Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί και παγκόσμια οικονομική κρίση.

Του Σπυρίδων Θ. Σπαή*
Η πρόσφατη παγκόσμια οικονομική κρίση δείχνει ότι το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα περνάει την πρώτη βαθιά κρίση προσαρμογής του, μετά την προ εικοσαετίας κατάρρευση του σοσιαλιστικού οικονομικού μοντέλου. Η οικονομική κατάρρευση του κομμουνιστικού στρατοπέδου και ειδικότερα της ΕΣΣΔ, έδωσε σαφές μήνυμα που όμως οι δυτικές οικονομίες απέδειξαν ότι ακόμα δεν το έλαβαν. Το απολιθωμένο οικονομικό μοντέλο της ΕΣΣΔ άργησε να αντιληφθεί την αναγκαιότητα αλλαγών και προσαρμογής στις νέες οικονομικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν κύρια μετά την αλματώδη εξέλιξη της πληροφορικής και σαν αποτέλεσμα είχε την ολοκληρωτική κατάρρευσής του. Αντίθετα, η Κίνα που πρόλαβε να προχωρήσει στις αναγκαίες προσαρμογές του οικονομικού της μοντέλου, όχι μόνο δεν κατάρρευσε αλλά αντίθετα, εξελίχθηκε μέσα σε μία εικοσαετία, σε οικονομική υπερδύναμη
Η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος παρατείνεται και αυτό κυρίως από την έλλειψη αποφασιστικότητας των κυβερνήσεων των ισχυρών κρατών, να προχωρήσουν σε αναγκαίες αλλαγές προς ένα δικαιότερο οικονομικό σύστημα που θα άμβλυνε και τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Έτσι συνεχίζεται πορεία συσσώρευσης υπερβολικά μεγάλου πλούτου, σε υπερβολικά λίγα χέρια, πράγμα που οδηγεί σε κραυγαλέες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες αλλά ακόμα και σε χρεοκοπίες κρατών. Αυτό οδηγεί μαθηματικά στα επόμενα λίγα χρόνια, σε κοινωνικές αναστατώσεις που το μέγεθος και οι συνέπειές τους είναι αδύνατο να προβλεφθούν από τώρα.
Οι κοινωνικές αυτές αναστατώσεις αν λειτουργήσουν σαν ντόμινο, μπορεί να οδηγήσουν σε σαρωτικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο που θα έχουν ενδεχομένως και μεγάλη δόση σοσιαλιστικών οικονομικών προτύπων. Στα πλαίσια της πρόσφατης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, που ήταν αποτέλεσμα κυρίως της έλλειψης στοιχειωδών οικονομικών κανόνων λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος, οδήγησε σε χρεοκοπία τράπεζες με μακρόχρονη παρουσία, ακόμη και αιώνα, ενώ άλλες εξαγοράστηκαν με συμβολικό τίμημα και το χρηματοπιστωτικό σύστημα κλονίστηκε συθέμελα. Αυτό οφειλόταν κυρίως στο ότι πολλές, πολύ μεγάλες εμπορικές τράπεζες, όντας δυσκίνητες δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις νέες, ταχύτατα μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες. Δηλαδή οι τράπεζες αυτές μοιάζουνε με τους δεινόσαυρους οι οποίοι λόγω αδυναμίας προσαρμογής τους στις απότομες αλλαγές του περιβάλλοντος τους, οδηγήθηκαν στην εξαφάνιση.
