Αποθήκες Παναγοπούλου: «Εκεί το αίμα σκούζει ακόμα»

Έρευνα-κείμενο: Μαρία Αγγέλη, Φιλόλογος

       Η γνωστή φιλόλογος Μαρία Αγγέλη, στη πολύ διαφωτιστική  μελέτη της για τις καπναποθήκες του Αγρινίου στη διάρκεια της Κατοχής που δημοσιεύτηκε στην περιοδική έκδοση «Αιτωλικά» (τεύχος 15) της Αιτωλικής Πολιτιστικής εταιρείας, γράφει εισαγωγικά: «Στη διάρκεια της Κατοχής τα καπνομάγαζα-καπναποθήκες του Αγρινίου αλλάζουν χρήση…

        Από χώροι διαλογής, επεξεργασίας και αποθήκευσης καπνού, γίνονται χώροι φυλάκισης και φρικτών βασανιστηρίων ανδρών και γυναικών, που με οποιοδήποτε τρόπο προβάλλουν αντίσταση στους κατακτητές. 
       Οι προφορικές μαρτυρίες των ανθρώπων οι οποίοι βίωσαν τα γεγονότα της περιόδου αυτής, έρχονται να συμπληρώσουν αυτά που η «επίσημη» ιστορία δεν πρόλαβε ακόμα να καταγράψει. Ωστόσο ο τοπικός τύπος και η ελάχιστη ιστοριογραφία τα αναφέρουν».....

    Η συλλογική μνήμη και οι προφορικές αφηγήσεις αναφέρονται στις καπναποθήκες – «φυλακές» Παναγοπούλου, όπου κρατήθηκαν και βασανίστηκαν φοβερά εκατοντάδες αντιστασιακοί. Η υπέργηρη καπνεργάτρια Δέσποινα Γιακουμίδου αναφέρει σχετικά: «Τα μεγαλύτερα βασανιστήρια έγιναν τ “ς αποθήκες τ” Παναγοπουλου. Κι όταν μετά ξαναπιάσαμε δουλειά, το αίμα «ήταν νωπό ακόμα!»

   Προσφιλείς   μέθοδοι βασανισμού  αναφερόνται: οι  άγριοι  ξυλοδαρμοί «φάλαγγα» και οι γάτες.

    Ενδεικτικό παράδειγμα μαρτυρίου με τη μέθοδο της γάτας, αποτελεί η αγρότισσα Ελένη Ανδρεοπούλου, η οποία τότε ήταν σύνδεσμος. Πρώτη αναφορά στην αγωνίστρια αυτή γίνεται από το Φίλιππα Γελαδόπουλο στο βιβλίο του με τίτλο: «Μαρία Δημάδη. Μνήμες και Ελεγεία». Εκεί γράφει για το σπουδαίο ρόλο που έπαιζαν οι γυναίκες σύνδεσμοι στην παραλαβή και παράδοση σημειωμάτων από το Αγρίνιο στο βουνό και αντίστροφα. Αναφέρονται τα ονόματα τριών γυναικών. Ένα από τα οποία είναι της  Ελένης Ανδρεοπούλου, η οποία είχε το ψευδώνυμο «Αντρέα»  Στη συνέχεια ο συγγραφέας παραθέτει τρεις προφορικές μαρτυρίες που συγκέντρωσε για τη σύλληψη, τους βασανισμούς και την εκτέλεση της αγωνίστριας.

     Η Ελένη Κομματά προερχόταν από μια αγροτική οικογένεια. Παντρεύτηκε τον Επαμεινώνδα Ανδρεόπουλο και από το γάμο τους απέκτησε πέντε παιδιά. Κατοικούσε σε ένα φτωχικό σπιτάκι «ψηλά από το Αγρίνιο», πολύ πιο πάνω από το Δημοτικό Πάρκο. Στη διάρκεια της αντίστασης μετέφερε μηνύματα «χαρτιά των ανταρτών». Ένα απόγευμα στις 10 Ιούλη 1944 η Ελένη ακολουθώντας το συνηθισμένο δρομολόγιο προς το Αγρίνιο για να πουλήσει ξύλα προκείμενου να βγάλει μεροκάματο και παράλληλα να μεταφέρει το σημείωμα της οργάνωσης, πιάστηκε από τους τσολιάδες. Πρόλαβε όμως και κατάπιε το «χαρτί». Μεταφέρθηκε στις φυλακές Παναγόπουλου, όπου άρχισαν οι ανακρίσεις και οι βασανισμοί για να της αποσπάσουν τα μυστικά που έκρυβε.

