Η σωτηρία του Αμβρακικού

Γράφει ο: Δημήτριος Θ. Λύσσαρης

    Κατούνα Ακτίου-Βόνιτσας 

         Ο Αμβρακικός αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο για την Ελλάδα και ειδικά για την Δυτική Ελλάδα. Τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, αποτελεί ταυτόχρονα και σημαντικό υδροβιότοπο, ενώ οι ανθρώπινες δραστηριότητες που ασκούνται προσφέρουν επαγγελματική διέξοδο σε πολλούς ανθρώπους που ζουν και εργάζονται εκεί.

      Δυστυχώς διάφορες άλλες δραστηριότητες οι οποίες δεν σχετίζονται με τον κόλπο παράγουν απόβλητα, έμμεσα ή άμεσα, τα οποία καταλήγουν εκεί.

    Η συνεχής υποβάθμισή των λόγω ανθρώπινων δραστηριοτήτων αφήνει το φάντασμα της ανεργίας να πλανάται πάνω από πολλές οικογένειες............

    Οι άνθρωποι αυτοί, που ασχολούνται με την αλιεία, αντιμετωπίζουν πάρα πολλά προβλήματα, με κυριότερο όλων την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η οποία έχει άμεσο αντίκτυπο και στην ποιότητα και ποσότητα των αλιευόμενων ψαριών. Ως αποτέλεσμα μειώνονται τα έσοδα και οι ψαράδες αρχίζουν να σκέφτονται πολύ σοβαρά την εγκατάλειψη του επαγγέλματός τους, χωρίς όμως να διαφαίνεται και κάποια άλλη λύση στον ορίζοντα, αφού ολόκληρη η χώρα βρίσκεται στην αβεβαιότητα.

      Από που όμως προέρχονται τα προβλήματα; Τι μπορούμε να βρούμε σχετικά στο διαδίκτυο;

     Ο φορέας διαχείρισης του Αμβρακικού αναφέρει ρητά ότι:

    «Από την εκτίμηση των διαθέσιμων στοιχείων που αναφέρονται στα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά του Αμβρακικού κόλπου και στο σύστημα των υγροτόπων, προκύπτει ότι το πρόβλημα ποιότητας των υδάτων ουσιαστικά συνίσταται μόνο στη μικρή ανανέωση των νερών των βαθύτερων στρωμάτων του κόλπου, λόγω της μόνιμης σχεδόν παρουσίας ισχυρού πυκνοκλινούς και του μικρού βάθους του δίαυλου Ακτίου - Πρεβέζης, το οποίο επιτρέπει την είσοδο στον κόλπο μόνο επιφανειακών νερών του Ιονίου. Προκύπτει επίσης ότι τα ιζήματα του κόλπου έχουν τις αναμενόμενες, για παρόμοιες περιοχές, συγκεντρώσεις οργανικού άνθρακα.»

      Σε άλλο σημείο ο φορέας διαχείρισης ενημερώνει ότι ουσιαστικά η μόλυνση από ελαιοτριβεία, και άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες έχει μειωθεί, αλλά προφανώς, η ποσότητα φυτοφαρμάκων που εκβάλλεται δεν βοηθά.

      Μια έρευνα η οποία έγινε από τον Τριαντάφυλλο Αλμπάνη και το τμήμα Χημείας του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων και μπορούμε να την βρούμε στο ΤΕΕ δίνει πολύ σημαντικά στοιχεία, μετρώντας και την περιεκτικότητα του νερού σε οξυγόνο, αναδεικνύοντας ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, καθότι  κοντά στον πυθμένα η περιεκτικότητα του νερού σε οξυγόνο είναι μηδέν.

        Επίσης έχει εκπονηθεί μελέτη ως διπλωματική εργασία, το 2011, από την Λευκή Βικτωρία Λοβέρδου, από τον Τομέα Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, η οποία ασχολείται ακριβώς με αυτό το θέμα, την μαθηματική προσομείωση ανανέωσης υδάτων στον Αμβρακικό κόλπο, την οποία μπορούμε επίσης να βρούμε στο διαδίκτυο.

      Η έρευνα αυτή, μετά από μελέτη, καταλήγει στο ότι η ανανέωση είναι 86,8 m³/s, λαμβάνοντας υπόψιν και την εκροή των δύο κύριων ποταμών, του Άραχθου και του Λούρου. Η ανανέωση λοιπόν όλων των νερών του κόλπου, σύμφωνα με τους υπολογισμούς υπερβαίνει σε κάθε περίπτωση τα τρία (3) χρόνια, επομένως νομίζω ότι είναι κατανοητό ότι οποιοδήποτε απόβλητο πέσει στον κόλπο θέλει άνω των τριών ετών για να μεταφερθεί στην ανοικτή θάλασσα.

