ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ: Η αρχιτεκτονική των εκκλησιών στη μετα-ενετική Βόνιτσα.

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Η αρχιτεκτονική των εκκλησιών στη  μετα-ενετική Βόνιτσα.

Γράφει ο Ντίνος Στυλιανός

 

        Στην περίοδο της πρώτης (1684-1714) και δεύτερης (1717-1797) ενετικής κυριαρχίας στην περιοχή της Βόνιτσας, το ελεύθερο της επιλογής θρησκείας,  αλλά και η οικονομική ευμάρεια των κατοίκων αντικατοπτρίζεται και στην κατασκευή νέων εκκλησιών.

Στον πρώτο ενετικό χάρτη της δεύτερης ενετικής κυριαρχίας, καταγράφονται οι εκκλησίες του Αγίου Σπυρίδωνα (στην σημερινή θέση της ένωσης γεωργικών συνεταιρισμών) και του Αγίου Αθανασίου (στην θέση που είναι και σήμερα δηλ. στα ανατολικά της Χώρας- Borgo Serato ). .....

Επίσης στον ίδιο χάρτη υπάρχουν σημάδια που μας οδηγούν στην ύπαρξη εκκλησιών  μέσα στο  Borgo Serato,  στις σημερινές θέσεις των Αγίων Ταξιαρχών  και της Παναγίας της Χώρας.

Από τα νοτάρια του 18^ου και 19^ου αιώνα (βλέπε  τρίτομο του Αμφικτίονα Νικόλου Βερνίκου «Ιστορικά Κείμενα Βόνιτσας») έχουμε σημαντικά στοιχεία για το πλήθος των εκκλησιών και τους ιερείς αυτών.

Όλες οι εκκλησίες που άρχισαν να κατασκευάζονται, από τις αρχές της δεύτερης ενετικής κυριαρχίας, χαρακτηρίζονται από το μικρό τους μέγεθος, το σχήμα του βασιλικού ρυθμού, από το λιτό περιεχόμενο του ναού και από το μεγάλο περίβολο (το επονομαζόμενο ’κουλούρι’) όπου σε αυτό πραγματοποιούνταν οι ταφές της κάθε κοντράδας.

Λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση, κάθε εκκλησία ενεργεί για την επέκτασή της σε επιφάνεια και ύψος, διατηρώντας πάντα τα αρχικά χαρακτηριστικά, δηλαδή σχήμα βασιλικού ρυθμού, εικονογράφηση μόνο σε ‘τελάρα’(δηλ κορνίζες)  και αποφυγή αγιογράφησης επί των εσωτερικών τοίχων.

Η απουσία της επιτοίχιας αγιογράφησης μπορεί να οφείλεται στην ακαταλληλότητα της υποδομής στον τοίχο, αλλά κυρίως στην τεχνοτροπία  όλων των μεγάλων αγιογράφων της Λευκάδας και γενικότερα των Επτανήσων.

Ακόμη και οι δύο μεγάλες εκκλησίες που διεκδικούσαν την ανακήρυξη ως μητροπολιτικοί ναοί, ήτοι ο Άγιος Σπυρίδων στον Αρδίκα και ο Άγιος Νικόλαος στη Ρεστέλλα. (βλέπε στο Academia.Edu τη σχετική μελέτη), οι ζωγράφοι Γαζής και Σίδερης δεν αγιογράφησαν στην εσωτερική τοιχοποιία,  αλλά μόνο σε ‘τελάρα’ μεγάλων διαστάσεων ή και μικρών επιφανειών .  Στην εσωτερική τοιχοποιία ο μεν Γαζής  έθεσε φόντο στους εσωτερικούς τοίχους τα χρώματα του ευκαλύπτου, χωρίς απεικονίσεις  τοπίων ή προσώπων, ο δε Σίδερης έδωσε πιο σκούρο φόντο, ώστε να ταιριάζει στην αγιογράφηση του τέμπλου.

Σημειωτέον είναι ότι οι αγιογράφοι επηρεασμένοι από τους ναούς των Επτανήσων δεν έθεσαν στο κέντρο της οροφής τον Παντοκράτορα, αλλά παραστάσεις πχ από την σύλληψη του Χριστού, την σταύρωση και την αποκαθήλωση. 

Χαρακτηριστικό της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος, το οποίο σπανίζει,  είναι ότι ο Θεός έχει αγιογραφηθεί μέσα στην Ουρανία (πάνω από τον σταυρό του τέμπλου) περιβαλλόμενος από αγγέλους. Πρόκειται για αριστούργημα αρχιτεκτονικής από τον Σπυρίδωνα Γαζή (βλέπε σχετικό άρθρο)

 

Οι μόνες εκκλησίες που καλλιτεχνήθηκαν με αγιογραφίες επί των εσωτερικών τοίχων, ήταν όλες οι παλιές βυζαντινές σε ρυθμό σταυροειδής μετά τρούλου, όπως η Παναγούλα, η Κοίμηση της Θεοτόκου στον Αμαδερό, η Παναγία της Χώρας, Αγία Παρασκευή Παλιαμπέλων και Παντοκράτορας Μοναστηρακίου (βλέπε  Σωτήρας των Σφετών )

Ο επηρεασμός που υπήρξε στην περιοχή της Βόνιτσας τον διαπιστώνουμε και σε όμορες περιοχές της Ηπείρου, όπως στην Πρέβεζα, που ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Χαραλάμπους διακοσμείται στους εσωτερικούς τοίχους με εικόνες σε ‘τελάρα’.

 

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