ΝΤΙΝΟΣ ΦΩΤΙΟΣ: Το ηλιακό ρολόι στον Ενετικό Πύργο της Πρέβεζας

ΝΤΙΝΟΣ ΦΩΤΙΟΣ ΤΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ  2015

ΜΑΘΗΤΗΣ Α’ ΤΑΞΗΣ

ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΒΟΝΙΤΣΑΣ

ΜΑΘΗΜΑ: Τεχνολογία

Εργασία με θέμα:  «Ηλιακόν Ωρολόγιον»

Υπο-ενότητα :  

Το ηλιακό ρολόι 

στον Ενετικό Πύργο της Πρέβεζας

Επιβλέπουσα καθηγήτρια

Αχειμάστου Παναγιώτα

Απρίλιος του 2016.......

          Από αρχαιοτάτων χρόνων ο άνθρωπος αναζητούσε μέσω της παρατήρησης του ουρανού και των πλανητών να εξηγήσει τα καιρικά φαινόμενα και τις εποχές του χρόνου. Με την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και των δραστηριοτήτων του άρχισε να γίνεται επιτακτική η ανάγκη για μέτρηση του χρόνου αλλά και τον προσδιορισμό της κάθε χρονικής στιγμής μιάς ημέρας.

ΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΣΤΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΧΡΟΝΟΥ

3.000 π.Χ.

Οι Σουμέριοι χρησιμοποιούν το χρόνο κύλισης του νερού σαν μονάδα μέτρησης του χρόνου. 

2.679 π.Χ.

 Στην Κίνα εμφανίζονται τα πρώτα ηλιακά ρολόγια.

2.000 π.Χ.

Οι Βαβυλώνιοι κάνουν για πρώτη φορά χρήση του εξηνταδικού συστήματος που φυσικά βασίζεται στον αριθμό 60 και αποτελεί τον προπομπό του μεταγενέστερου δωδεκαδικού συστήματος στο οποίο και θα βασιστεί η κατανομή των ωρών.

 1.530 π.Χ. 

Στην Αίγυπτο εμφανίζονται οι εξελιγμένες κλεψύδρες με νερό. Καθότι τα ηλιακά ρολόγια είχαν το μεγάλο μειονέκτημα να εξαρτώνται από την ηλιοφάνεια και η χρήση τους δε μπορούσε να γίνει αφότου ο ήλιος έδυε, κατασκευάζονται και χρησιμοποιούνται οι πρώτες κλεψύδρες. 

550 π.Χ. 

Ο μαθητής του Θαλή, ο Αναξίμανδρος,  διακρίνεται στην κατασκευή περίφημων ηλιακών ρολογιών.

270 π.Χ.

Ο Κτησίβιος είχε κατασκευάσει ένα ρολόι, την υδραυλίδα, που αξιοποιούσε την άνοδο της στάθμης νερού, όταν αυτό έπεφτε από ένα θάλαμο, όπως στην κλεψύδρα. Αυτό το ρολόι χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στους ρωμαϊκούς και τους μεταγενέστερους χρόνους.

263 π.Χ. 

Το πρώτο Δημόσιο ηλιακό ρολόι στήνεται από τον Papirius Cursor στη Ρώμη.

ΗΛΙΑΚΟ ΡΟΛΟΪ

      Το ηλιακό ρολόι είναι μία συσκευή που μετρά το χρόνο από την σκιά που ρίχνει ο ήλιος πάνω σε ένα αντικείμενο. Υπάρχουν πολλά είδη ηλιακών ρολογιών, όπως τα οριζόντια, τα κατακόρυφα, τα ισημερινά,  τα πολικά, κοίλες σφαίρες κ.ά. Στους πιο συνηθισμένους τύπος ηλιακών ρολογιών, όπως το οριζόντιο και το κατακόρυφο, ο ήλιος ρίχνει τη σκιά του σε ένα στύλο, ο οποίος ονομάζεται γνώμονας σε ένα επίπεδο όπου είναι χαραγμένο το διάγραμμα των ωρών.

