Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας – Ο Φεμινισμός στην Ελλάδα

8 Μαρτίου σήμερα και η Ομάδα «για την ΠΡΕΒΕΖΑ» συμμετέχει στον εορτασμό της Ημέρας της γυναίκας, με ένα μικρό αφιέρωμα στην Ιστορία του Ελληνικού Φεμινιστικού Κινηματος.....

Ήταν στις 8 Μαρτίου του 1857, που οι εργάτριες της κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη πραγματοποίησαν μια μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αυτή η ημερομηνία προτάθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη Γυναικών του 1910, να καθιερωθεί ως μια «Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας». Τελικά το 1977, με καθυστέρηση 120 ετών από τα γεγονότα της διαμαρτυρίας, η 8η Μαρτίου ορίστηκε επίσημα από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως «Παγκόσμια Ημέρα για τα δικαιώματα της Γυναίκας και τη Διεθνή Ειρήνη».

Η μέρα αυτή λοιπόν εξ ορισμού δεν έχει να κάνει με αβρότητες και με χαριτωμένα δώρα, αλλά με την χειραφέτηση των γυναικών σε προσωπικό, οικογενειακό, εργασιακό και κοινωνικό πλαίσιο και ως τέτοια πρέπει να τιμάται. Για τον λόγο αυτό η σημερινή μέρα είναι κατάλληλη να μιλάμε και για το Φεμινιστικό Κίνημα.

Γνωρίζουμε όλοι λιγότερο ή περισσότερο, τι είναι ο φεμινισμός. Γνωρίζουμε ακόμη λιγότερα για την Ιστορία του, γνώση που συνήθως περιορίζεται στις σουφραζέτες και τις ακτιβιστικές τους ενέργειες.

Τί γνωρίζουμε όμως για το Φεμινιστικό Κίνημα στην Ελλάδα; Πόσα γνωρίζουμε για το τεράστιο έργο και την προσφορά του φεμινιστικού κινήματος στη χώρα μας;

Το ξεκίνημα - Περιοδικό «Η Εφημερίς των Κυριών»

Το ξεκίνημα του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα σηματοδοτείται και αυτό στις 8 Μαρτίου του 1887, στο νεοσύστατο τότε Ελληνικό κράτος με τη κυκλοφορία του περιοδικού «Η Εφημερίς των Κυριών», από την Καλλιρρόη Σιγανού Παρρέν. Η εφημερίδα απευθύνεται στις γυναίκες της μεσαίας τάξης. Η συντακτική ομάδα είναι όλες γυναίκες μορφωμένες, γλωσσομαθείς, που γνωρίζουν για τους αγώνες του γυναικείου κινήματος στην Αμερική και την Ευρώπη. Ανάμεσα τους η Σαπφώ Λεοντιάς, η Αγαθονίκη Αντωνιάδου, η γιατρός Ανθή Βασιλειάδου, η Φλωρεντία Φουντουκλή και η Κρυσταλλία Χρυσοβέργη.

Αυτή είναι μια σημαντική εποχή για την Ελλάδα, κατά την οποία επιχειρείται η αναγέννηση του Έθνους. Οι γυναίκες αυτές, που αντιλαμβάνονται πλήρως την πατριαρχική δομή της κοινωνίας και τις διακρίσεις ανάμεσα στα δυο φύλα, αρνούνται οι ίδιες να αποτελέσουν αντικείμενο της κοινωνικής προβολής των συζύγων τους. Επιδιώκουν να βγουν στην κοινωνία, να αρθρώσουν τον δημόσιο λόγο τους υπέρ της ισότητας, αλλά και να βοηθήσουν τις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων να συνειδητοποιηθούν.

Έτσι, ο κοινωνικός ρόλος της γυναίκας διαμορφώνεται με βάση ένα νέο για εκείνη την εποχή «γυναικείο ιδεώδες», που θεωρεί τη μητρότητα ως τη μέγιστη αρετή των γυναικών. Αυτό αναβαθμίζει και την θέση της γυναίκας, γιατί την βγάζει από το στενό πλαίσιο της οικογένειας και την τοποθετεί στην εθνική κοινότητα.

Μέσω της μητρότητας λοιπόν η γυναίκα συντελεί στην αναγέννηση του Έθνους και στο νεοϊδρυθέν Ελληνικό Κράτος.

Η Εκπαίδευση

Οι γυναίκες της «Εφημερίδος των Κυριών» γνωρίζουν πολύ καλά ότι το όραμα τους, μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο αν οι «γυναίκες του λαού» μπορέσουν να λάβουν μόρφωση, επαγγελματική εκπαίδευση και αγωγή. Πρωτοπόρες είναι οι δασκάλες, που διδάσκουν την ελληνική παιδεία στους ξενόφωνους πληθυσμούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι φεμινίστριες πρωτοστατούν στην ίδρυση και λειτουργία πολλών Παρθεναγωγείων.

Η Καλιρρόη Παρρέν ιδρύει σειρά εκπαιδευτικών και κοινωφελών ιδρυμάτων και οργανώσεων, όπως το «Σχολείον της Κυριακής των Απόρων Γυναικών και Κορασίων» το 1890 . Στη συνέχεια και σε πολλές άλλες πόλεις της Ελλάδας λειτουργούν τα «Κυριακά Σχολεία», για να μορφώνονται τα εργαζόμενα κορίτσια, που τις καθημερινές εργαζόντουσταν. Η ίδια ιδρύει στις 19 Φεβρουαρίου 1911 και το «ΛΥΚΕΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ», με σκοπό την «εξυπηρέτησιν της προόδου του φύλου των γυναικών» και την «αναγέννησιν και διατήρησιν των ελληνικών εθίμων και παραδόσεων».

