτρος

•-Η ζαβολιάρα (1959) .... Κωνσταντής

•-Ζάλογγο, το κάστρο της λευτεριάς (1959) .... Φώτος Τζαβέλλας

•-Σαρακατσάνισσα (1959)

•-Ναυάγια της ζωής (1959)

•-Ματωμένο ηλιοβασίλεμα (1959) .... γερο-τσέλιγκας

•-Η λίμνη των στεναγμών - Η κυρά Φροσύνη και ο Αλή Πασάς (1959) .... Αλή Πασάς

•-Το χαμίνι (1960)

•-Ήρθες αργά (1961) .... Πέτρος

•-Επικίνδυνη αποστολή (1961) .... Καπετάν Μιχάλης

•-Αντιγόνη (1961) .... Τειρεσίας

•-Οργή (1962) .... Σάββας

•-Φαίδρα (1962)

•-Θρίαμβος (1962)

•-Όταν η μοίρα κυβερνά (1962)

•-Τερέζα (1963) .... Λάμπρος

•-Σταυραετοί (1963)

•-Κουράστηκα να σ' αποκτήσω (1963)

•-Ρημαγμένο σπίτι (1964)

•-Τα δάκρυά μου είναι καυτά (1964)

•-Άπονη ζωή (1964) .... Ανέστης

•-Βάνα (1965)

•-Με ιδρώτα και δάκρυα (1965)

•-Το λάθος (1965)

•-Ρημαγμένο σπίτι (1965)

•-Η φωνή μιας αθώας (1965)

•-Η έξοδος του Μεσολογγίου (1965)

•-Τα δίχτυα της ντροπής (1965) .... Βρασίδας

•-Αφήστε με να ζήσω (1965) .... Γεώργιος Βρανάς

•-Η παραστρατημένη (1966) .... κύριος Λεμπέσης

•-Δεν είμαι ατιμασμένη (1966) .... ο πατέρας της Λιάνας

•-Άνθρωπος για όλες τις δουλειές (1966) .... Καπετάν Μανώλης Πασπαράτος, εφοπλιστής

•-Η Έξοδος του Μεσολογγίου (1966)

•-Οι βοσκοί (1967) .... Βλαχόπουλος

•-Κολωνάκι: διαγωγή μηδέν (1967) .... Στέφανος Κωτσομήτρος

Γ. Κοντούλης, Τζ. Καρούσος και Τζ. Νασιώτου στον «Εμπορο της Βενετίας».

(Η Αυγή, 4/3/1967 – Πηγή: ΑΣΚΙ)

Θεατρικές παραστάσεις.

χρονική περίοδος	παράσταση	ρόλος
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1932/1933	Οθέλλος	Λουδοβίκος
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1932/1933	Ο έμπορος της Βενετίας	Γενάρος
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1943/1944	Αρραβωνιάσματα	Λεμπέσης
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1944/1945	Ο έμπορος της Βενετίας	Σάιλοκ
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1945/1946	Στο γέρμα του χειμώνα	Γκωντ
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1946/1947	Το παιχνίδι της τρέλλας και της φρονιμάδας	Κυρ Ανδρόνικος
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1947/1948	Τα καραφάκια του κυρ Αριστείδη	Κώστας Καντιάς
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1958/1959	Αρραβωνιάσματα	Λεμπέσης
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1964/1965	Όταν οι Ατρείδες	Αγαμέμνωνας
Ελληνική Θεατρική Περίοδος 1965/1966	Ο σταυρός και το σπαθί	Νικηφόρος ο Γενικός Λογοθέτης

Γ. Ρίτσος, Ασπ. Παπαθανασίου, Τζ. Καρούσος και Φ. Ταξιάρχης απάγγειλαν ποιήματα στη «βραδιά Μπρεχτ» που οργάνωσε το περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης στις 18/12/1961

-Ευχαριστούμε τον φίλο και συμμαθητή μας, Λάμπρο Καραχάλιο.