       Στο ισημερινό ηλιακό ρολόι ο γνώμονας είναι σταθερός, παράλληλος με τον άξονα περιστροφής της γης. Είναι δηλαδή προσανατολισμένος προς τον Πολικό Αστέρα και σχηματίζει γωνία με το οριζόντιο επίπεδο ίση με το (γεωγραφικό πλάτος) του τόπου. Η επιφάνεια του ρολογιού, όπου είναι χαραγμένες οι γραμμές των ωρών, είναι παράλληλη με το ισημερινό επίπεδο της γης. Δηλαδή η ωρολογό-πλακα είναι κάθετη στον γνώμονα και σχηματίζει μια γωνία με τον ορίζοντα του τόπου ίση με τη συμπληρωματική του γεωγραφικού πλάτους. Σε 24 ώρες η σκιά του ήλιου διαγράφει ένα κύκλο, 360ο, οπότε σε μια ώρα η σκιά του ήλιου θα διαγράφει γωνία 360ο:24=15ο. Πραγματικά οι γραμμές που ορίζουν τις ώρες στο ισημερινό ηλιακό ρολόι σχηματίζουν γωνία με την επόμενη ή προηγούμενη ώρα 15ο. 

        Στο οριζόντιο ηλιακό ρολόι η επιφάνεια που χαράσσεται το διάγραμμα των ωρών είναι οριζόντια. Η γραμμή που αντιστοιχεί στην ώρα 12:00 είναι προσανατολισμένη στη διεύθυνση βορρά- νότου με κατεύθυνση προς το βορρά. Η γραμμή που αντιστοιχεί στην ώρα 6:00 κατευθύνεται προς τη δύση και η γραμμή που αντιστοιχεί στην ώρα 18:00 κατευθύνεται προς την ανατολή. Ο γνώμονας του οριζόντιου ηλιακού ρολογιού είναι σταθερός, είναι παράλληλος προς τον άξονα της γης και κατευθύνεται προς τον Πολικό Αστέρα. Σχηματίζει με το οριζόντιο επίπεδο γωνία ίση με το γεωγραφικό πλάτος του τόπου.

      Το κατακόρυφο ηλιακό ρολόι έχει, συνήθως, νότιο προσανατολισμό. Η επιφάνεια όπου χαράσσεται το διάγραμμα των ωρών είναι κατακόρυφη. Ο γνώμονας είναι σταθερός παράλληλος με τον άξονα της γης, δηλαδή σχηματίζει γωνία με το κατακόρυφο επίπεδο ίση με τη συμπληρωματική γωνία του γεωγραφικού πλάτους (90-φ) του τόπου.

 

Το ηλιακό ρολόι  

του ενετικού πύργου της Πρέβεζας

         Το ηλιακό ρολόι βρίσκεται στον ενετικό πύργο της Πρέβεζας, στο προαύλιο χώρο του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Χαραλάμπους. 

      Είναι τύπου κατακόρυφο και έχει νότιο προσανατολισμό. Το υλικό του μοιάζει με μαλακή πέτρα, άσπρου χρώματος. Η διάμετρος του ρολογιού είναι ακριβώς 61 εκατοστά, το πάχος κατ’ εκτίμηση 4 έως 5 εκατοστά και η ακίδα στην μέση του ρολογιού, κατ’ εκτίμηση 7 έως 8,50 εκατοστά. Για την στήριξή του στον Ενετικό πύργο, υπάρχουν τρείς αντηρίδες, οι οποίες όχι μόνον το στηρίζουν αλλά με τα διαφορετικά μήκη τους, του δίνουν την σωστή θέση που πρέπει να έχει η κεντρική ακίδα, ως προς τον άξονα της γης (σχέση με το γεωγραφικό μήκος και πλάτος της θέσης του πύργου).

