ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Χάρτης του Girolamo (1757)
O παλαιός οικισμός
Pagliampela
Στην Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2020, η Αμφικτιονία Ακαρνάνων βρέθηκε στις συγκλίσεις των τεσσάρων ροών από τις παλιές πηγές του Μοναστηρακίου:
-Τον Βέρδα, -την Σαλβίνα, -την Κορπή και -τη Κυρά Βρύση.
Σκοπός μας ήταν να εντοπίσουμε την παλιά επισκοπή Βονδίτζης το Vescovate (πισκόπι) του Μοναστηρακίου. Οδηγός μας ο Δημήτρης Μαντζάνας, προσωπικός μου φίλος και συμμαθητής στο Γυμνάσιο.....
Κατά την διάρκεια της έρευνας και προκειμένου να βρούμε τα σημεία σύγκλισης, αρχικά της Κυρά Βρύσης με την Κορπή και μετά την σύγκλιση αυτών με την Σαλβίνα, βρεθήκαμε στην περιοχή της κυρά Βρύσης.
Για την σημερινή πηγή της Κυρά Βρύσης υπήρχε ένας σοβαρός προβληματισμός. Η απορροή των νερών της γίνεται στα βόρεια και όχι προς τα βόρειο δυτικά που παρουσιάζει ο χάρτης του girolamo. Ο Δημήτρης Μαντζάνας επέμενε ότι η τότε κυρά βρύση είναι στο σημερινό σημείο Βρωμονέρι, του οποίου η απορροή συγκλίνει προς το ρέμα της Κορπής.
Για να υποστηρίξει την άποψή του και μάλιστα πρόσθετα ότι αυτή η σημερινή πηγή της κυρά βρύσης εξυπηρετούσε μόνο ένα παλιό οικισμό που σήμερα ονομάζεται «Χαλέπετα», μας οδήγησε σε αυτή τη περιοχή. Αυτό που μας εντυπωσίασε, εκτός βέβαια από το αρκετό παλαιό δομικό υλικό, ήταν η τοποθεσία που έλεγχε τα πάντα στη περιοχή. Από κάτω (στα βόρεια-δυτικά) η Βόνιτσα, δυτικά η Βουλκαριά, νότια το Μοναστηράκι, νότιο ανατολικά το Θύρρειο και κυρίως στους ανατολικούς πρόποδες η λίμνη της Αβελαριάς.
Συμφωνήσαμε ότι σίγουρα ήταν ένας σημαντικός παλιός οικισμός και η έρευνα επανήλθε στον εντοπισμό του Vescovate (πισκόπι) του Μοναστηρακίου. Αφού εντοπίστηκε το Vescovate φεύγοντας αφήσαμε όλο το υλικό του Χάρτη Girolamo στον Δημήτρη Μαντζάνα.
Το βράδυ της επόμενης ημέρας, ο Δημήτρης επικοινώνησε μαζί μας και μας ζήτησε να ελέγξουμε το σημείο που ο Girolamo τοποθετεί τα Pagliampela. Μας τόνισε ότι η θέση αυτή ταυτίζονταν με τον παλιό οικισμό «Χαλέπετα».
Άμεσα υπήρξε η κινητοποίηση και ο προβληματισμός του επαληθεύτηκε αφού όλες οι συντεταγμένες του χάρτη τοποθετούσαν το Pagliampela σε αυτό το σημείο, ακριβώς πίσω (νότια και λίγο ανατολικά) του Αϊ Λιά (Άγιος Ηλίας).
Αρχίσαμε την έρευνα με το τι μπορεί να σημαίνει το όνομα Pagliampela στην ιταλική γλώσσα. Το Paglia σημαίνει άχυρο και το mpela σημαίνει καλό – όμορφο, κάτι με αξία. Το καλό άχυρο...
Ζητήσαμε από ανθρώπους της περιοχής να μας δώσουν πληροφορίες για αυτή την ιδιότητα της περιοχής. Πράγματι έβγαζε αλλά και βγάζει καλής ποιότητας άχυρο, τζαϊρι ή και όποιο άλλο χορτάρι εκεί καλλιεργηθεί.
Αναζητήσαμε ιδιοκτησίες σε αυτή την περιοχή. Οι εκτάσεις ανήκουν ή ανήκαν παλιότερα σε Παλιαμπελιώτες, μεταξύ των οποίων αρκετά χωράφια στους Ζερραίους.
