Η απελευθέρωση του Αγρινίου από τους Τούρκους, 11 Ιουνίου του 1821.

       Σαν σήμερα, 11 Ιουνίου του 1821, το Αγρίνιο (τότε λεγόταν Βραχώρι) απελευθερώθηκε από τους Τούρκους και άρχισε την πορεία του στον ιστορικό χρόνο της ελεύθερης Ελλάδας. Δείτε περιληπτικά τι συνέβη, πως και πότε ξεσηκώθηκαν οι Αγρινιώτες κατά των Τούρκων και τι συνέβη κατά την επανάσταση στην περιοχή.
Κατά την μυθολογία, το Αγρίνιο χτίστηκε από το Βασιλιά Άγριο, που ήταν απόγονος του γενάρχη Αιτωλού και του γιου του Πλευρώνα. Η πόλη, χτισμένη δίπλα σχεδόν στον ποταμό Αχελώο που ήταν το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Αιτωλία και την Ακαρνανία βρέθηκε αρκετές φορές υπό την κυριαρχία και των δύο πλευρών και το 314 π.Χ. καταστράφηκε από τον Κάσσανδρο.
Οι ανασκαφές του Μηλιάδη το 1920 έδειξαν ότι η αρχαία πόλη βρίσκονταν στο γειτονικό Ζαπάντι (σημ. Μεγάλη Χώρα), τα τελευταία χρόνια όμως έχουν βρεθεί πολλά αρχαία ακόμα και στο κέντρο της σημερινής πόλης.
Μετά από κάποιους αιώνες στην αφάνεια, η πόλη ξαναεμφανίζεται την εποχή της Τουρκοκρατίας με το όνομα Βραχώρι (Imbrahoar). Κατοικήθηκε από πολλούς Τούρκους και στις αρχές του 18ου αιώνα έγινε έδρα του Σαντζακίου του Κάρλελι, διοικητικό κέντρο της σημερινής Αιτωλοακαρνανίας.
Η επανάσταση του 1821 στο Βραχώρι (Αγρίνιο) άργησε να ξεκινήσει, καθώς το Αγρίνιο ήταν τότε η έδρα ισχυρών Τουρκικών στρατευμάτων, το Τούρκικο Στρατιωτικό Κέντρο της Δυτικής Ελλάδος. Ακόμη στο Βραχώρι (Αγρίνιο) ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί αξιωματούχοι Τούρκοι, επειδή ήταν και το διοικητικό κέντρο της περιοχής και επειδή είχε οικονομική εξάρτηση απευθείας από τη Βαλιδέ Σουλτάνα. Το Βραχώρι (Αγρίνιο), λοιπόν, ήταν για την Δυτική Ελλάδα, ό,τι η Τριπολιτσά για την Πελοπόννησο.
Έλαβε ενεργό μέρος στην Επανάσταση του 1821 και απελευθερώθηκε προσωρινά στις 11 Ιουνίου του 1821. Αργότερα κατακτήθηκε ξανά από τον Κιουταχή και τελικά προσγράφτηκε οριστικά στα σύνορα του ελεύθερου ελληνικού κράτους το 1832.
Το ιστορικό της επανάστασης στο Βραχώρι