     Μια καλή παρατήρηση της επιφάνειας του ηλιακού ρολογιού, θα μας οδηγήσει στην διαπίστωση της ύπαρξης δύο οπών πάνω στον κάθετο άξονα και σε ίση απόσταση από την οπή στην οποία είναι στο κέντρο τοποθετημένη η ακίδα. Μια σκέψη για αυτές τις δύο οπές μπορεί να είναι οι θέσεις δύο αντηρίδων που παλαιότερα στήριζαν και ρύθμιζαν τις απαραίτητες γωνίες του ρολογιού.

Το στήριγμα του ρολογιού 

       Η τοποθέτησή του είναι σε τέτοιο ύψος από το έδαφος, ώστε ο κάθε κάτοικος να μπορεί να δει την ώρα ευκρινώς. Σήμερα το ύψος της θέσης του δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο από 2,8 -3,2 μέτρα. Βέβαια για την εποχή που τοποθετήθηκε, το ύψος μπορεί να διέφερε, καθώς σε αυτή την περιοχή μπορεί να είχαμε ανυψώσεις του δρόμου.

     Για το  σημερινό ηλιακό ρολόι υπάρχει σαφής καταγραφή για την περίοδο εγκατάστασή του στον Ενετικό πύργο της Πρέβεζας. Όμως δεν υπάρχουν στοιχεία για το αν σε αυτή την θέση προυπήρχε άλλο ηλιακό ρολόι που κάποια εποχή αφαιρέθηκε. Στον ενετικό πύργο της Πρέβεζας υπήρχε ρολόι επί Ενετικής περιόδου. Το αν ήταν ένα μηχανικό ρολόι ήταν ένα ηλιακό ή αν ήταν και μηχανικό + ηλιακό, οι απόψεις συγχέονται. 

     Το μόνο σίγουρο είναι ότι ένας τύπος ωρολογίου υπήρχε στον ενετικό πύργο Πρέβεζας στα χρόνια κυριαρχίας της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας.

     Μια μαρμάρινη επιγραφή που υπάρχει κάτω από το ηλιακό ρολόι, μας ενημερώνει ότι η πληρωμή της κατασκευής έγινε με την συνδρομή των κατοίκων της Πρέβεζας, καθώς και του ενετού προβλεπτή της Πρέβεζας, του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΙΩΣΗΠΟΥ ΣΕΜΙΤΕΚΟΛΟΥ:

Η μαρμάρινη επιγραφή

ΩΡΟΣΚΟΠΕΙΟΝ ΚΤΙΣΜΑ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗΘΕΝ ΥΠΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΙΩΣΗΠΟΥ ΣΕΜΙΤΕΚΟΛΟΥ ΠΡΟΒΛΕΠΤΟΥ ΑΞΙΩΤΑΤΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ

    Μετά την λέξη «ΣΩΤΗΡΙΩ» υπάρχει η καταγραφή του έτους κατασκευής, με χρήση της αρχαίας Ελληνικής αρίθμησης.  Η χάραξη αυτού του αριθμού δεν είναι καλώς διακριτή. Για τα δύο πρώτα γράμματα-ψηφία δεν χωρά συζήτηση, είναι «ΑΨ». Στα δύο επόμενα υπάρχει σύγχυση λόγω της κακής χάραξης, ή της μετέπειτα φθοράς. Έτσι κάθε ερευνητής με υποθέσεις προσπαθεί να προσδιορίσει τα δύο επόμενα γράμματα-ψηφία και ως εκ τούτου κατά καιρούς υπήρξαν διαφορετικές απόψεις.