Την ίδια χρονιά ιδρύεται και το Κυριακό Σχολείο Εργατριών από την Αύρα Θεοδωροπούλου. Από το 1896 λειτουργούν Επαγγελματικές και Οικοκυρικές Σχολές, με στόχο τη σύνδεση της τεχνικής εκπαίδευσης με τον βιοπορισμό.

Οι πρώτες μεταρρυθμίσεις από το Ελληνικό κράτος για το Εκπαιδευτικό σύστημα θεσπίζονται το 1909 από την κυβέρνηση των Φιλελευθέρων, οπότε δημιουργούνται σχολεία, διδασκαλεία, Γυμνάσια Θηλέων και αυξάνεται ο αριθμός των φοιτητριών.

Οι δράσεις

Ένας πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα ακτιβισμός χαρακτηρίζει τις φεμινίστριες αυτής της εποχής, οι οποίες οργανώνουν δημόσιες εκδηλώσεις, γράφουν κείμενα που εκδίδονται στη σειρά «Φεμινιστική Βιβλιοθήκη» και ιδρύουν διάφορα Ιδρύματα. Ανάμεσα σε αυτά ιδρύονται και λειτουργούν η «Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή» για την επαγγελματική κατάρτιση των γυναικών, το ορφανοτροφείο «Εθνική Στέγη», ο «Σύλλογος Προστασίας Κρατουμένων Γυναικών Ανηλίκων», η «Σχολή κατασκευής παιχνιδιών και εφηρμοσμένης διακοσμητικής».

Οι πρώτες διεκδικήσεις

Οι πρώτες φεμινίστριες ζητούν κάποια βασικά δικαιώματα, όπως να αναλαμβάνουν την κηδεμονία των παιδιών τους και να διαχειρίζονται οι ίδιες την περιουσία τους.

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι γυναίκες κάνουν μια μαζική είσοδο στην αγορά εργασίας, γεγονός, που από τη μια επιτρέπει στις γυναίκες να ανατρέψουν την απόλυτη οικονομική εξάρτησή τους από τους άνδρες, αφετέρου τις φέρνει σε επαφή με τα κοινωνικά προβλήματα και τις συνθήκες στον χώρο της δουλειάς. Την περίοδο του Μεσοπολέμου οι γυναίκες διεκδικούν την ισότιμη με τους άντρες κοινωνική τους ένταξη, αλλά και συνειδητοποιούν την σημασία της παιδείας και της επαγγελματικής κατάρτισης.

Οι φεμινίστριες συντάσσουν υπομνήματα προς τη βουλή και συμμετέχουν σε συνέδρια και επιτροπές για την προώθηση της ισότητας στην εργασία και στην εκπαίδευση και τη μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου.

Οι πρώτες μεταρρυθμίσεις για τη γυναικεία εργασία θεσπίζονται το 1909. Από το 1912 απαγορεύεται με νόμο η νυχτερινή εργασία των γυναικών και η συμμετοχή τους στα βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Επίσης, θεσμοθετείται η άδεια ορισμένων εβδομάδων μετά τον τοκετό.

Η ψήφος

Όπως ήταν αναμενόμενο το δικαίωμα ψήφου των γυναικών συσπείρωσε τις Ελληνίδες φεμινίστριες και τις συνέδεσε με το διεθνές φεμινιστικό κίνημα. Η Αύρα Θεοδωροπούλου, αδελφή της ποιήτριας Μυρτιώτισσας, και η Μαρία Δεσύπρη ιδρύουν το 1920 τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, ως μέλος της «Διεθνούς Ένωσης για τη Γυναικεία Ψήφο», γνωστής ως «Alliance». Ο «Αγώνας της Γυναίκας», που εκδίδεται από τον Σύνδεσμο, είναι γραμμένος στη Δημοτική γλώσσα και διαμορφώνει στις στήλες του ένα συνολικό και σαφές πρόγραμμα για την έξοδο των γυναικών στη δημόσια σφαίρα. Το περιοδικό εκδίδεται συνεχώς ως και το 1936, χρονιά που απαγορεύεται η κυκλοφορία του από τη μεταξική δικτατορία.

Η Αύρα Θεοδωροπούλου ίδρυσε το 1923 και τη «Μικρά Αντάντ των Γυναικών» από τις χώρες Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Πολωνία, Τσεχοσλοβακία και Ρουμανία.

Μετά την ισχυρή πίεση, που δέχεται η πολιτική εξουσία τον Φεβρουάριο του 1930 παραχωρεί δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες με την προϋπόθεση να είναι άνω των 30 ετών και να είναι εγγράμματες. Οι γυναίκες ψηφίζουν για πρώτη φορά στις δημοτικές εκλογές το 1934. Τελικά οι Ελληνίδες αποκτούν πλήρη εκλογικά δικαιώματα με τον Νόμο 2151, στις 7 Ιουνίου 1952 και το 1953, εκλέγεται η Ελένη Σκούρα, πρώτη Ελληνίδα βουλεύτρια.

Ο φεμινισμός σήμερα

Σήμερα οι γυναικείες οργανώσεις σε ένα νεφελώδες τοπίο σχετικά με το φεμινιστικό κίνημα, θέτουν κυρίως στο επίκεντρο των διεκδικήσεων τους θέματα του ιδιωτικού βίου, όπως ενδοοικογενειακή βία, νομιμοποίηση των εκτρώσεων, σεξουαλικότητα, οικογένεια και εργασία.

Αναστασία Ε. Κόρρου Για την Ομάδα « για την ΠΡΕΒΕΖΑ»