-Οι φωτογραφίες λήφθηκαν από την εφημερίδα «Το Βέλος της Ακαρνανίας», η κυρά Πολυξένη από κάδρο του Λάμπρου, ΑΣΚΙ, από το αφιέρωμα του ιστοτόπου «Κουτιούσα» και  από το αρχείο του Εθνικού θεάτρου.

.......................................................

Επεξηγήσεις: 

1*-Από το επώνυμό του «Ραυτάκης» ονομάστηκε μέρος της ανατολικής παραλίας της Βόνιτσας «Τα Ραυτάκια». Ηταν η περιοχή που ξεκινούσε από τον μώλο της Βόνιτσας (σημερινό Ηρώο) και έφτανε λίγο πρίν τη σημερινή θέση του Ξενοδοχείου Βόνιτσα. Οι παιδικές διαμάχες Μπουχαλιωτών-Παζαριωτών και Αϊ Δημητριών, έδωσαν και άλλες πρόσθετες τοπικές ονομασίες στην ανατολική παραλία όπως Δρίβα, Σουλιώτη, κλπ.

2*-Σημερινό χωριό Θύρρειο.

3*-Η θνησιμότητα τότε στη Βόνιτσα ήταν μεγάλη λόγω της ελονοσίας και της βρογχοπνευμονίας. Από τις επιστολές του Κων/νου Μαλλιαρού έχουμε τη πληροφόρηση ότι το ποσοστό των Βονιτσιάνων χάνονταν κάθε χρόνο από το «χτικιό» ήταν από 2% έως 5%, ανάλογα τα βροχερά καλοκαίρια. Βέβαια για την θνησιμότητα των μικρών παιδιών πρέπει να λάβουμε υπόψη και άλλους παράγοντες – έθιμα, όπως αυτά περιγράφονται στο βιβλίο της δικής μας Νοέλ Μπάξερ-Παπακώστα «Το χνάρι που δεν έσβησε».

4*-Τότε τα «βιολιά» στα πανηγύρια άρχιζαν μετά το τέλειωμα της εκκλησίας  και σταματούσαν λίγο πρίν τις 1 το μεσημέρι. Σε μερικά πανηγύρια ξανάρχιζαν «τα βιολιά» μόλις τελείωνε ο εσπερινός (τον σήμαναν λίγο γρηγορότερα από τις άλλες μέρες)  και σταματούσαν με τον ερχομό της νύχτας. 

5*-Το έθιμο στη Βόνιτσα ήταν οι Χήρες να παντρεύονταν με άλλους Χήρους. Από την μια πλευρά οι άνδρες εύρισκαν πάλι μια γυναίκα για το σπίτι και να μεγαλώσει τα παιδιά του , αλλά και η γυναίκα θα είχε την προστασία της, την προστασία του προικιού της (χωράφια-κτήματαα), αλλά και για τα δικά της παιδιά. Αποτέλεσμα αυτού του εθίμου στη Βόνιτσα είναι να έχουμε πολλά παιδιά μια οικογένειας που να είναι αλλάδερφα. Αυτό τον «κανόνα» - έθιμο τον έσπασε πρώτη η Θειά Τ….. (για αυτήν την ηρωίδα της ζωής , θα έχουμε ένα ιδιαίτερο άρθρο.

6*-Εκδόσεις ergo έτος 2003 και τίτλος «Δεν έχει θέατρο απόψε». 

7*-Σύζυγος της Ρεβέκκας Καραχάλιου ήταν ο Κύπριος Λεωνίδας Στρίγγος, ηγετικό  στέλεχος του ΚΚΕ και βετεράνος του Ελληνικού Κουμουνιστικού κινήματος. 

...........................................

Συνεχίζεται σε β’ μέρος

...........................

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΓΙΑ ΤΟ Δ.Σ. 

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ             Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΝΤΟΒΑΣ           ΣΤΕΛΙΟΣ ΝΤΙΝΟΣ