Επίσημη έναρξη της επανάστασης στη Δυτική Στερεά θα γίνει μόλις στις 25 του Μάη με την προκήρυξη του Στρατηγού Βαρνακιώτη στο Ξηρόμερο. Λίγες μέρες νωρίτερα, στις 10 του Μάη ο Κώστας Βελής, απ’ το Κεράσοβο, θα ξεσηκώσει και τούτα τα μέρη με άλλη προκήρυξη που καλούσε το λαό να κάμει το χρέος του προς την πατρίδα.
Στο Βραχώρι κατοικούσαν πολλοί Τούρκοι σε ψηλά πέτρινα σπίτια, διώροφα και τριώροφα, που το καθένα ήταν πραγματικό φρούριο. Τα οχυρά αυτά τούρκικα σπίτια του Βραχωριού, φαινόμενο μοναδικό σ’ όλη την Ελλάδα ήταν απόρθητα.
Αρχηγός της φρουράς του Βραχωριού ήταν ο Τουρκαλβανός Νούρκας Σέρβανης και ο αριθμός των ανδρών του αυξανόταν συνεχώς, καθώς κατέφθαναν Τούρκοι απ’ τη γύρω περιοχή για να προστατευτούν. Τα πρώτα επαναστατικά κρούσματα στην Αιτωλοακαρνανία, έκαναν τους Τούρκους ν’ ανησυχούν και ο φόβος τους μεγάλωσε, όταν στην πόλη άρχισαν να μαζεύονται και οι ομόθρησκοι τους της υπαίθρου. Η δύναμη της φρουράς της πόλης που αποτελούνταν από ντόπιους Τούρκους και από Αλβανούς ενισχύθηκε με τις τουρκικές φρουρές από άλλες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας. Καταλάβαιναν ότι όπου να ‘ναι οι Έλληνες θα πάρουν τα’ άρματα και θ’ αγωνιστούν για τη λευτεριά.
Πράγματι στις 27 Μαΐου – νύχτα της Πεντηκοστής – οι Έλληνες καπεταναίοι αρχίζουν να σφίγγουν τη θηλιά γύρω απ’ το Βραχώρι. Ο Μακρής κι ο Ραζικότσικας πιάνουν τα γεφύρια του Αλάμπεη. Ο Γρίβας το Ντουγρί, ο Βλαχόπουλος την Αγία Βλαχέρνα κι Στάικος τη Βελάουστα. Ήρθε κι ο Ίσκος με τους Βαλτινούς του. Ο Βαρνακιώτης πριν έρθει, ασφαλίζει τα περάσματα στο Μακρυνόρος απ’ όπου θα μπορούσαν να λάβουν βοήθεια οι Τούρκοι απ΄ τ’ ασκέρια τους στα Γιάννενα.
Τα χαράματα της άλλης μέρας, 28 του Μάη, οι Έλληνες, που πεζοπορούσαν όλη τη νύχτα, φτάνουν στα πρώτα σπίτια της πόλης. Ο Βλαχόπουλος με πεντακόσιους άνδρες επιτίθεται από την πάνω πλευρά της πόλης. Με τις πρώτες τουφεκιές οι Τούρκοι τρέχουν σαστισμένοι προς το εσωτερικό της πόλης όπου είναι και τα ισχυρότερα σπίτια – φρούρια για προστατευτούν.
