ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ: Ο Μιναρές του κάστρου της Βόνιτσας.

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

 

Ο Μιναρές του κάστρου
 

Γράφει ο 

Ντίνος Στυλιανός

 
 
Η πρώτη κατάληψη του κάστρου από τους Οθωμανούς έγινε το  1479 από τον μπέη της Βαλόνας, τον GedikAhmetPasa.

Η κυριαρχία των Οθωμανών στο κάστρο σύντομα διακόπηκε , χωρίς όμως να γνωρίζουμε ακριβώς πότε και από ποιόν.  Οι μέχρι τώρα πηγές μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ένας από τους νόθους γιούς του Καρόλου των Τόκκο (μάλλον ο Αντώνιο) ανακατέλαβε το κάστρο.
Ο FaikPasa της Αρτας το 1499 (έτος Εγίρας το 905) καταλαμβάνει το κάστρο και αρχίζει μια μεγάλη περίοδος κυριαρχίας των Οθωμανών, περίοδος η οποία κράτησε μέχρι το 1684, έτος κατά το οποίο ο Ενετός Francesco Morosini γίνεται δεσπότης του κάστρου.
 

Σε αυτά τα 185 έτη Οθωμανικής κυριαρχίας, είχαμε σημαντικά γεγονότα εντός και εκτός του κάστρου, με κυριότερο την επίσκεψη σε αυτό, του περιηγητή Evliya Çelebi στο έτος 1668.

Σε μετάφραση η περιήγηση του Evliya Çelebi για το κάστρο της Βόνιτσας, μας λέει:
•Βόνιτσα. Ευρισκόμενη υπό την κατοχή των Ενετών κατεκτήθη υπό του Φαϊκ-πασά την εποχή του μακαρίτη σουλτάνου Βαγιαζήτ το έτος 905 (1499) . Ανήκει στα εδάφη του σαντζακίου του Κάρλελι και την εξουσιάζει ο βοεβόδας (διοικητής Καζά, τοποτηρητής). Είναι Καζάς (δηλ. υποδιαίρεση του σαντζακίου- επαρχία). Περιφέρεια της δικαιοδοσίας του Καδή εκατόν πεντήκοντα ακτσέδων (άσπρων), εδρεύει ναϊπης (τοποτηρητής –επίτροπος) της Αγίας Μαύρας. Είναι έδρα κετχουδά (κεχαγιάς, οικονόμος), σερδάρη (αρχηγός των γενιτσάρων) και δισδάρη (φρούραρχος) του φρουρίου. Έχει 60 πολεμικούς ίππους. Το φρούριό της εις την άκραν της θαλάσσης είναι σχήματος πενταγώνου, μάλλον απόκρημνον, λιθόκτιστον, οχυρόν. Είναι ένα μικρόν οχυρόν φρούριον με χιλίους ευσώμους άνδρας. Εις την ανατολικήν πλευράν έχει μια πύλην εμφανή. Εις το εσωτερικόν έχει εν όλω δέκα κεραμοσκεπείς οικίας, οπλοστάσιον, αποθήκη ζωοτροφών, δεξαμενήν ύδατος και ένα μικρό τζαμί του σουλτάνου Βαγιαζήτ Χαν. Όμως χαμάμι, αγοράν και παζάρι δεν έχει. Εις τα πέριξ έχει πολλάς αμπέλους , ο κετχουδάς και ο σερδάρης γενιτσάρων κάποτε κατώκουν εις την Αγίαν Μαύραν.
 
Από την ανωτέρω περιγραφή λαμβάνουμε για περαιτέρω εξέταση την φράση:
 «έχει δεξαμενήν ύδατος και ένα μικρό τζαμί του σουλτάνου Βαγιαζήτ Χαν».
Για την δεξαμενή ύδατος έχουμε πραγματοποιήσει την ιστορική έρευνα και την έχουμε δημοσιεύσει. Πρόκειται για την παλαιά ορθόδοξη βυζαντινή εκκλησία, η οποία παραμένει ακόμη υπόγεια δεξαμενή (χωρίς νερό).(ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ)

Για το μικρό τζαμί, το αφιερωμένο στον σουλτάνο Βαγιαζήτ Χάν, θα ασχοληθούμε στο παρόν άρθρο. Σε ποιο σημείο του κάστρου  μπορεί να ήταν το τζαμί;
Ας δούμε μερικά δεδομένα και από αυτά να υπάρξει η κρίση και το συμπέρασμα.

