Ψυχική υγεία των παιδιών: Άλλος ένας τομέας σε κρίση

Αμάντα Μπικάκη
Ψυχολόγος με Ειδίκευση στην Ψυχολογία Παιδιού και Εφήβου

Η Ψυχική Υγεία. Ένας όρους που κάποιους τους αφήνει- φαινομενικά έστω- αδιάφορους , κάποιους τους φοβίζει και άλλους συγκινεί. Πόσο μάλλον όταν αναφερόμαστε σε μικρά παιδιά ή εφήβους. Προβληματίστηκα αρκετά για το τι θα έπρεπε να περιλαμβάνει η αναφορά μου αυτή. Αν θα πρέπει να στηριχθώ σε μελέτες, να αναζητήσω στατιστικές και να αναφερθώ σε επίσημες «γραμμές» του κράτους. Ωστόσο συλλογίστηκα πως μια σύντομη αναζήτηση στο διαδίκτυο μπορεί να προσφέρει άφθονα αυτές τις πληροφορίες. Επίσης συλλογίστηκα, με μια μικρή απογοήτευση ομολογώ, ότι στην χώρα μας, μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον, δεν έχει υπάρξει κάποια πανελλήνια επιδημιολογική μελέτη στον τομέα της ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, ώστε να ......................
καταγραφούν οι ανάγκες των ομάδων αυτών.

Αποφάσισα λοιπόν να γράψω την καθαρά προσωπική μου εντύπωση ως επαγγελματίας. Την εικόνα που αποκομίζει ένας νέος ψυχολόγος που δουλεύει ιδιωτικά με παιδιά, τόσο από την άμεση συνεργασία μαζί τους, όσο και με τη συνεργασία με την οικογένεια και τους εκπαιδευτικούς φορείς.

Όσον αφορά τις συναισθηματικές δυσκολίες που εκδηλώνονται στην παιδική ηλικία, θεωρώ ότι πρέπει αρχικά να γίνει ένας ηλικιακός διαχωρισμός. Σε παιδιά νεότερης ηλικίας, χονδρικά από τα 4 έως τα 12 περίπου έτη, επικρατούν αιτήματα που αφορούν συνήθως τη διαχείριση εναντιωματικής και προκλητικής συμπεριφοράς. Ο σημερινός γονιός έχει ενοχοποιήσει το «όχι», θεωρώντας ότι είναι μια στάση που θα τραυματίσει ανεπανόρθωτα το παιδί. Θεωρώ ότι η στάση αυτή αναπτύχθηκε για δύο λόγους. Από τη μία ο γονιός, εργαζόμενος όλη μέρα, θεωρεί αδιανόητο να φέρει αντίρρηση στα θέλω του παιδιού του τις λίγες στιγμές που περνάνε μαζί. Από την άλλη, το διαδίκτυο έχει προσφέρει άπειρη πληροφόρηση περί «ορθής γονεϊκότητας». Στην προσπάθειά του λοιπόν ο γονιός να ακολουθήσει τις συμβουλές που προσφέρονται απλόχερα, συχνά ξεχνάει να ακούσει το ένστικτό του.

Αποτέλεσμα αυτής της στάσης είναι η γαλούχηση παιδιών που δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα όρια του εαυτού τους- ώστε να σεβαστούν τα όρια ενός τρίτου, δυσκολεύονται να συνεργαστούν, εμφανίζουν μειωμένη ευθύνη απέναντι στους άλλους ή πιθανές υποχρεώσεις και κυρίως δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι κάθε τους πράξη, θετική ή αρνητική, θα επιφέρει ένα ανάλογο αποτέλεσμα. Ωστόσο όταν τα παιδιά αυτά αρχίσουν να κινούνται σε πλαίσια εκτός της οικογένειας, δυσλειτουργούν και δεν μπορούν να ενταχθούν ομαλά σε μία ομάδα. Η δυσκολία τους εξωτερικεύεται, υπό τη μορφή συνήθως επιθετικότητας, ή εσωτερικεύεται, κάνοντας το παιδί να υιοθετήσει αντιδράσεις άγχους ή απόσυρσης.

