Χριστόφορος Τριάντης: Ο ΑΓΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΙΕΦΣΚΙ: Ο ΣΩΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ (1220 – 1263 μ.Χ. 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ)

Ο ΑΓΙΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ  ΝΙΕΦΣΚΙ: Ο ΣΩΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ (1220 – 1263 μ.Χ.) 

Του Χριστόφορου Τριάντη*

       Σύσσωμο το ρωσικό έθνος θεωρεί τον Αλέξανδρο Νιέφσκι σωτήρα του και δημιουργό της ρωσικής εθνικής συνείδησης. Μέσα από την αντιμετώπιση εξωτερικών και εσωτερικών εχθρών υπήρξε ο ουσιαστικός διαμορφωτής της ρωσικής ενότητας.

       Ο Αλέξανδρος Νιέφσκι στην πιο δύσκολη ιστορικά περίοδο για τη Ρωσία – αρχές και μέσα του 13ου αιώνα – κατάφερε να σώσει τον ρωσικό λαό από τους πολυάριθμους εισβολείς. Ταυτόχρονα διαφύλαξε ακέραιη την Ορθοδοξία και τον σλάβικο χαρακτήρα των Ρώσων.

       Από τις αρχές του 13ου αιώνα οι Μογγολοτάταροι της Χρυσής  Ορδής βρίσκονταν στο απόγειο της δύναμής τους. Αφού υπέταξαν ανατολικά την κινεζική αυτοκρατορία, κινήθηκαν δυτικά προς την αχανή ρωσική στέπα. Ο πλούτος της ρωσικής γης οδηγούσε τους εισβολείς και από δυτικά και από ανατολικά......

      Οι ταταρομογγόλοι, αυτοί οι απόγονοι του Αττίλα,  μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα έφτασαν στα Ουράλια και υπέταξαν όλες τις ρωσικές περιοχές δυτικά των Ουραλίων, δυτικά του Βόλγα και την Ουκρανία. Σε κάποια στιγμή των επιδρομών τους έφτασαν μέχρι τη Βιέννη. Η Κασπία θάλασσα έγινε μια μογγολική λίμνη, ενώ η έντονη παρουσία τους στον Εύξεινο Πόντο διέκοψε εντελώς τις εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στους Βαράγγους και τους βυζαντινούς Έλληνες . Όλα τα εναπομείναντα ρωσικά πριγκιπάτα έγιναν φόρου υποτελή στον μογγόλο  Χάνο. Οι Μογγόλοι είχαν την πρωτεύουσα τους στην πολη Σαράι, κοντά στον Βόλγα.

       Ο πρώτος μεγάλος κίνδυνος για τους Ρώσους ήταν οι Τάταροι. Παρέμεναν ως απειλή για τις ελεύθερες ρωσικές περιοχές για αιώνες, μέχρι την εποχή του τσάρου Ιβάν του Τρομερού ο οποίος και τους νίκησε  οριστικά.

          Όμως, οι Ρώσοι δεν είχαν μόνο τη μογγολική παρουσία στα ανατολικά τους να τους απειλεί, είχαν και πολύ πιο σκληρούς εχθρούς. Από τα δυτικά: Σουηδούς, Γερμανούς και Λιθουανούς.

           Εκείνη λοιπόν, την περίοδο του ταραγμένου 13ου αιώνα εμφανίστηκε ο Αλέξανδρος Νιέφσκι. Γεννήθηκε στο ρωσικό πριγκιπάτο του Νοβγκόροντ, στην πολη Πέρεσλαβ . Ήταν ένας από τους γιους του ηγεμόνα της περιοχής του Νόβγκοροντ. Όταν ανέλαβε τη διοίκηση του Νοβγκόροντ, διαπίστωσε πως ο μεγάλος κίνδυνος για τα εναπομείναντα ελεύθερα ρωσικά εδάφη έρχονταν από τα δυτικά και λιγότερο από τους Μογγόλους. Γι’ αυτό από τις πρώτες κινήσεις  που έκανε ήταν να κρατήσει σχέσεις φιλίας με τους Μογγόλους και να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση των «δυτικών» εχθρών. Πρώτοι ήταν οι Σουηδοί.