-          Αρχικά πρέπει να αποδεχθούμε ότι οι χώροι λατρείας της μωαμεθανικής θρησκείας είναι πάντα σε θέσεις περιωπής και ευδιάκριτοι  από κάθε πλευρά.
-          Οι μόνες απεικονίσεις του κάστρου ανήκουν στην περίοδο της πολιορκίας του 1717. Ενημερώνουμε τους αναγνώστες του άρθρου μας ότι η πρώτη ενετική κυριαρχία διήρκησε από το 1684 μέχρι το 1714, έτος κατά το οποίο οι ενετοί αποχώρησαν από το κάστρο μπροστά στην πολυάριθμη στρατιά Οθωμανού Μπεηλέρμπεη. Οι Ενετοί το 1717 ανακατέλαβαν την Βόνιτσα μετά από ολιγοήμερη πολιορκία και σιωπηρή αποχώρηση των Οθωμανών. Σε αυτή τη πολιορκία οι Ενετοί είχαν μαζί τους ζωγράφους Antonio και  Mateo Stom. Αυτοί καταχώρησαν σε γκραβούρες και μεγάλους πίνακες ζωγραφικής όλα τα γεγονότα της πολιορκίας. Μεταξύ των έργων τους υπάρχουν δύο γκραβούρες που παρουσιάζουν την τοποθεσία του τζαμιού. 

      

Και στις δύο γραβούρες είναι ευδιάκριτος ο μιναρές του κάστρου. Είναι στο ψηλότερο σημείο του κάστρου και στην σημερινή θέση «Καζάρμα».
Σήμερα η  Καζάρμα είναι μεγαλύτερο κτίριο από αυτό που εμφανίζεται στην γκραβούρα. Πράγματι εύκολα διακρίνουμε την σημερινή καζάρμα να αποτελείται από δύο διαφορετικά κτίρια ενωμένα μεταξύ τους. Στα βόρεια-δυτικά υπάρχει το κτίριο που χρησιμοποιήθηκε ως χώρος λατρείας των Οθωμανών και των Καθολικών (ανάλογα ποιος ήταν δεσπότης του κάστρου) και στα νότια-ανατολικά το νεώτερο κτίριο της διοίκησης.

Ο μιναρές βρίσκονταν στα νότια-ανατολικά του τζαμιού, δηλαδή εκεί που αργότερα έγινε η καζάρμα.
Στην φωτογραφία του συντοπίτη μας Γεώργιου Ζαφειρούλη, σε πρώτο πλάνο φαίνεται ο ναός των καθολικών και πιο παλαιά το Τζαμί αφιερωμένο στον Σουλτάνο Βαγαζήτ Χάν. Με μια καλή προσοχή διακρίνουμε στο πίσω μέρος και  δεξιά (όπως το βλέπουμε) μια προεξοχή. Το σημείο της προεξοχής ταυτίζεται με την βάση του μιναρέ και την έναρξη του κτιρίου της Καζάρμας.
Οι περισσότεροι αναγνώστες του άρθρου έχουν στη σκέψη τους το σχήμα του μιναρέ όπως το παρατηρούν σε πολλές περιοχές της Ηπείρου δηλ. με σχήμα κυκλικό.

 
Ο Igor Turzhanskyy στην εργασία του για τα διαφορετικά σχήματα των μιναρέδων, μας απεικονίζει έξι διαφορετικά σχέδια και την προέλευση αυτών:
 

Διαφορετικοί τύποι μιναρέδων: 

1. Ιράκ, 2. Μαρόκο, 3. Τουρκία, 4. Ινδία, 5. Αίγυπτος, 6. Ασία.
 
Ο μιναρές του κάστρου ανήκει στην αρχιτεκτονική του Μαρόκου. Πράγματι σε όλη την Ιβηρική χερσόνησο  οι μιναρέδες ανήκουν σε αυτή την αρχιτεκτονική. Μάλιστα, όταν οι καθολικοί επανέκτησαν την Ισπανία και Πορτογαλία μετά από οκτώ αιώνες κυριαρχίας των μουσουλμάνων, τους μιναρέδες τους διατήρησαν μετατρέποντας τους σε καμπαναριά. 
Για το κάστρο της Βόνιτσας σίγουρα οι Ενετοί μετέτρεψαν τον μιναρέ σε καμπαναριό (διατηρήθηκε καθ’ όλη την πρώτη ενετική κυριαρχία), δεν γνωρίζουμε όμως πότε γκρεμίστηκε.
Επειδή η θέση του μιναρέ ήταν στο σημείο που σήμερα υπάρχει η καζάρμα, το συμπέρασμα μας οδηγεί ότι αυτοί που κατασκεύασαν την καζάρμα, κατεδάφισαν τον μιναρέ (και αντίστοιχα καμπαναριό) και το υλικό του χρησιμοποιήθηκε στην νέα κατασκευή.
 

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