Αναμνήσεις από παλιό πανηγύρι του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στην Παλαιομάνινα

Γινόταν σε δύο ή τρία σημεία – καφενεία (με τη σύμπραξη ή μη κι άλλων), άρχιζε από την παραμονή (20 Μαΐου) το απόγευμα και διαρκούσε όλη σχεδόν τη νύχτα. Συνεχιζόταν την άλλη ημέρα (ανήμερα) πάλι το απόγευμα και τελείωνε τα … χαράματα με συνεχείς χορούς και τραγούδια

Γράφει ο: Δημήτρης Στεργίου*

Πολλές αξέχαστες στιγμές ζωής, πολλές γλυκόπικρες αναμνήσεις και πολλές ανεξίτηλες εικόνες με πρόσωπα, τοποθεσίες, γλέντια και χαρές μού ζωντανεύει η γιορτή των πολιούχων Αγίου Κωνσταντίνου και Αγίας Ελένης...

 στο χωριό μου, την Παλαιομάνινα. Όλοι περιμέναμε με αγωνία το πανηγύρι που γινόταν πριν από μερικές δεκαετίες και γίνεται, φυσικά, και σήμερα (αλλά κάπως διαφορετικά).

Η διαδικασία άρχιζε πριν από μερικές εβδομάδες κυρίως από τους ιδιοκτήτες καφενείων, που διοργάνωναν το πανηγύρι. Πολύ νωρίς εξασφάλιζαν την αναγκαία για την περίπτωση ορχήστρα με τα παραδοσιακά μουσικά όργανα, τους καλύτερους οργανοπαίχτες και καλύτερους τραγουδιστές, όπως Γιάννης Βασιλόπουλος, Γιώργος Βασιλόπουλος, Νίκος Σαλέας, Φουσκομπούκας, Σοφία Κολλητήρη, Τασία Βέρα, Μαργέλης, Τουρκοβασίλης, Μαλλιάρας, Κωνσταντίνου, Μόσχος, Σούκας, Καρναβάς (για να αναφέρω μερικούς που θυμάμαι). 

Όλοι, με μεγάλη προθυμία ανταποκρίνονταν στις προσκλήσεις να συμμετάσχουν στο πανηγύρι της Παλαιομάνινας  και μάλιστα χωρίς προκαθορισμένη αμοιβή, διότι γνώριζαν ότι μετά το τέλος της εκδήλωσης θα έφευγαν με γεμάτα «τσουβάλια» (χωρίς υπερβολή!) από λεφτά που έριχνε σε ένα μεγάλο καλάθι ο κάθε χορευτής που έδινε και την «παραγγελιά» για ένα ή δύο τραγούδια (μερικοί μάλιστα το παράκαναν και χόρευαν περισσότερα, πάντα ρίχνοντας πρόσθετα λεφτά στο καλάθι, προς μεγάλη χαρά των οργανοπαιχτών!).

Το πανηγύρι, που γινόταν σε δύο ή τρία σημεία – καφενεία (με τη σύμπραξη ή μη κι άλλων), άρχιζε από την παραμονή (20 Μαϊου) το απόγευμα και διαρκούσε όλη σχεδόν τη νύχτα. Συνεχιζόταν την άλλη ημέρα (ανήμερα) πάλι το απόγευμα και τελείωνε τα … χαράματα με συνεχείς χορούς και τραγούδια.

Η ατμόσφαιρα ήταν καταπληκτική. Ο χώρος, με τα τραπεζάκια και τις καρέκλες, την παραδοσιακή εξέδρα, τον αχνό φωτισμό με «γκαζολίνι» (όταν δεν είχε ακόμα ηλεκτροδοτηθεί το χωριό!) και τους συγχωριανούς μας να συρρέουν οικογενειακώς και να πίνουν τις μισοπαγωμένες (μέσα σε … πάγο ή ξύλινα ψυγεία) μπύρες (σπανίως έπιναν κρασί) και να τρώνε μεζέδια που είχαν φέρει από το σπίτι τους, ήταν φαντασμαγορικός. Σημειώνεται ότι το πανηγύρι στην Παλαιομάνινα ήταν στην αρχή καθαρά εσωτερική υπόθεση. Συμμετείχαν μόνο σχεδόν οι συγχωριανοί μας και συγγενείς τους από τα άλλα πέντε βλαχοχώρια της περιοχής. 

Τα τραγούδια και οι χοροί που κυριαρχούσαν ήταν καθαρά παραδοσιακοί, όπως ηπειρώτικα, τσάμικα, συρτοί, καλαματιανοί, που ξεσήκωναν τους θαμώνες και ενίσχυαν ακόμα περισσότερο τη διάθεση για διασκέδαση. Μπορώ να πω ότι το πανηγύρι αυτό ήταν μετά το χειμώνα και το Πάσχα η πρώτη εκδήλωση ψυχαγωγίας και διασκέδασης των συγχωριανών μας, οι οποίοι στη συνέχεια περίμεναν το καλοκαίρι, όταν κάθε σχεδόν Κυριακή γίνονταν ένας και δύο γάμοι με τα γνωστά παραδοσιακά βλάχικα έθιμα.

Η ατμόσφαιρα στο χώρο του πανηγυριού συμπληρωνόταν με πάγκους πλανόδιων πωλητών διάφορων εμπορευμάτων (παιχνίδια, ψεύτικα δακτυλίδια κ.λπ) και, κυρίως, του γλυκού «Πίτα ντι Νιέρι», είδους μπακλαβά που παρασκεύαζε σχεδόν αποκλειστικά ο Αγρινιώτης ζαχαροπλάστης Θεμιστοκλής, τυχερών παιχνιδιών (άσπρο – μαύρο κλπ), του «Μαλλιού της Γριάς» και άλλων.

Ανάλογο, πανηγυρικό και χαρούμενο, ήταν και το οικογενειακό τραπέζι ανήμερα το μεσημέρι, στο οποίο συμμετείχαν και συγγενείς από τα γύρω χωριά. Κυριαρχούσαν το προβατίσιο κρέας με χοντρά μακαρόνια (βλάχικο γαμήλιο φαγητό) ή με πατάτες στο φούρνο ή τη γάστρα, το κοκορέτσι και το σπληνάντερο, ενώ ελάχιστες οικογένειες έψηναν αρνί στη σούβλα (ήταν προφανώς πολυτέλεια το ψήσιμο αρνιού στη σούβλα λίγες μόλις ημέρες μετά το Πάσχα!).

Η χαρά, το γλέντι, το σπιτίσιο φαγητό και τα τραγούδια των γερόντων συμπληρώνονταν τα παλαιότερα χρόνια με μουσική πίπιζας και νταουλιού από πλανόδιους μουσικούς, κυρίως γύφτους (το ίδιο γινόταν και στο πασχαλιάτικο τραπέζι), που γύριζαν από σπίτι σε σπίτι το μεσημέρι για να διασκεδάζουν τους συνδαιτημόνες, με το αζημίωτο φυσικά...

(* Ο Δημήτριος Στεργίου γεννήθηκε στην Παλαιομάνινα Αιτωλοακαρνανίας το 1942 και είναι ένας επαγγελματίας δημοσιογράφος με μακρόχρονη ιστορία στον περιοδικό και ημερήσιο τύπο)