        Οι Σουηδοί που πάντα έβλεπαν τη ρωσική γη ως λάφυρο και χώρο για λεηλασίες προετοιμάζονταν για τη Σταυροφορία εναντίον των άπιστων Ρώσων, όπως τους αποκαλούσαν. Πήραν την ευλογία από τον πάπα Γρηγόριο ΙΑ’ για να εξοντώσουν τους ορθόδοξους Ρώσους. Επιτέθηκαν στην περιοχή της λίμνης Λαντόγκα (βόρεια του Νόβγκοροντ) και με τον στόλο τους διέσχισαν τον ποταμό Νέβα. Το βασικό τους σχέδιο ήταν να αποκτήσουν προγεφύρωμα στον ποταμό και στη συνέχεια να επιτεθούν στο Νόβγκοροντ. Έτσι, εξασφάλισαν τις όχθες του Νέβα και κατέλαβαν την πολη Λαντόγκα. 

       Έφτασε η ώρα να λάμψει το αστέρι του Αλ. Νιέφσκι. Ο ρώσος ηγεμόνας επιτέθηκε χωρίς να χάσει χρόνο στους Σουηδούς, στις όχθες του Νέβα. Οι Σουηδοί δεν είχαν καταφέρει να προχωρήσουν στο εσωτερικό λόγω των οχυρώσεων που είχε δημιουργήσει ο Νιέφσκι προβλέποντας την σουηδική επίθεση. Η ρωσική επίθεση ήταν αιφνιδιαστική και σφοδρή. Οι Σουηδοί συνετρίβησαν και ο στόλος τους καταστράφηκε ολοσχερώς. Αυτήν ήταν η μάχη του ποταμού Νέβα που έγινε στις 15 Ιουλίου 1240  μ. Χ. Από την ημέρα εκείνη ο Αλέξανδρος πήρε το προσωνύμιο  Νιέφσκι που σημαίνει «από τον Νέβα». Οι σουηδικές επεκτατικές βλέψεις σταμάτησαν για πολλά χρόνια, μέχρι την εποχή του Μεγάλου Πέτρου.

      Τη σκυτάλη της Σταυροφορίας πήρανε, από τους ηττημένους Σουηδούς, οι Τεύτονες ιππότες της Αγίας ρωμαϊκής  Αυτοκρατορίας. Οι Τεύτονες είχαν τον καλύτερο στρατό της εποχής και οι σιδερόφραχτοι ιππότες τους ήταν ο φόβος και ο τρόμος της Ευρώπης. Είχαν καταλάβει τη Λιβονία, δηλαδή τη σημερινή Λετονία και Εσθονία και η κύρια προσπάθεια  τους ήταν να καταλάβουν- κι αυτοί- τα πλούσια ρωσικά εδάφη. Στην ουσία ήθελαν να υποδουλώσουν τον ρωσικό λαό και να κάνουν τους Ρώσους σκλάβους, κάτι που δεν το είχαν καταφέρει ούτε οι Τάταροι. Όπως οι Σουηδοί έτσι και οι Γερμανοί πήραν την ευλογία του πάπα εναντίον των απίστων ρώσων επιτέθηκαν στην πολη του Πσκοφ. 

      Όταν την κατέλαβαν εξόντωσαν όλο τον πληθυσμό της, χωρίς να λυπηθούν παιδιά, γυναίκες και γέρους. 