Με τους εισβολείς ενώνονται και οι Έλληνες κάτοικοι και όλοι μαζί προχωρούν προς το κέντρο της πόλης. Οι Τούρκοι αμύνονται με πάθος. Όταν όμως την άλλη μέρα είδαν να ‘ρχονται κι οι στρατιωτικές ομάδες του Θεόδωρου Γρίβα και του Κώστα Σιαδήμα για ενίσχυση στους πολιορκητές, που τώρα αριθμούν 4.000 άνδρες και βοήθεια από πουθενά δε φαίνεται, ζητούν με κήρυκα να έλθουν σε διαπραγματεύσεις με τους ραγιάδες. Οι Έλληνες καπεταναίοι προτείνουν στους Αλβανούς, να φύγουν χωρίς κανένας να τους πειράξει.
Οι προτάσεις αυτές δεν έγιναν δεκτές από τους πολιορκημένους και νέος σφοδρότερος πόλεμος αρχίζει. Οι Έλληνες, ορμητικότεροι αναγκάζουν τους Τούρκους να εγκαταλείψουν μερικά σπίτια και φτάνουν να πολιορκούν το Διοικητήριο.
Ο Νούρκας Σέρβανης όταν είδε και το Βαρνακιώτη με τα παλληκάρια του να καταφτάνει και έμαθε ότι τα στενά του Μακρυνόρους ήταν πιασμένα – άρα δεν πρόκειται να φανεί βοήθεια – και καθώς τα τρόφιμα είχαν εξαντληθεί, ζήτησε απ’ του Έλληνες να τον αφήσουν να φύγει αυτός και οι Αρβανίτες του χωρίς να τους πειράξουν, αφήνοντας στο έλεος των επαναστατημένων τον τούρκικο πληθυσμό της πόλης που είχε καθήκον να υπερασπίσει. Τη νύχτα μάλιστα έφυγε κρυφά παίρνοντας μαζί του και μεγάλο μέρος των θησαυρών των Τούρκων της πόλης του Αγρινίου.
Έτσι, οι εναπομείναντες Τούρκοι στο Βραχώρι – απροστάτευτοι και μην περιμένοντας πλέον καμία βοήθεια, ήρθαν σε συμφωνία με τους Έλληνες να παραδοθούν. Θα τους άφηναν να φύγουν χωρίς τα όπλα τους σεβόμενοι την τιμή και τη ζωή τους. Η συμφωνία τηρήθηκε: οι έγκλειστοι στο Βραχώρι Τούρκοι, με τον Δερβέν αγά Ταχήρ Παπούλια, υπογράψανε συμφωνία με τον Γ. Βαρνακιώτη, που υποχρέωνε τους Τούρκους να παραδώσουν τα όπλα και να πάνε όπου θέλουν. Η παράδοση της πόλης έγινε μεταξύ της 10ης και 11ης Ιουνίου 1821. Οι Έλληνες σεβάστηκαν τους Τούρκους και τους άφησαν να φύγουν. Έτσι, έπεσε το Βραχώρι (Αγρίνιο), που ήταν το προπύργιο των Τούρκων στη Δυτική Ελλάδα. Το Τουρκοβράχωρο δεν υπήρχε πια. Μέσα από τα ερείπια, τις στάχτες και τ’ αποκαΐδια μαζί με τη νεώτερη Ελλάδα θα γεννιόταν και το νέο Αγρίνιο.
Μετά την απελευθέρωση…
…το Βραχώρι πήρε ξανά το αρχαίο του όνομα Αγρίνιον. 