   Στο βασανισμό της με τη μέθοδο της γάτας αναφέρονται τέσσερις προφορικές μαρτυρίες που καταγράφτηκαν κατά τη διάρκεια της παρούσας έρευνας. Ενδεικτικά παραθέτουμε την προφορική μαρτυρία της Κων/νας Μπαλωμένου η οποία εκείνη την περίοδο κατοικούσε στην περιοχή πάνω από το Πάρκο. «Ήταν μια γυναίκα εδώ πάν” στο λόγο. μακριά, είχε 4 παιδιά αυτήνη κι κουβάλαε ξύλα. Κ”, τάφερνε κάτω εδώ και τα πούλαε. Και αυτή τώρα εδώ ήτανε με τ’ς αντάρτες».

    Έφερνε χαρτιά «ξέρω γω τι ήτανε, μικρά -ημείς τότε. Και την έπιασαν εδώ πιο πέρα, στον άλλο δρόμο (πάνω από το Πάρκο). Την πιάσανε, τ’ς εκοψανε τ’ς τριχιές απ” τα ξύλα, και την πήραν και την πήγανε στ” Παναγόπουλου μέσα. Και τ’ς φορέσανε ένα τσουβάλι, τ’ς τόδεσανε εδώ στο λαιμό, κι τ’ς έβαλανε γάτες μέσα, και κτυπάγανε αυτήνοι κι κοπανάγανε και. γρατζούναγαν οι γάτες κι την είχανε κάνει κουμάτια. Ανδριοπουλου ήταν το επίθετο της, Ελένη. Και τελικά πέθανε αυτή εκεί μέσα. Κι βρίσκεται ένα κορίτσι απ” τα παιδιά τ’ς τώρα στην Αθήνα…».

    Η παραπάνω μαρτυρία έρχεται σήμερα να επιβεβαιώσει αυτή της Αλεξάνδρας Παντελή Κάκου, που καταγράφει ο Γελαδόπουλος για το γεγονός. Αναφέρεται στο χώρο του βασανιστηρίου όπου μεταφέρθηκε και το νεογέννητο κοριτσάκι της. Τη παρουσία του νεογέννητου μωρού στη φυλακή μάλλον εξυπηρετούσε τους βασανιστές οι οποίοι απέβλεπαν στο να πετύχουν την κάμψη της μάνας μπροστά στο παιδί που μόλις είχε φέρει στον κόσμο και όχι στην ευαισθησία τους για τη φροντίδα και το θηλασμό του από εκείνη, η οποία αιμορραγούσε από τους ξυλοδαρμούς, και τα γδαρσίματα της γάτας, όπως αναφέρεται.

     Η μητρική αγάπη όμως στην προκειμένη περίπτωση δεν έκαμψε την αγωνιστικότητα και την υπευθυνότητα της γυναίκας αγωνίστριας. Προτίμησε να πάρει μαζί της τα μυστικά που διακινούσε υπηρετώντας την Αντίσταση. Ο θάνατος της επήλθε από το πιστόλι του Τολιόπουλου «εκεί δίπλα στο ρέμα του Κατρουλή» στις 26 Ιουλίου 1944

   Μετά το θάνατό της η πολυμελής οικογένεια τους διαλύθηκε. Τα πέντε παιδιά «σκόρπισαν» σε διάφορες οικογένειες στο Αγρίνιο, στην Αθήνα, στην Πάτρα. Το μωρό «της φυλακής» υιοθετήθηκε από τον ίδιο το δεσμοφύλακα της μάνας του, ο οποίος ήταν άτεκνος.

    Θα αναφερθούμε σε ένα ακόμα σημαντικό γεγονός που σχετίζεται με τις φυλακές Παναγόπουλου: Οι Γερμανοί ύστερα από την πετυχημένη δράση των Αντιστασιακών (30 Ιουλίου 1944) στην περιοχή Καλυβίων, αποφάσισαν να εκδικηθούν. Πήραν από τις φυλακές Παναγόπουλου εξήντα (60) ομήρους και με τη βοήθεια των ταγματασφαλιτών του Αγρινίου τους οδήγησαν στο χώρο, όπου οι Έλληνες είχαν χτυπήσει τους Γερμανούς.

     Στη διασταύρωση της σιδηροδρομικής γραμμής και του δημόσιου δρόμου που υπήρχε το φυλάκιο του σιδηροδρομικού σταθμού, εκεί με πολυβόλα θέρισαν πενήντα πέντε (55) ομήρους. Τους τέσσερις τους οδήγησαν στην κρεμάλα. Ένας βγήκε απο τη γραμμή εκτέλεσης (31 Ιουλίου 1944).

epoxi.gr

agriniopress