Όσον αφορά τους εφήβους, το μεγαλύτερο αγκάθι είναι η επικοινωνία. Η έλλειψη δεξιοτήτων επικοινωνίας από την μεριά των γονέων σε συνδυασμό με την έλλειψη διάθεσης επικοινωνίας από πλευράς του εφήβου, συχνά δημιουργεί στον δεύτερο αισθήματα εγκλωβισμού, απόγνωσης και απομόνωσης. Στην προσπάθεια του ο έφηβος να μεταφέρει αυτά του τα αισθήματα στο γονιό, υιοθετεί συχνά ακραίες αυτοκαταστροφικές αντιδράσεις. Οι αυτοτραυματικές συμπεριφορές και οι διατροφικές διαταραχές είναι καταστάσεις που συναντώνται συχνά σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Ενώνοντας ωστόσο τη δυσλειτουργική επικοινωνία με τη δυσκολία αντίληψης των ορίων του εαυτού, σε συνδυασμό με την άμεση προσβασιμότητα που προσφέρουν σε πρόσωπα και καταστάσεις οι εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης, παιδιά και έφηβοι έρχονται συχνά αντιμέτωποι με αυτό που θεωρώ εγώ ως τη σημερινή μάστιγα: τον εκφοβισμό. Εκφοβισμός που τελείται χωρίς περιορισμούς χωρικούς, χρονικούς, κοινωνικούς κτλ.

Φαίνεται όμως ότι στην Ελλάδα χρειαζόμασταν ένα τέτοιο «χτύπημα». Η Ελλάδα είναι μια χώρα σε κρίση, κι αυτό φαίνεται σχεδόν σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας, είναι όμως ξεκάθαρο όταν αναφερόμαστε σε τομείς που θα έπρεπε να υποστηρίξει το κράτος. Και η ψυχική υγεία των παιδιών είναι ένας τέτοιος τομέας. Αν εξαιρέσουμε κάποια δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα που προσφέρουν ορισμένα νοσοκομεία παίδων, ο κρατικός φορέας έχει ανύπαρκτο προγραμματισμό σε ζητήματα πρόληψης, εκπαίδευσης και ενίσχυσης εντός της κοινότητας.

Ένα μεγάλο ποσοστό του κενού αυτού, καλύπτουν πολλές αξιόλογες εθελοντικές ομάδες. Για παράδειγμα η ομάδα «Παιχνίδι στο Πάρκο», καλεί παιδιά με και χωρίς δυσκολίες, μαζί με τους γονείς τους, μία Κυριακή κάθε μήνα, σε διάφορα πάρκα, ώστε να εμπλακούν σε ένα παιχνίδι γεμάτο φαντασία, δημιουργικότητα, συνεργασία, έκφραση και αποδοχή. Επιπλέον, το τελευταίο διάστημα έχει ξεκινήσει ένα μεγάλο κίνημα ενημέρωσης, πρόληψης και υποστήριξης για θέματα που αφορούν τον εκφοβισμό. Οι δράσεις, που οργανώνονται κυρίως από ΜΚΟ και στηρίζονται προφανώς από κοινοτικούς πόρους, έχουν καταφέρει να ευαισθητοποιήσουν κοινότητες όπως σχολεία και δήμους, που όλο και περισσότερο φιλοξενούν τέτοια προγράμματα στο χώρο τους. Επίσης προσφέρουν στα παιδιά και τους εφήβους τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με ειδικούς και να συζητήσουν μαζί τυχόν δυσκολίες τους.

Δεν είναι η λύση, είναι όμως ένα πρώτο μεγάλο βήμα ώστε να στραφούν τα φώτα στο τόσο ευαίσθητο ζήτημα της ψυχικής υγείας στην παιδική ηλικία.

Το Young Minds Matter είναι μια νέα σειρά άρθρων που σκοπό έχει να ξεκινήσει το διάλογο με τα παιδιά στο κομμάτι της ψυχικής και συναισθηματικής υγείας, ώστε οι νέοι να νιώσουν ότι είναι αγαπητοί, ότι τους εκτιμούν και τους καταλαβαίνουν. Είναι μια πρωτοβουλία της HuffPost UK, στην οποία θα φιλοξενηθεί ως guest editor και η Αυτής Υψηλότης, Δούκισσα του Κέιμπριτζ και στο πλαίσιο της οποίας θα συζητήσουμε τα προβλήματα, τις αιτίες, και κυρίως, τις λύσεις στο στίγμα που ενυπάρχει στην κρίση της ψυχικής υγείας των παιδιών στο Ηνωμένο Βασίλειο.

 http://www.huffingtonpost.gr/