      Για τον χρονικό προσδιορισμό της κατασκευής του αρχικού ρολογιού, υπάρχει μια αναμφισβήτητη χρονική συγκυρία. Είναι το χρονικό σημείο της φροντίδας (προβλεπτής) της Πρέβεζας από τον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΙΩΣΗΠΟ ΣΕΜΙΤΕΚΟΛΟ. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι το Ενετικό σύστημα διακυβέρνησης, προέβλεπε ότι η θητεία κάθε προβλεπτή ή ακόμα και του οικονομικού επιθεωρητή, να είναι διετής και να μην μπορεί να επαναληφθεί σε αυτή την ενετική αποικία. Συνεπώς ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΩΣΗΠΟΣ ΣΕΜΙΤΕΚΟΛΟ υπηρέτησε στην Πρέβεζα ως προβλεπτής μόνο μία φορά, από 19 Ιουλίου 1790, έως και 18 Ιουλίου 1792.

     Με βάση τα ανωτέρω, πρέπει να δεχθούμε ότι τα δύο τελευταία γράμματα-ψηφία είναι το «ϟΒ» δηλ. το έτος 1792.

     Στην προσπάθεια που κάναμε για την φωτογράφιση του νέου ηλιακού ρολογιού, είδαμε από πολύ κοντά την παλαιά μαρμάρινη επιγραφή. Διαπιστώσαμε ότι πάνω σε αυτήν δεν υπάρχει μια προηγούμενη-παλιά προσπάθεια για φθορά-απάλειψη της γραφής, όπως έχουν συμβεί σε άλλα σοβαρά στοιχεία του πύργου. Η μόνη φθορά της μαρμάρινης επιγραφής είναι στο μέσον του κάτω οριζόντιου «γείσου», χωρίς όμως αυτή η φθορά να επηρεάζει την γραφή της, με ελληνική αρίθμηση, ημερομηνίας.

     Αυτό όμως που μας προκάλεσε σοβαρές συζητήσεις και παραμείναμε για ώρα σε αυτή την παρατήρηση (εδώ επέμενε ο πατέρας μου), είναι ότι η χάραξη του έτους δεν είναι με την ίδια γραφή, το ίδιο βάθος χάραξης και το ίδιο μέγεθος που έχουν τα άλλα γράμματα στην επιγραφή. Μοιάζει με το να γράφθηκε αργότερα και με κάποια προχειρότητα. 

      Οι λόγοι της μη ταυτόχρονης γραφής με το σύνολο του κειμένου της μαρμάρινης επιγραφής, μάλλον πρέπει να αναζητηθούν σε επιφυλάξεις για τον τρόπο απεικόνισης του έτους, δηλ. με ενετική αρίθμηση ή την ελληνική αρίθμηση.

    Ο Αλής Πασάς το 1798 κυριεύει την Πρέβεζα και την λεηλατεί. Αφαιρεί από τον ενετικό πύργο της Πρέβεζας τις καμπάνες. Για άλλες αφαιρέσεις, όπως για παράδειγμα του μηχανισμού του ωρολογίου, δεν έχουμε σαφείς καταγραφές. Άλλες καταγραφές αναφέρουν ότι ο Αλή Πασάς στα Ιωάννινα (μετά τον χαλασμό της Πρέβεζας) φτιάχνει ένα δικό του πύργο και τοποθετεί σε  αυτον ένα ρολόι.

     Για την τύχη του ρολογιού, μετά την πτώση του Αλή Πασά το 1822, δεν έχουμε πληροφορίες. Μάλλον θα μεταφέρθηκε ως λάφυρο στην Κωνσταντινούπολη.

*******************

     Το 1865 μχ έγινε μια προσπάθεια από Πρεβεζάνους για να τοποθετηθεί ένα αναλογικό σύγχρονο ρολόι, με δείκτες, στην κορυφή του ενετικού πύργου. Ο ιστορικός ερευνητής, Οδυσσέας Μπέτσος, μας πληροφορεί αναλυτικά για τα γεγονότα πρό και κατά την εγκατάσταση του σύγχρονου ρολογιού. Στο κεφάλαιο «σημειώσεις  της εργασίας»  υπάρχουν στοιχεία της ερευνάς του.