Η λέξη Pagliampela προφέρεται ως Παλιάμπελα με μια πιο βαριά προφορά του –λ-. Το γράμμα g πρίν το γράμμα L δεν προφέρεται, παρά μόνο δίνει ένα τόνο παραπάνω στο –λ-. Είναι σαν την λέξη Pagliaccioη οποία προφέρεται «Παλιάτσο» και στα ελληνικά ο Αχυρένιος.
Στην σημερινή περιοχή που εδρεύουν τα Παλιάμπελα η ονομασία στον 17ομχ αιώνα ήταν Χειμαδιό Παλιαμπέλων, σύμφωνα με την έρευνα του καθηγητή Κου Νικόλα Βερνίκου και τον εντοπισμό μιας απόφασης Οθωμανικού δικαστηρίου.
Η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ της περιοχής Pagliampela και του Χειμαδιού Παλιαμπέλων είναι τουλάχιστον 6-7 βαθμοί μικρότερη.
-Την Κυριακή 8 Μαρτίου 2020 συναντηθήκαμε στα δυτικά της λίμνης Αβελαριά. Ήμασταν εκεί οι: Μαντζάνας Δημήτριος, Καψοκώστας Γιάννης, Μπεκερτζής-Ρούσος Απόστολος και Ντίνος Στυλιανός. Οι δύο πρώτοι με καλή γνώση της περιοχής Μοναστηράκι και ο τρίτος με γνώση της περιοχής Παλιάμπελα.
Ανεβήκαμε τον λόφο «Χαλέπετα» όπου εκεί προσπαθήσαμε να τοποθετήσουμε τον χάρτη του Girolamo στον φυσικό προσανατολισμό του χώρου. Ταυτόχρονα αναπτύχθηκε από τους δύο Μοναστηριώτες η επιφύλαξη ως προς την ονομασία της τοποθεσίας «Αγιος Ηλίας».
Τοποθετήθηκαν με τον ισχυρισμό ότι ο Αγιος Ηλίας την περίοδο του Girolamo μπορεί να μην ήταν στον σημερινό λόφο αλλά λίγο πιο νότια, στον λόφο μετά τα « Χαλέπετα».
Οι ισχυρισμοί τους στηρίζονταν στον δρόμο που χρησιμοποιούνταν για την επικοινωνία Θυρρείου- Βόνιτσας, δρόμος που στον προηγούμενο αιώνα περνούσε από τα χαλέπετα και «έπεφτε» στα Σπαρτάρια και από εκεί στη Βόνιτσα. Πρόσθετα στα Χαλέπετα υπήρχε παλαιά εκκλησία με εμφανή τα ερείπια της.
Αποδεχθήκαμε τις ανησυχίες τους καθόσον στην περιήγηση του Λήκ (1805-1807) υπάρχει η αναφορά της διαδρομής: (απόσπασμα από την πρώτη και δεύτερη περιήγηση του Λήκ – Εργασία της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων):
19 Ιουνίου 1805
-Στης 10,15 βρισκόμαστε στην σύνοδο κορυφής (Άγιος Ηλίας) μιας κορυφογραμμής που στα δεξιά μας φτάνει στο ακρωτήριο της Γελάδας……
……..Κατεβαίνοντας βρίσκουμε Ελληνικά θεμέλια (Παλεοχώρι) και αφήνουμε στα δεξιά μας ένα μοναστήρι που είναι κάτω από ένα άλσος βαλανιδιών .
Κατεβαίνουμε στην πεδιάδα και μέσα από καλαμποκοχώραφα στις 12,10 φτάνουμε στη Βόνιτσα.
8 Απριλίου 1807.
Έχοντας παραμείνει στον Αι-Βασίλη έως το απόγευμα ξεκινάμε για Βόνιτσα. Κατεβαίνουμε το βουνό διαμέσου μιας όμορφης εικόνας από χωράφια με καλαμπόκι που βρίσκονται ανάμεσα σε μικρά δάση δάφνης και αλσών από όμορφες βελανιδιές και έχοντας περάσει την ανυψωμένη κοιλάδα που προανέφερα. Ξαναμπαίνουμε στο δάσος το οποίο αποτελείται εδώ εξ ολοκλήρου από βελανιδιές.
•-Αγιος Ηλίας – Το πέρασμα.