   Ετοιμάζονταν να επιτεθούν στην πρωτεύουσα των ελεύθερων ρώσων το Νόβγκοροντ. Ο ρωσικός  λαός ξεσηκώθηκε και θορυβημένος από τη χειρότερη εισβολή που είχε γνωρίσει ανάγκασε τους βογιάρους να επαναφέρουν στη διοίκηση του πριγκιπάτου τον Αλ. Νιέφσκι. Οι βογιάροι φοβούμενοι τη λαϊκή αποδοχή του Νιέφσκι, μετά τη μάχη του Νέβα, τον είχαν αναγκάσει σε παραίτηση.

      Ο Αλ. Νιέφσκι αφουγκράστηκε τη φωνή του λαού και γύρισε στο Νόβγκοροντ για να οργανώσει την άμυνα. Κήρυξε παλλαϊκή επιστράτευση εναντίον των καθολικών Γερμανών που έρχονταν ως καταστροφείς της ορθόδοξης πίστης και της ρωσικής ψυχής.

         Ο Νιέφσκι  γνώριζε ότι δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο τους σιδερόφρακτους γερμανούς ιππότες, ήθελε να τους παρασύρει στα παγωμένα νερά της λίμνης Πέιπους, όπου το γερμανικό ιππικό δεν θα μπορούσε να κάνει ελιγμούς. Εκεί αφού εγκλωβίζονταν οι Τεύτονες, οι Ρώσοι θα τους χτυπούσαν από τα πλευρά.

         Αρχηγός  των Τευτόνων ιπποτών ήταν ο Χέρμαν Φον Μπουξχέβντεν, θεωρούμενος ως αήττητος. Αυτός ειχε υποσχεθεί στους καθολικούς ιερωμένους που τον ακολουθούσαν ότι θα παρέδιδε τη ρωσική γη στην καθολική εκκλησία. Τα γερμανικά στρατεύματα είχαν μαζί τους και συμμαχικές δυνάμεις: Δανούς, Λιθουανούς, Εσθονούς και ρώσους προδότες.

        Η τύχη της Ρωσίας γράφτηκε στους πάγους της λίμνης Πέιπους, στις 5 Απριλίου  του 1242 μ. Χ. Ο Αλέξανδρος Νιέφσκι παρέσυρε το βαρύ ιππικό των Τευτόνων στην παγωμένη λίμνη και αφού τους εγκλώβισε, επιτέθηκε από τρεις πλευρές. Οι Γερμανοι  νικήθηκαν. Όσοι προσπάθησαν  να σωθούν πνίγηκαν από το βάρος των όπλων τους. Οι πάγοι της λίμνης έσπασαν και τους παρέσυραν στον βυθό της.

         Η νίκη στη μάχη των πάγων εδραίωσε την ελευθερία των Ρώσων. Το έτος 1242 θεωρείται από πολλούς, ως το έτος εκκίνησης για να γίνει η Ρωσία  το μεγάλο έθνος που ξέρουμε σήμερα. Η ρωσική ορθόδοξη εκκλησία ανακήρυξε τον Αλ. Νιέφσκι άγιο, το 1547. Η μνήμη του γιορτάζεται στις 23 Νοεμβρίου. 

   Οι Βούλγαροι έχουν αφιερώσει στον Νιέφσκι τον μεγαλύτερο ορθόδοξο ναό των Βαλκανίων, στη Σόφια. Χαρακτηριστικό της μεγάλης τιμής που απολάμβανε ο Νιέφσκι  επί Σοβιετικής Ένωσης, ήταν και το γεγονός πως η καλύτερη ταινία της σοβιετικής περιόδου θεωρείται ο « Αλ . Νιέφσκι »  του Σεργκέι  Αϊζενστάιν, (1938 ). Την ταινία ειχε παραγγείλει ο ίδιος ο Στάλιν, για να τονώσει το ρωσικό φρόνημα, εν αναμονή της χιτλερικής εισβολής (1941).

*Ο Χριστόφορος Τριάντης υπηρετεί στη δημόσια εκπαίδευση από το 1998. Είναι από τη Μαχαιρά Ξηρομέρου.