     Την ίδια όμως περίοδο, δηλ. το 1865 ο Οσμάν Εφέντης, ένας επιστήμονας μαθηματικός και αστρονόμος κατασκευάζει και τοποθετεί στον ενετικό πύργο της Πρέβεζας, ένα ηλιακό ρολόι.

      Σε τυχόν ερωτήματα περί της ομοιότητας του τυχόν παλιού ενετικού ηλιακού ρολογιού  με το νέο που κατασκεύασε και τοποθέτησε ο Οσμάν Εφέντης, δεν μπορούμε να απαντήσουμε. Πιστεύουμε ότι ο Οσμάν, λόγω της αγάπης του για την Πρέβεζα και τους Πρεβεζάνους, θα μετέφερε στον ηλιακό δίσκο αρκετά στοιχεία από το παλαιό, στοιχεία προερχόμενα από πληροφορίες που θα είχε.

        Πάντως μετά την για πρώτη φορά φωτογράφιση του ηλιακού ρολογιού από το ίδιο ύψος που αυτό είναι εγκατεστημένο και από κοντινή απόσταση των δύο μέτρων, ο Κύριος Νικόλαος Καράμπελας παρατήρησε στοιχεία και μας ενημέρωσε ότι στο ηλιακό ρολόι “Διακρίνω και την οθωμανική αρίθμηση,  πάνω από την αραβική. Βλέπω ότι πρέπει να έχει και τον σεληνιακό κύκλο.”

*****************

Για αυτή την κατασκευή και τοποθέτηση, ο ιστορικός ερευνητής Βασιλάς, γράφει: 

       «Το σημερινό μηχάνημα του ρολογιού τοποθετήθηκε εκεί από τον Οσμάν εφέντη, περίφημο μαθηματικό και αστρονόμο κατά το 1865. Ο ίδιος έβαλε και το ηλιακό ρολόι. Ήταν δε τόσο αγαπητός στους Πρεβεζάνους που στο θάνατό του έκρουαν οι καμπάνες της πόλεως πένθιμα ολημερίς. Αυτός ήταν ο πεθερός ή ο πατέρας του Χαλήλ εφέντη. Περίεργο στόλισμα του πύργου είναι ένα οικόσημο, ασφαλώς Φράγκου φεουδάρχη, καμωμένο από μάρμαρο. Είναι ξυμένο το μάρμαρο στην επιγραφή του ονόματος του φεουδάρχη και μένει μονάχα η λέξις «Νικοπόλεως». 

    Όσο για την ανοικοδόμηση του ιερού ναού του Αγίου Χαραλάμπους αυτή έγινε το 1857, όπως φαίνεται και από την επιγραφή. Πρωτομάστορας οικοδόμος ήταν ο μάστρο Λάμπρος Νίκου, Βουρμπιανίτης, πάππος από την μητέρα μου. Ήταν η χρονιά που είχε πέσει η επιδημία της πανούκλας στον Πειραιά και στην Αθήνα και που είχε μεταδοθεί και στην Πρέβεζα. Για να τιμήσουν την μνήμην του Αγίου, που έσωσε τους κατοίκους από τον φοβερό λοιμό, απεφάσισαν οι επίτροποι του ναού και το κοινοτικό συμβούλιο, αποτελούμενο από τους Αθανάσιο Αυγερινό, Ζώη, Λαϊνά, Χρ. Καρκατζούλη, Καλαντζάκη, Σπυρ. ιερέα Φραντζή και άλλους να ανοικοδομήσουν το Ναό*. 

        Σε τυχόν ερωτήματα περί του ενδιαφέροντος του Οσμάν για την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους (προσφορά των περισσότερων χρημάτων για το σύγχρονο ρολόι αλλά και την κατασκευή καθώς και την τοποθέτηση του ηλιακού ρολογιού) θα πρέπει να θυμίσουμε ότι στην Πρέβεζα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου, η θρησκεία που κυριαρχούσε ήταν αυτή του Χαντζή –Μπεκτάς. Παρά την Μωαμεθανική προέλευση (κλάδος σιιτών) οι Μπεκτασίδες τιμούσαν πολλούς Αγίους της Χριστιανικής πίστης.