•-Προχωρήσαμε στον χαμηλότερο δρόμο, ή αυτόν μέσω του οποίου πλησίασα τη Βόνιτσα στις 19 Ιουνίου του 1805, λίγο πιο πάνω από τα αρχαία θεμέλια στο λόφο του Αι-Λία. Έχοντας περάσει πάλι από αυτά, κατεβαίνουμε στην κοιλάδα, τη διασχίζουμε, και βρισκόμαστε έξω από τη Βόνιτσα, σε τρεις ώρες από τον Αι-Βασίλη.
Αποδεχθήκαμε ως πρώτη τοποθεσία για τα Pagliampela του 1757 την σημερινή τοποθεσία Χαλέπετα με το δεδομένο ο Girolamo να θεώρησε ότι με την γραφή του ονόματος Pagliampela, το χωριό βρίσκονταν στην θέση του γράμματος “P”.
Κατόπιν εξετάσθηκε η περίπτωση ο Girolamo να έγραψε την λέξη pagliampela και η τοποθεσία του παλιού χωριού να βρίσκεται πιο ανατολικά και όσο διαρκεί η γραφή αυτού του ονόματος.
Ετσι βρεθήκαμε στον ακριβώς απέναντι λόφο, σε μια απόσταση 500-600 περίπου μέτρα. Εκεί και λίγο πιο ανατολικά βρίσκεται η παλιά εκκλησία Αϊ Θανάσης. Στο σημερινό χωριό Παλιάμπελα ο Πολιούχος του χωριού είναι ο Αγιος Αθανάσιος.
Από την τοποθεσία αυτή αγναντέψαμε τόσο την περιοχή Χαλέπετα όσο και την περιοχή Βλισόρα (γνωστή από το Χρονικό του Στέργιου Κουμπάρου, του ΑΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥ).
Η άποψη της περιοχής Χαλέπετα, από την θέση Αϊ Θανάσης
Η άποψη της περιοχής Βλισόρα, από την θέση Αϊ Θανάσης.
Η εκκλησία του Αϊ Θανάση
Η περιοχή του Αϊ Θανάση. Πίσω στο βάθος της φωτογραφίας το σημερινό Θύρρειο και τότε Αϊ Βασίλης.
Η προσφορά του καθηγητή και αμφικτίονα Κου Νικόλα Βερνίκου για τα Παλιάμπελα είναι σημαντική. Πρώτος αυτός μας έδωσε την σημαντική πληροφορία για το Χειμαδιό Παλιαμπέλων (17ος αιώνας) και ήταν παρών στην έρευνα για τον εντοπισμό στο Κονάκι του Στέργιου Κουμπάρου στη Βλισόρα Παλιαμπέλων. Τώρα με την μετάφραση του υπομνήματος στο χάρτη Girolamo, μας δίνει το έναυσμα για την αναζήτηση όλων των τοπονυμίων της περιοχής μας.
Η Αμφικτιονία Ακαρνάνων ευχαριστεί τους Καψοκώστα Γιάννη, τον Μαντζάνα Δημήτρη και τον Ρούσο Απόστολο για την βοήθειά τους στον εντοπισμό της περιοχής Pagliampela του 1757.
Επίσης ευχαριστούμε τον Ηλία Τσιλίκη (μόνιμο συνεργάτη μας στην σημασιολογία και μετάφραση των τοπωνυμίων της περιοχής μας). Ο Ηλίας πάντα έχει την δυνατότητα να «διδάσκει» το γνωστικό του αντικείμενο. Η εξήγηση της μη προφοράς του γράμματος G στην λέξη Pagliampela (καλό άχυρο), με το παράδειγμα μιας πολύ γνωστής λέξης (Pagliacco=αχυρένιος) μας απέδειξε για μια ακόμα φορά ότι δεν αρκεί να γνωρίζεις αλλά και να έχεις την δυνατότητα της μεταδοτικότητας με απλά παραδείγματα.
Για την Αμφικτιονία Ακαρνάνων
Ο Πρόεδρος Ο Αντιπρόεδρος
Ντόβας Φίλιππος Ντίνος Στυλιανός
να το γυρισετε ντοκυμαντερ αυτό Θα εχει μεγαλυτερη αξια αλλα και πιθανον να υπαρχξουν περισσοτεροι εθελοντες αλλα και πληροφοριοδότες
ΑπάντησηΔιαγραφήΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΝΗΣ