Γράφει η δρ Μαρία Ν. Αγγέλη
«Τότε οι γριές δεν τα έκοβαν έτσι λεπτά τα φύλλα.
Τάτριβαν με τα χέρια, όπως όπως. Άλλα χοντρά,
άλλα λεπτά, όπως τύχαινε… Τώρα κοντά
τα ’κοβαμε λεπτά, χυλοπίτες που λέμε τώρα.
Και τότε τάβραζαμε και δεν τα σούρωναμε,
μη φύγει το γάλα. Έβαναμε στο τ(η)γάνι
να κάψει το λάδ’ κι έριχναμε τριμμένο τυράκι
να τσ(ι)γαρ(ι)στεί. Το ανακάτωναμε στην κατσαρόλα
και νια χαρά τότρωγαμε… Τώρα οι νοικοκυρές,
αυτά απ’ το σούπερ μάρκετ τα σουρώνουνε…».
Προφορική αφήγηση Σοφίας Λαϊνά, από τον
Πρόδρομο Ξηρομέρου Αιτωλοακαρνανίας, ετών 91.
Ένα ζεστό χειμωνιάτικο φαγητό είναι οι χυλοπίτες. Απλές με καβουρδισμένο τυράκι. Πικάντικες με κόκορα κοκκινιστό ή κότα …
Οι γυναίκες στην αγροτική κοινωνία ετοίμαζαν αυτό το ζυμαρικό τον Αύγουστο μήνα. Χρησιμοποιούσαν απλά υλικά: αλεύρι, γάλα, και αυγά προαιρετικά. Ζύμωναν το αλεύρι με το γάλα και τα αυγά, όλα φρέσκα και αγνά. Στα νεώτερα χρόνια οι γυναίκες πρόσθεταν και μια δόση σιμιγδάλι στη ζύμη, για να γίνονται πιο νόστιμες… Έκοβαν στη συνέχεια αυτό το ζυμάρι σε μικρά κομμάτια και τα έκαναν μπαλάκια. Το κάθε ζυμαρένιο μπαλάκι το άνοιγαν μετά με τον πλάστη πάνω στο πλαστήρι (ή πλαστήρα) μέχρι να γίνει ένα μεγάλο φύλλο σαν αυτά που χρησιμοποιούσαν για τις πίτες. Τα άνοιγαν με την ίδια τεχνική και μαεστρία! Το άνοιγμα των φύλλων δεν είναι απλή δουλειά. Χρειάζεται τέχνη και επιδεξιότητα για να γίνει το φύλλο λεπτό, σχεδόν διάφανο, στρογγυλό, αψεγάδιαστο. Τέχνη που την μετέφεραν με τον καιρό οι μεγαλύτερες στις μικρότερες γυναίκες…
Ακολουθούσε το κόψιμο τους σε λεπτές λωρίδες ή σε μικρότερα τεμάχια, τις λεγόμενες χυλοπίτες. Η αυγουστιάτικη ζέστη στέγνωνε τις απλωμένες χυλοπίτες οι οποίες στη συνέχεια αποθηκεύονταν για το χειμώνα… Μαζί με τον τραχανά αποτελούσαν εκλεκτά ζυμαρικά για τη διατροφή της οικογένειας. [Βλέπετε: Τραχανάς. Τραχανόσουπα, τραχανόπιτα και τραχανοκουβέντα… ]