Η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς, ειδικά μετά τα τέλη του 19ου – αρχές 20ου αιώνα όταν στράφηκε μαζικά στην καλλιέργεια του καπνού. Χτίστηκαν τεράστιες αποθήκες και εργοστάσια επεξεργασίας του καπνού, με κυριότερες αυτές των οικογενειών Παπαστράτου, Παπαπέτρου και Παναγόπουλου. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή πλήθος προσφύγων έφτασαν στην πόλη και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου ενώ μεγάλη μετακίνηση πληθυσμών είχαμε και από την Ήπειρο και την Ευρυτανία.

 

 

 

(Επετειακό αφήγημα του Καστρινού)

Σαν σήμερα 11 Ιουνίου 1821 έγινε η απελευθέρωση του Αγρινίου (Βραχώρι τότε) απ’ τους Τούρκους. Πάνω σ’ αυτό το μεγάλο γεγονός για τον τόπο μας (που περνάει κάθε χρόνο σχεδόν στο «ντούκο» και δεν γιορτάζεται με τη πρέπουσα λαμπρότητα) είναι γραμμένο και το παρακάτω αφήγημα.

Τα στάχυα είχανε κιτρινίσει πια μέσα στου κάμπου το λιοπύρι, και το ασκέρι του Νούρκα Σέρβανη του Τουρκαλβανού του Σερασκέρι του «βραχωριού», περίμενε να διαβεί το «Ραμαζάνι» να ξεχυθεί στο «Βραχωρίτικο» το κάμπο, να διαγουμίσει πάλι τα σπαρτά. Φωτιά και μαχαίρι του έγραφε το «μπουγιουρτί» του Αλάμπεη που ήταν το Τούρκικο κουμάντο σ’ ολόκληρο το «Σαντζάκιον του Κάρλελι» που εδώ και καιρό πρωτεύουσα είχε τώρα το «Βραχώρι» μιας και το Αγγελόκαστρο είχε καταστραφεί στο Βενετοτουρκικό τον πόλεμο κι ο Τούρκος «Μουσελλίμης» ο Αλήμπεης έστησε εδώ τώρα διοικητήριο και πλούσιο Οντά του......

Τούτη η χρονιά όμως δεν ήταν σαν τις άλλες. Είχε ανάψει απ’ το Μάρτη το φυτίλι της εξέγερσης, κι είχε εξαπλωθεί Μοριά και Ρούμελη. Το πήρανε λοιπόν απόφαση τέλη Μαΐου σε μάζωξη, ο Στάικος ο Γιαννάκης κι ο Αλεξάκης οΒλαχόπουλος, ο Κοτζαμάνης κι ο Μήτσος ο Μακρής, ο Φώτης ο Βαρνακιώτης κι ο Σαδήμας, κι ο Θοδωράκης ο Γρίβας με του Γουλιμαίους, να επιτεθούνε και να διώξουνε τον Τούρκο απ’ το «Βραχώρι».

Απ’ τα «βαρκά» κάτω απ’ τους βάλτους της Λίμνης του Αγγελόκαστρου, κάναν γιουρούσι χαράματα με διακόσια παλληκάρια, ο Θοδωράκης ο Γρίβας με το Γουλιμή. Κι αφού βάλανε φωτιά στα πρώτα σπίτια, κι αιφνιδιάσανε το Τουρκομαχαλά σπέρνοντας πανικό στο κάθε Οθωμανό που έψαχνε να γλυτώσει το τομάρι του, έφτασαν στο στρατώνα του Σερασκέρη του Τουρκαλβανού του Σέρβανη, όπου είχανε μαζευτοί όλοι του Βραχωριού οι Τούρκοι και αμύνονταν. 
-«Κρίμα είναι ορέ για να χαθήτε! Όλο το Κάρλελι έχει πιάσει τ’ άρματα». Έβαλε φωνή ο Θοδωράκης ο Γρίβας απ’ το πρόχειρο ταμπούρι του.

-«Στ’ πίστημ’ σας λέω παραδοθείτε και κανέναν δε θα πράξουμε».

Μια ομοβροντία ήτανε η απάντηση.

Τότε ένας γενναίος καμπίσος μουστακαλής Σπύρος τ’ όνομά του όπως αργότερα μολόγαγε ο αγωνιστής ο Λάμπρος Κουτσονίκας χωρίς να αναφέρει επώνυμο, όρμησε πάνω στη μάντρα του στρατοπέδου, κι έστησε το μπαϊράκι με το σταυρό, και στη συνέχεια στάθηκε δίπλα του με το γιαταγάνι γυμνό στο χέρι του έτοιμος να το υπερασπιστεί. Μπαταριές ακούστηκαν απ’ τις εχθρικές θέσεις, κι ο Σπύρος έπεσε νεκρός.

Σχεδόν ταυτόχρονα όμως ένα έξαλλο μπουλούκι αγωνιστών εφόρμησε κραδαίνοντας τα γιαταγάνια και σκαρφάλωσε στις μάντρες. Μέσα στο πανικό και στην αναστάτωση που επεκράτησε οι σύντροφοι του γενναίου αγωνιστή κατάφεραν πήραν το σώμα του για να το θάψουν κι από ότι λέγεται τούτος ήταν ο πρώτος νεκρός της απελευθέρωσης του Βραχωριού.

Μπούτιβας Κώστας – Καστρινός.

 

 
Πληροφορίες από wikipedia και από epoxi.gr και agriniovoice.gr