ΠΗΓΗ ΧΑΝΤΖΗ: Επίσκεψη στη Μακρόνησο

Γράφει η Πηγή Χαντζή*

Επίσκεψη στη Μακρόνησο

       Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος στις 5 Ιουνίου, ημέρα Κυριακή, η Πανελλήνια Ένωση Κρατουμένων Αγωνιστών Μακρονήσου, (ΠΕΚΑΜ), πραγματοποίησε επίσκεψη στο μαρτυρικό νησί της Μακρονήσου.

            Πλήθος κόσμου συμμετείχε με συγκίνηση στην εκδήλωση αυτή, για να αποτίσει φόρο τιμής στους αγωνιστές – κρατούμενους. Από την Πάτρα ήλθαν 5 πούλμαν και από την Αθήνα 6 πούλμαν και πολλοί ιδιώτες με το Ι.Χ. τους.

            Επειδή, πολλοί γνωρίσανε και ζήσανε τη Μακρόνησο, αρκετοί πέθαναν εκεί, πάρα πολλοί δεν ακούσανε ίσως, ποτέ τίποτε γι’ αυτό. Άλλοι κάτι ακούσανε και άλλοι διαβάσανε και επειδή η σημερινή γενιά των 20 και 25 χρόνων σίγουρα δεν ξέρει τίποτα για τη Μακρόνησο, όπως αναφέρει ο Ν. Μάργαρης στην «Ιστορία της Μακρονήσου», θα σας παραθέσω, εν ολίγοις κάποια ιστορικά στοιχεία του Κολαστηρίου της Μακρονήσου, για να γνωρίσει η νέα γενιά, τη νεότερη ιστορική πορεία του τόπου στα ταραγμένα πέτρινα χρόνια 1946 και εξής......

   
         Η ιδέα οργάνωσης  στρατοπέδου συγκέντρωσης στη Μακρόνησο, γεννιέται στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου (1946-1949), στα πλαίσια  εξόντωσης κάθε αντίστασης της Αριστεράς και των εκτεταμένων επιχειρήσεων εκκαθάρισης του στρατού  από δημοκρατικούς και αριστερούς στρατευμένους. Αποφασίζεται το 1946, μετά την επικράτηση του «Λαϊκού Κόμματος» (Βασιλοφρόνων) η «εξυγίανση» του στρατού από τους «εθνικώς υπόπτους, στρατεύσιμους, οι οποίοι αφοπλίζονται και στέλνονται σε διάφορα τάγματα. Αρκετοί στρατευμένοι διώκονται από το στράτευμα, φυλακίζονται και άλλοι εκτελούνται, πολλοί αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, που έχουν πολεμήσει στην Εθνική Αντίσταση, εκτοπίζονται στα νησιά, Νάξος, Φολέγανδρος, Ικαρία.

            Το Φλεβάρη του 1947 αποφασίζεται η οργάνωση των στρατοπέδων:

·Της Μακρονήσου για τους στρατεύσιμους

· Των Γιούρων για τους αγωνιστές της Αντίστασης και

·Του Τρίκκερι για τους «εθνικώς υπόπτους» πολίτες των εκκαθαριζόμενων περιοχών χώρας.

   Το 1949 μεταφέρθηκαν στο Μακρονήσι και οι Πολιτικοί Εξόριστοι που κρατούνταν στα νησιά Ικαρία, Άη Στράτη και Λήμνο, με στόχο την ιδεολογική τους υποταγή.

   Έτσι, σχηματίζεται το μεγαλύτερο στρατόπεδο του εμφυλίου πολέμου με το Α Τάγμα, Β Τάγμα και Γ Τάγμα, και αριθμούν γύρω στα 10.000 άτομα.

   Ανάμεσα στις προσωπικότητες που πέρασαν από τη Μακρόνησο, ήταν ο Γ. Ρίτσος, Μ. Θεοδωράκης, Μ. Κατράκης, Τάσος Λειβαδίτης, βουλευτές της Αριστεράς και πολλοί ανώνυμοι ήρωες. Ο Γ. Ρίτσος γράφει σχετικά με τη Μακρόνησο, τα εξής:

Τρία μεγάλα γράμματα

Γραμμένα με ασβέστη,

Στη ραχοκοκαλιά της Μακρονήσου

Α Τάγμα

Β Τάγμα

 Γ Τάγμα

Α.Β.Γ.

Τα συρματοπλέγματα,

Τα φυλάκια μαύρα μεσ’  τη νύχτα

Κι οι φωνές απ’ τα φυλάκια μαύρες

 ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ

Γυρεύουν πίσω το ψωμί που δε φάγανε

Γυρεύουν τον ήλιο που τους κλέψανε

Γυρεύουν τη ζωή που τους κόψανε

            

Απόσπασμα από «ΤΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ»

 Γ. Ρίτσος.

        Στη Μακρόνησο χτίστηκαν από τους ίδιους τους κρατούμενους εκκλησίες, γήπεδα, θέατρα, χώροι όπου ασκούνταν η ιδεολογική «αναμόρφωση» των εξορίστων, Παρθενώνες, Αγ. Σοφίες, αψίδες, μνημεία με βοτσαλωτά κ. ά. 
   Υψώθηκαν Δικαστήρια, Βίλλες των Διοικητών, Λέσχη Αξιωματικών, για τους «εκπαιδευτές» αρτοκλίβανοι, εργοστάσια παραγωγής αναψυκτικών, ραδιοφωνικός σταθμός, αναρρωτήριο, μαγειρεία κ.α. Οι εξόριστοι ζούσαν μέσα σε τσαντίρια εκτεθειμένοι στους αέρηδες, το κρύο λη τα αβάσταχτη ζέστη, υποφέροντας από πείνα και δίψα. Κάθε στρατόπεδο περιβαλλόταν από πυκνές σειρές συρματοπλεγμάτων και φυλακίων. Κάτω από αυτές τις συνθήκες υπολογίζεται ότι πέρασαν από το νησί περίπου 100.000 άνθρωποι. Υπήρξε περίοδος το 1948 που ο πληθυσμός του έφτασε τις 200.000 κρατουμένους. Το νησί εγκαταλείφθηκε το 1961 και στη συνέχεια λεηλατήθηκαν οι εγκαταστάσεις.

      Από το Μάη του 1989 ολόκληρο το νησί των βασανιστηρίων, των στεναγμών, των δακρύων, του θανάτου και των φρικαλεοτήτων, έχει χαρακτηριστεί ιστορικός τόπος και όλα τα κτήρια των στρατοπέδων ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία,, γιατί έχει σημαδέψει την ιστορία της νεότερης Ελλάδας, γιατί αποτελεί χώρο μνήμης όχι μόνο γι’ αυτούς που έζησαν όλη τη φρικαλεότητα της περιόδου 1946-1953, αλλά για όλους τους Έλληνες και κυρίως για τις νέες γενιές, γιατί αποτελεί σύμβολο καταδίκης του εμφυλίου πολέμου, όλων των βασανιστηρίων και κάθε καταπίεσης από οπουδήποτε προερχόμενη, βωμό ελευθερίας της σκέψης και των ιδεών.

Τιμή και δόξα σ’ όλους τους κρατούμενους αγωνιστές

και τις γυναίκες της Μακρονήσου

*ΠΗΓΗ ΧΑΝΤΖΗ: Είναι Καθηγήτρια Φιλόλογος, πρόεδρος του Συλλόγου Στρογγυλοβουνιωτών Ξηρομέρου και πρόσφατα εκλέχτηκε στην Παναιτωλοακαρνανική Συνομοσπονδία.