Αντίθετα με αυτές, μικρότεροι οικονομικοί οργανισμοί κατάφεραν να προσαρμοσθούν γρήγορα στις νέες συνθήκες και έτσι να επιβιώσουν της κρίσης. Τέτοιοι μικροί ευπροσάρμοστοι οικονομικοί οργανισμοί είναι και οι Συνεταιριστικές τράπεζες. Λόγω του τρόπου λειτουργίας τους αποτελούν σημαντικό μέσο διεξόδου από την κρίση που μαστίζει τις σύγχρονες οικονομίες πολλών κρατών. Ο τρόπος δομής και λειτουργίας τους, αποτελούν πετυχημένο πρότυπο επιτυχημένης προσαρμογής του καπιταλιστικού συστήματος, βάζοντας φραγμό στην απληστία μεγάλων κεφαλαίων, με την εφαρμογή στην πράξη του λεγόμενου λαϊκού καπιταλισμού. Λαϊκός καπιταλισμός είναι ένα κατά πολύ δικαιότερο καπιταλιστικό οικονομικό πρότυπο στο οποίο συμμετέχουν ακόμα και τα πιο αδύνατα μέλη μιας κοινωνίας και εφαρμόζεται πλήρως στις συνεταιριστικές τράπεζες. Εκεί όλοι έχουν τον ίδιο αποφασιστικό λόγο που έχουν και μεγαλομέτοχοι της ίδιας τράπεζας και με τον τρόπο αυτό αποτρέπεται αποτελεσματικά η εκμετάλλευση των αδυνάτων μελών από μεγαλομετόχους, όπως αυτό γίνεται σήμερα κατά κόρον στο υπάρχον χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ο θεσμός των Συνεταιριστικών Τραπεζών δεν είναι νέος όπως μπο-ρεί να πιστεύουν πολλοί. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες λειτουργεί επιτυχώς, εδώ και πάνω από 100 χρόνια και αποδεδειγμένα από τα πρώτα τους βήματα έπαιξαν σημαντικό αναπτυξιακό ρόλο σε τοπικό αλλά και περιφερειακό επίπεδο, ενώ εδώ και μερικές δεκαετίες παίζουν σημαντικό αναπτυξιακό ρόλο σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Η γαλλική συνεταιριστική Crédit Agricole είναι αυτή που εξαγόρασε προ ετών την ελληνική «Εμπορική τράπεζα». Η γερμανική DZ Bank είναι η πέμπτη σε μέγεθος τράπεζα της Γερμανίας και μετέχει στο κεφάλαιο της Πανελλήνιας Τράπεζας που έχουν ιδρύσει οι ελληνικές Συνεταιριστικές Τράπεζες και Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί, ενώ η Ολλανδική συνεταιριστική Rabobank κατέχει ηγετική θέση στην Ευρώπη.
Το ενεργητικό των ευρωπαϊκών Συνεταιριστικών Τραπεζών ξεπερνάει σήμερα το 1,5 τρις €. Το μερίδιο αγοράς που κατέχουν στην Ε.Ε. ανέρχεται κατά μέσο όρο στο 17% και απασχολούν πάνω από 400.000 υπαλλήλους Το μερίδιο αγοράς των συνεταιριστικών τραπεζών σε ορισμένες Ευρωπαϊκές χώρες ξεπερνάει το 23%, όπως στη Γερμανία, την Ολλανδία και την Αυστρία, ενώ στην Φινλανδία φτάνει το 33,8%.
Στην Κύπρο υπάρχουν εδώ και δεκαετίες Συνεργατικά Πιστωτικά Ι-δρύματα τα οποία συγκεντρώνουν το 36% της αγοράς, με καταθέσεις που ξεπερνούν τα 5 δις €, με πάνω από 350.000 μέλη (ένας στους δύο Κύπριους είναι μέλος μια συνεργατικής) και 2.000 υπαλλήλους. Το συνεταιριστικό κίνημα της Κύπρου, προσαρμοζόμενο σήμερα στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες αλλά και λόγω της ένταξης της νήσου στη Ευρωπαϊκή Ένωση, προχώρησε σε συνενώσεις των συνεργατικών του οργανισμών ο αριθμός των οποίων φτάνει σήμερα τους 110, δηλαδή, περίπου στο 1/3 αυτών που είχε πριν.
Στην Ελλάδα το νομικό πλαίσιο των Συνεταιριστικών Τραπεζών δημιουργήθηκε με το νόμο 1667/86. Για τη λειτουργία των Πιστωτικών Συνεταιρισμών ως Συνεταιριστικών Τραπεζών, απαιτείται η λήψη άδειας από την Τράπεζα της Ελλάδος, αφού προηγουμένως συγκεντρώσουν το απαιτούμενο κεφάλαιο το οποίο σήμερα ανέρχεται στα 6 εκατομ. €. Στη χώρα μας λειτουργούν ήδη 16 Συνεταιριστικές Τράπεζες, βρίσκονται δε στη φάση ίδρυσης τράπεζας 7 Πιστωτικοί Συνεταιρισμοί. Η μεγαλύτερη συνεταιριστική τράπεζα είναι η Παγκρήτια με ενεργητικό 1,7 δις €.
Πολλές από αυτές τις Συνεταιριστικές Τράπεζες που στην αρχή δραστηριοποιούνταν σε επίπεδο νομού, με το σύνθημα, κάθε νομός και δική του τράπεζα, σήμερα κατέχουν περιφερειακές άδειες και δραστηριοποιούνται σε επίπεδο περιφέρειας, διαθέτοντας τα αυξημένα κεφάλαια που απαιτούνται γι΄ αυτό. Έτσι έχουμε σήμερα τις Τράπεζες Ηπείρου, Θεσσαλίας, Δωδεκανήσου, την Παγκρήτια κλπ. Οι συνεταιριστικές Τράπεζες μαζί με τους Πιστωτικούς Συνεταιρισμούς, έχουν ιδρύσει την Πανελλήνια Τράπεζα που παίζει τον ρόλο κεντρικής των τράπεζας, ενώ παράλληλα έχουν δημιουργήσει και κεντρικό συντονιστικό όργανο, την ΕΣΤΕ (Ένωση Συνεταιριστικών Τραπεζών Ελλάδος).