    Για την εγκατάσταση του νέου ρολογιού στον ενετικό πύργο της Πρέβεζας, μεγάλο ποσό δωρεάς, προσέφερε ο Θεόδωρος Βαρζέλης,  με το κληροδότημα που άφησε.

       Σύμφωνα με την έρευνα που έχει ενεργήσει ο πατέρας μου για την οικονομική αυτοκρατορία των «Βαρζέλη», έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι  η άρνηση των ενοριτών του Αγίου Χαράλαμπου στο να μην δεχθούν το μεγάλο χρηματικό ποσό, ως δωρεά,  από το κληροδότημα Θεόδωρου Βαρζέλη (γιός του Αποστόλη Βαρζέλη από την Ζαβέρδα Ακαρνανίας), αυτή η άρνηση συναντά την «σκληρή ορθόδοξη πίστη» που διέκρινε και ήταν χαρακτηριστική της οικογένειας Βαρζέλη.

ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ

-Χαρτί 120 γρ. για την εκτύπωση της φωτογραφίας του ηλιακού ρολογιού.

-Τοποθέτηση των εκτυπωμένων σελίδων πάνω σε φενιζόλ-φιμπράν. 

-Κόλληση με υγρή κόλλα στα άκρα κάθε σελίδας και κόλλα στίκ στο μέσον.

-Κόψιμο του φενιζόλ με χαρτοκόπτη.

-Επικόλληση λωρίδων ιδίου πάχους χαρτιού το γείσο της κατασκευής.

-Τοποθέτηση ως ακίδας ενός μηχανισμού με αυξανόμενο μήκος (λόγω της μη δυνατότητας ακριβούς μέτρησης του μήκους της ακίδας)

-Για το κεντράρισμα και το κατακόρυφο της ακίδας, χρησιμοποιήθηκε μικρό αλφάδι.

ΒΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΟΥ

1.-Αναζήτηση του θέματος

2.-Επιλογή του θέματος «ηλιακό ωρολόγιο» με την συνδρομή της υπεύθυνης καθηγήτριας Κας Παναγιώτας Αχειμάστου

3.-Αναζήτηση στοιχείων για την ιστορία των ρολογιών και ειδικότερα του ηλιακού ρολογιού.

4.-Στόχευση για ένα συγκεκριμένο τύπο ρολογιού. Λόγω του Ενετικού Κοντινέντε και την συμπάθεια για αυτή την περίοδο της ιστορίας, επιλέχθηκε το ηλιακό ρολόι του Ενετικού Πύργου της Πρέβεζας.

5.-Αναζήτηση στοιχείων για αυτό το ρολόι. Ιστορία, γεγονότα, τρόπο λειτουργίας.

Επικοινωνία με τον Κύριο Νικόλαο Καράμπελα, Πρόεδρο Ιδρύματος ΑΚΤΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ. Μέσω email μας παρέδωσε ένα σημαντικό μέρος από την ιστορία του ρολογιού. Ηταν δύο φωτογραφίες και το περιεχόμενο του άρθρου του Κ. Βασιλά, στο έργο του «Τα Απαντα» (βλέπε σημειώσεις με το άρθρο). 

6.-Επίσης από τα ΠΡΕΒΕΖΙΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ  αντλήσαμε το άρθρο του ΟΔ. ΜΠΕΤΣΟΥ (βλέπε σημειώσεις με το άρθρο)

7.-Ταξίδι στην Πρέβεζα, όπου με τον πατέρα μου (ΝΤΙΝΟ Στυλιανό) και τον Κύριο Γεώργιο ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟ, στήσαμε σκαλωσιά μπροστά στον ενετικό πύργο και φωτογραφήσαμε από κοντά το ηλιακό ρολόι.