        Ας γίνουμε λίγο πιο σαφείς: ο Αμβρακικός είναι μια ρηχή θάλασσα, αυτό σημαίνει ότι η χωρητικότητά του σε θαλασσινό νερό είναι μικρή. Αυτό είναι πολύ επιβαρυντικό, γιατί οποιαδήποτε μόλυνση ως ποσοστό είναι σημαντική (ποσοστό μολυσματικού διαλύματος, όπως αποχέτευση, ανά κυβικό μέτρο θαλασσινού νερού). 

   Επιπρόσθετα, το ρηχό νερό, απλωμένο δηλαδή σε μεγάλη επιφάνεια, θερμαίνεται πολύ γρήγορα. Δηλαδή τα διάφορα λιπάσματα τα οποία ξεπλένονται από τα νερά της βροχής και κατευθύνονται προς την θάλασσα, βοηθούν την ανάπτυξη φυτικού μικροπλαγκτού, το οποίο με τα ζεστά νερά αυξάνεται σε υπερβολικό βαθμό, εις βάρος άλλων μορφών ζωής.

         Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το μικρό στόμιο του Αμβρακικού σημαίνει ότι τα νερά του ανανεώνονται με πολύ αργούς ρυθμούς.

       Η αύξηση των μεδουσών νομίζω ότι έχει γίνει το κύριο πρόβλημα, γιατί πέραν ότι γεμίζουν τα ζεστά νερά, είναι σαρκοφάγες και τρέφονται με μικρά ψάρια, δηλαδή ουσιαστικά με γόνους, μειώνοντας τον πληθυσμό των ψαριών.

           Το βασικό λοιπόν πρόβλημα είναι η μικρή ανανέωση των νερών, και προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να κάνουμε μια ανθρώπινη παρέμβαση, για να βοηθήσουμε την φυσική διεργασία.

Πως ακριβώς θα μπορούσε να γίνει αυτό;

Τι ακριβώς παρέμβαση πρέπει να κάνουμε;

      Για να βελτιωθεί η κατάσταση, μια λύση είναι η εκβάθυνση του στομίου, όπως αναφέρεται και στην διπλωματική εργασία. Συγκεκριμένα μια εκβάθυνση πέντε μέτρων επιταχύνει την διαδικασία κατά 38%.

       Επίσης θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο για να μειώσουμε την μέση θερμοκρασία των νερών, αυξάνοντας παράλληλα και την οξυγόνωση. 

      Πολύ απλά, θα μπορούσε να βυθιστεί ένας αγωγός από αλουμίνιο ή πλαστικό, για να μην σκουριάζει, ο οποίος θα τραβά νερό από απόσταση 2-3 χιλιομέτρων από το στόμιο του κόλπου, στον βυθό του Ιονίου, και θα το πηγαίνει μέσα στον κόλπο, σε απόσταση επίσης 2-3 χιλιόμετρα, στον βυθό. 

      Έτσι, η θερμοκρασία των νερών θα μειωθεί, με αποτέλεσμα οργανισμοί όπως οι μέδουσες, οι οποίες αρέσκονται σε υψηλές θερμοκρασίες να βρεθούν σε ένα περιβάλλον που δεν τις ευνοεί τόσο, και να επέλθει μια εξισορρόπηση μεταξύ των θαλασσίων ειδών, για να μπορέσει να βρεθεί ξανά η φυσική ισορροπία η οποία είναι τώρα χαμένη. 

     Επίσης η παροχή νερού με καλή περιεκτικότητα οξυγόνου, θα βελτιώσει την κατάσταση, η οποία τώρα είναι απλώς απαράδεκτη.

      Με μια παροχή σχετικά μικρή, 2% ή λίγο παραπάνω, θα μπορούσαμε να έχουμε αισθητή μείωση θερμοκρασίας, διότι θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι δεν μιλάμε για επιφανειακά ύδατα, αλλά για ύδατα από τον βυθό, τα οποία θα έχουν σημαντική διαφορά θερμοκρασίας. 

       Ακριβή στοιχεία για αυτό δεν υπάρχουν, αλλά θα μπορούσε να γίνει πειραματικά, με μοτέρ ρυθμιζόμενης παροχής, μέχρις ότου να επιτύχουμε την επιθυμητή μείωση θερμοκρασίας, την οποία θα συστήσουν βιολόγοι.

       Το όλο σχέδιο δεν νομίζω ότι είναι μεγάλου κόστους και θα πρέπει να πιέσουν όλοι οι φορείς  και οι παράγοντες της περιοχής προκειμένου να κινηθούμε άμεσα προς την κατεύθυνση αυτή, προτού ο Αμβρακικός μεταβληθεί από υγροβιότοπος σε θαλάσσιο νεκροταφείο.