Όπου δημιουργήθηκαν συνεταιριστικές Τράπεζες στην Ελλάδα, ακολούθησε σημαντική αναπτυξιακή πορεία της περιοχής, για πολλούς και ποικίλους λόγους. Σημαντικός λόγος είναι το ότι δανειοδοτούν τα μέλη τους, με πολύ ευνοϊκούς όρους οι οποίοι όροι καθορίζονται με αποφάσεις των γενικών τους συνελεύσεων των διοικητικών τους συμβούλιων που εκλέγουν οι ίδιοι κάθε τέσσερα χρόνια. Η υπεραξία που προκύπτει από τα κέρδη επανεπενδύεται αποκλειστικά στην περιοχή τους και αυτό είναι το χαρακτηριστικό της πολλαπλασιαστικής οικονομικής αναπτυξιακής διαδικασίας που ακολουθεί την ίδρυσή τους. Θα πρέπει κάποιος να είναι εντελώς τυφλός για να μη βλέπει το γεγονός αυτό, καθώς και τις μεγαλύτερες αποδόσεις που έχει στα χρήματα που τοποθετεί σ’ αυτές αλλά και καθόλου πατριώτης μη συμμετέχοντας έστω και με την αγορά μιας συνεταιριστικής μερίδας (μετοχής) στην προσπάθεια δημιουργίας τοπικής συνεταιριστικής τράπεζας.
Η κοινωνική διάσταση της Συνεταιριστικής Τράπεζας είναι ένας πολύ σημαντικός λόγος που απαιτεί τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών στη δημιουργία μιας τέτοιας τράπεζας. Η συνεταιριστική Τράπεζα δεν είναι και δεν μπορεί να γίνει ποτέ κερδοσκοπικός πιστωτικός οργανι-σμός με σκοπό τη συσσώρευση πλούτου στις τσέπες λίγων μεγαλομετόχων και τη μεταφορά του πλούτου αυτού σε άλλες περιοχές ή χώρες. Η συνεταιριστική τράπεζα είναι η Τράπεζα όλων, πλούσιων και φτωχών και τα όποια κέρδη μοιράζονται στα μέλη ανάλογα με τον αριθμό των μερίδων που κατέχουν και για τις οποίες μερίδες υπάρχει μέγιστος αριθμός τον οποίο δεν μπορεί κανένας να υπερβεί και έτσι να ελέγξει μια συνεταιριστική τράπεζα.
Είναι γνωστό ότι οι μικρές για την ώρα συνεταιριστικές τράπεζες, έχουν μικρότερο λειτουργικό κόστος, παίρνουν πολύ γρήγορα αποφάσεις έτσι προσαρμόζονται ταχύτατα στις νέες οικονομικές συνθήκες και εξελίξεις. Προσαρμόζουν ταχύτατα τα προϊόντα τους στις ανάγκες των μελών τους τα οποία μπορούν ταυτόχρονα να είναι καταθέτες, μέτοχοι, δανειολήπτες και μέλη που έχουν αποφασιστικό λόγο. Τα μέλη τους είναι εκ προοιμίου φανατικοί πελάτες και υποστηριχτές τους και αντιστρόφως οι ίδιες οι συνεταιριστικές τράπεζες δείχνουν πολύ μεγάλη ανοχή στις δυσκολίες των πελατών – μελών τους. Όλα αυτά αποδεικνύουν την ανάγκη στήριξης των προσπαθειών αυτών, είτε αφορούν σε πρώτη φάση στην ίδρυση Πιστωτικών Συνεταιρισμών είτε Συνεταιριστικών Τραπεζών, όχι μόνο από τα μεμονωμένα άτομα αλλά και από φορείς κυρίως όπως τα εμπορικά επιμελητήρια των οποίων βασικός σκοπός είναι η ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας αλλά και φορείς των ΟΤΑ που με τη συμμετοχή τους βοηθούν την πρόοδο των οικονομιών των Δήμων τους και γενικότερα των περιοχών τους.
*Πρόεδρος Ιονικής Πίστης
Αντιπρόεδρος Εμπορικού τμήματος Επιμελητήριου Κέρκυρας
Μέλος Δ.Σ. Επιμελητήριου Κέρκυρας