8.-Επεξεργαστήκαμε τις φωτογραφίες με το Microsoft digital image Pro9, ώστε να απομονώσουμε το σώμα του ρολογιού από τα εξωτερικά άλλα στοιχεία.

9.-Εκτυπώσαμε το επεξεργασμένο αρχείο και λάβαμε μια καλή όψη του ρολογιού.

10.-Κόψαμε ένα φενιζόλ, πάχους 5 εκατοστών και διαμέτρου 61 εκατοστών, ώστε να τοποθετήσουμε πάνω του την απεικόνιση του ηλιακού ρολογιού.

11.-Θέσαμε μια ακίδα 8 εκατοστών στο κέντρο της κατασκευής.

12.-Μένει να αποφασίσουμε το σημείο της τοποθέτησης. 

13.-Μετά από αυτή την απόφαση, πρέπει να μάθουμε  τις γεωγραφικές συντεταγμένες του εν λόγω σημείου, καθώς και την θέση του άξονα της γης σε σχέση με την δική μας ακίδα.

14.-Να λάβουμε πληροφορίες για την χρήση των συμβόλων και των γραμμάτων-αριθμών που είναι πάνω στην επιφάνεια του ρολογιού.

Τα τρία  τελευταία βήματα είναι ακόμα προς επεξεργασία.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Για το ρολόϊ 

Προς το αγαπητό μου «Βήμα» της Πρεβέζης

    Από τις έρευνες και μελέτες που έχω κάμει σχετικά με την ιστορία την παλιά της Πρεβέζης, σε πληροφορώ ότι το από τους Βενετούς τοποθετημένον στο βενετσιάνικο πύργο μηχάνημα του ρολογιού αφαιρέθηκε από τονΑλή πασά κατά τον χαλασμό της Πρέβεζας 12/24 Οκτωβρίου του 1798 καιμεταφέρθη εις τα Γιάννενα όπου στήθηκε εις ειδικό πύργο κατασκευασθέντα από τον σατράπην της Ηπείρου.

    Το σημερινό μηχάνημα του ρολογιού ετοποθετήθηκε εκεί από τον Οσμάν εφέντη, περίφημο μαθηματικό και αστρονόμο κατά το 1865. Ο ίδιος έβαλε και το ηλιακό ρολόγι. Ήταν δε τόσο αγαπητός στους Πρεβεζάνους που στο θάνατό του έκρουαν οι καμπάνες της πόλεως πένθιμα ολημερίς.  Αυτός ήταν ο πεθερός ή ο πατέρας του Χαλήλ εφέντη.

  Περίεργο στόλισμα του πύργου είναι ένα οικόσημο, ασφαλώς Φράγκου φεουδάρχη, καμωμένο από μάρμαρο. Είναι ξυμένο το μάρμαρο στην επιγραφή του ονόματος του φεουδάρχη και μένει μονάχα η λέξις «Νικοπόλεως».

   Όσο για την ανοικοδόμησιν του ιερού ναού του Αγίου Χαραλάμπους αυτή έγινε το 1857, όπως φαίνεται και από την επιγραφή. Πρωτομάστορας οικοδόμος ήταν ο μάστρο Λάμπρος Νίκου, Βουρμπιανίτης, πάππος από την μητέρα μου. Ήταν η χρονιά που είχε πέσει η επιδημία της πανούκλας στον Πειραιά και στην Αθήνα και που είχε μεταδοθή και στην Πρέβεζα.

    Για να τιμήσουν την μνήμην του Αγίου, που έσωσε τους κατοίκους από τον φοβερό λοιμό, απεφάσισαν οι επίτροποι του ναού και το κοινοτικό συμβούλιο, αποτελούμενο από τους Αθανάσιο Αυγερινό, Ζώη, Λαϊνά, Χρ. Καρκατζούλη, Καλαντζάκη. Σπυρ. ιερέα Φραντζή* και άλλους να ανοικοδομήσουν το Ναό.

