«Να πως ο Παλαμάς τραγούδησε τις λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχία».

ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

Σχολιάζει ο Ανδρέας Μουντούρης.
Συνταξιούχος εφοριακός - συγγραφέας.

" Ξέρω δυο λίμνες ξωτικές, δυο λίμνες αδερφάδες
 με του χωριού, με του νερού, με του χλωρού τα κάλλη.
Για ονειροπλέκτες έρωτες και για τραγουδιστάδες
 τη λίμνη τ' Αγγελόκαστρου του Βραχωριού την άλλη".

........
Ο Παλαμάς, όταν αναφέρεται στη λίμνη τ' Αγγελόκαστρου, εννοεί οπωσδήποτε τη Λυσιμαχία κι όταν αναφέρεται στη λίμνη του Βραχωριού, εννοεί την Τριχωνίδα (Παλιά το Αγρίνιο λεγόταν Βραχώρι).

Η Λυσιμαχία βρίσκεται δυτικά της Τριχωνίδας και συνδέεται μαζί της με διώρυγα μήκους 2,8 χιλιομέτρων. Το Αγγελόκαστρο η ιστορική κωμόπολη της επαρχίας Μεσολογγίου, βρίσκεται νοτιοδυτικά της λίμνης Λυσιμαχίας και σε απόσταση 3-4 περίπου χιλιομέτρων.

Στην αρχή, διαβάζοντας τους στίχους του Παλαμά, μου έκανε εντύπωση, που ο ποιητής αναφέρει τη Λυσιμαχία, ως λίμνη Αγγελόκαστρου κι όχι άλλων χωριών, όπως τη Λυσιμαχία (Μουστιάνου), τα Κλεισσορέματα (Κατσορέικα) και το Ζευγαράκι, τα οποία είναι πλησιέστερα της λίμνης. Έπειτα και το Αγρίνιο (Βραχώρι) βρίσκεται σε ευθεία γραμμή και βόρεια της Λυσιμαχίας, σε σχέση με την Τριχωνίδα, η οποία βρίσκεται νοτιοανατολικά. Κι όμως υπάρχει εξήγηση, για την αναφορά του Αγγελόκαστρου από τον Παλαμά. Στα χρόνια του Παλαμά (1859-1943) το πιθανότερο είναι, να μην υπήρχαν οι οικισμοί αυτοί, που ανέφερα ή να ήταν τόσο μικροί κι άγνωστοι, ώστε να ήταν ανάξιοι λόγου. Το Ζευγαράκι, που είναι και το χωριό μου, στα χρόνια του Παλαμά, σίγουρα, δεν υπήρχε. Τα πρώτα σπίτια του άρχισαν να κτίζονται το 1930 από Ζευγαρακιώτες, που μετακόμισαν από το Άνω Ζευγαράκι, για να έχουν καλύτερη πρόσβαση στα κτήματα και στις δουλειές τους, αλλά και από παραχειμάζοντες κτηνοτρόφους που ήρθαν από φτωχά μέρη της ορεινής Ναυπακτίας και της Ευρυτανίας. Το ίδιο συνέβη και με τα Κλεισσορέματα.

 

 Όσο για τη Λυσιμαχία, όλος ο κάμπος του σημερινού χωριού ήταν ιδιοκτησία κάποιου μεγαλοτσιφλικά, του Λουκιανού. Οι κολίγοι του, αρχικά έμειναν στη τοποθεσία του χωριού "Παλιοχώρι", κι αργότερα μετακόμισαν στο σημερινό χωριό, το οποίο σιγά-σιγά μεγάλωσε με τις οικογένειες που ήρθαν και προστέθηκαν, από φτωχές ορεινές περιοχές της χώρας, κυρίως από την Ευρυτανία, οι οποίες αναζητούσαν στα πεδινά μια καλύτερη τύχη.

Τον τσιφλικά Λουκιανό τον θυμάμαι σαν όνειρο. Το έτος 1961 είχε έρθει στο χωριό μας, το Ζευγαράκι, με μια μαύρη λιμουζίνα (ρολς ρόις) και στεφάνωσε τη μεγάλη μου αδελφή, ο γαμπρός μου ήταν απ' τη Λυσιμαχία και τον είχε βαπτίσει ο ίδιος, εγώ τότε ήμουν παιδάκι του δημοτικού. Υπάρχει όμως κι η πιθανότητα, ο Παλαμάς να μη γνώριζε και πολλά πράγματα για το Αγρίνιο, γιατί δεν ήταν κι εύκολη η μετάβαση από τη μια πόλη στην άλλη. Η επικοινωνία τότε δε γινόταν μέσω της Κλεισούρας (Των Κύκνειων Τεμπών), αλλά σε ευθεία γραμμή, μέσου του ορεινού όγκου του Αράκυνθου, περνώντας τα ορεινά χωριά Ρέτσινα, Ελληνικά, Άνω Κεράσοβο και βγαίνοντας στο κάτω Κεράσοβο, έπαιρνες μετά τα γεφύρια του Αλάμπεη, ( Δρόμος κατασκευασμένος από τοξωτά πέτρινα γιοφύρια, όπου περνούσαν πεζοί και κάρα), περνούσες μέσα απ' τους βάλτους κι έφθανες μετά από τρία - τέσσερα χιλιόμετρα ψηλά στον κάμπο Παναιτωλίου.

Το Μεσολόγγι, πριν και μετά την Επανάσταση του 1821, ήταν το αστικό και εμπορικό κέντρο της Δυτικής Ελλάδας, ενώ το Αγρίνιο τότε, ήταν απλά ένα βλαχοχώρι με 1.000 περίπου κατοίκους. Το 1910 το Αγρίνιο είχε πληθυσμό 7.000 κατοίκους, όσο για το Λεκανοπέδιο της Αιτωλ/νίας, που περιλαμβάνει σήμερα τις τέσσερες λίμνες Τριχωνίδα, Λυσιμαχία, Οζερός και Αμβρακία, τη Μακρυνεία, την Τριχωνίδα και μέρος του Ξηρομέρου και του Βάλτου, τότε ήταν ένα εκτεταμένο τέλμα (βαλτότοποι) με μικρούς υποανάπτυκτους οικισμούς διασκορπιζόμενους σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές του Αράκυνθου και του Παναιτωλικού. Να φανταστείτε τότε, η Μακρυνεία είχε καλύτερη πρόσβαση στο Μεσολόγγι παρά στο Αγρίνιο.
Κι όμως, πως αλλάζουν οι καιροί κι οι καταστάσεις ... Το Αγρίνιο σήμερα έχει πληθυσμό 120.000 περίπου κατοίκους ... Με τη σήραγγα της Λυσιμαχίας και με τις διώρυγες που έγιναν στις δυο λίμνες και τον Αχελώο ποταμό, αποξηράθηκαν έλη και περισσότερα από 100.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης παραδόθηκαν σε ακτήμονες αγρότες.... Τα έργα αποξήρανσης και οι δρόμοι έγιναν τις δεκαετίες του 1950 και 1960.