 Η επιστολή δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Βήμα Πρεβέζης, φύλλο 522 της 12.1.1953, σελ. 1, ως απάντηση στο άρθρο του Γιάννη Τάλλαρου στην ίδια εφημερίδα με τίτλο Το Ρολόϊ, φύλλο 519 της 24.12.1952, σελ. 1-2.

 Μεταφέρουμε ακριβώς τη στίξη του δημοσιεύματος, μη γνωρίζοντας εάν πρόκειται για τον Σπυρίδωνα Καλαντζάκη ή για τον ιερέα Σπυρίδωνα Φραντζή. Πιθανολογούμε το πρώτο.

ΑΠΑΝΤΑ ΗΛΙΑ Β. ΒΑΣΙΛΑ - ΠΡΕΒΕΖΑΝΙΚΑ

    Για την παραμόρφωση του ιστορικού πύργου με την τοποθέτηση επάνω, της καμπάνας του καταστραμμένου καμπαναριού του ναού, διεμαρτυρήθηκα κι εγώ κάποτε εις τον αείμνηστον Δεσπότην u956 μας Ανδρέαν Μαντούδη. Είχε γίνει όμως το κακό. Θα πρόκειται ασφαλώς για τυπογραφικό λάθος η απόδοσις της χρονολογίας ΑΨΝΒ εις 1712 αντί του ορθού 1752.

Ηλίας Βασιλάς

ΕΙΚΟΝΑ 1: Στις αρχές του 1913, ο ενετικός πύργος με το ρολόι, πριν προστεθεί το καμπαναριό. Φωτογραφία E. Labranche. Αρχείο Ν.Δ. Καράμπελα 

 Ο Βασιλάς αναφέρεται στη χρονολογία 1712 την οποία ο Γιάννης Τάλλαρος θεωρεί ως έτος κατασκευής του ενετικού πύργου της Πρέβεζας στο άρθρο του με τίτλο Το Ρολόϊ, στην εφημερίδα Βήμα Πρεβέζης, φύλλο 519 της 24.12.1952, σελ. 1.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Εκφράζω τις ευχαριστίες μου στους βοηθούς συνεργάτες (όπως αυτοαποκαλέστηκαν), ΝΤΙΝΟ Στυλιανό και Γεώργιο ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟ, οι οποίοι με βοήθησαν με την σκαλωσιά για την φωτογράφιση.

Οι βοηθοί-συνεργάτες, μετά την απομάκρυνση της σκαλωσιάς για την φωτογράφιση

      Εκφράζω τις ευχαριστίες μου στον πατέρα μου, ο οποίος με βοήθησε στις παρατηρήσεις του ηλιακού ρολογιού της Πρέβεζας, τα στοιχεία της ενετικής κυριαρχίας στη Πρέβεζα, καθώς και στο σύστημα ενετικής διακυβέρνησης.

     Επίσης εκφράζω την ευχαριστία μου, στον Κύριο Νικόλαο Καράμπελα,  Πρόεδρο του Ιδρύματος ΑΚΤΙΑ ΝΙΚΟΠΟΛΙΣ, για σημαντικό μέρος των πηγών και το συνεχές ενδιαφέρον του, που μέσω του email του πατέρα μου, μας ενημέρωνε.

   Τώρα αυτό που μένει είναι μόνο οι γεωγραφικές συντεταγμένες του σημείου τοποθέτησης του ηλιακού ρολογιού και η γνώση περί της θέσης του άξονα της γής.

Κάποιος θα βοηθήσει....

ΝΤΙΝΟΣ ΦΩΤΙΟΣ ΤΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ (Ntino Foti)

Απρίλιος-Μάιος 2015

Μαθητής Α’ Γυμνασίου Βόνιτσας