Γράφει ο: ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔ. ΜΗΤΣΗΣ
Συγγραφέας Ιστορικός
Ως γνωστόν της επανάστασης του ΄21 προηγήθηκε η εποχή της κλεφτουριάς και του αρματολισμού. Γιαυτό και στα βουνά του Ξηρομέρου και της Βόνιτσας ακουγόταν συνέχεια το ντουφέκι που γέμιζε ελπίδα τις καρδιές των πολιτών.
Οι Ξηρομερίτες και οι Βονιτσάνοι δεν έβλεπαν την ώρα και τη στιγμή να ριχτούν κατά των Τούρκων που για πολλά χρόνια τους καταδυνάστευαν. Κι όταν η Φιλική Εταιρεία ετοίμασε τα πάντα και η οργή ξέσπασε κι άρχισε η αναμέτρηση της απελευθέρωσης, κανένα μα κανένα χωριό της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου δεν υστέρησε στον υπέρ της ανεξαρτησίας μας αγώνα όπως και καμία επαγγελματική τάξη όπως π.χ: γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ψαράδες, λόγιοι, έμποροι, επιστήμονες, λαϊκοί, κληρικοί, αλλά και αυτοί οι προεστοί και οι κοτζαμπάσηδες οι οποίοι μάλιστα συνέβαλαν και αυτοί στον αγώνα τα μέγιστα, με την πεποίθηση βέβαια ότι θα είναι και πάλι στα τεκταινόμενα των διοικητικών πραγμάτων, πράγμα που κάποιοι εξ αυτών όντως επικράτησαν με αντίστοιχα αξιώματα στο τότε νεοσύστατο ελληνικό κράτος και, κάποιοι άλλοι εκ των προεστών- κοτζαμπάσηδων ή αλλαξοπίστησαν ή τους προσπέρασαν τα γεγονότα της ιστορίας και έμειναν στην αφάνεια….
Με επώνυμους αλλά και ανώνυμους αγωνιστές οι Ξηρομερίτες και οι Βονιτσάνοι έδωσαν το παρόν στο εθνικό κάλεσμα και βοήθησαν όσο μπόρεσαν τον αγώνα με έμψυχο αλλά και άψυχο υλικό στο ξεσκλάβωμα της πατρίδας από τους Τούρκους που κράτησε ως γνωστόν αυτός ο αγώνας εννιά ολόκληρα χρόνια (1821 -1829).
Η ευρύτερη περιοχή του Ξηρομέρου είχε έντονη δραστηριότητα στον αγώνα της εθνικής Παλιγγενεσίας τόσο στο στρατιωτικό σκέλος υπό την αρχηγία των οπλαρχηγών: Γεωργίου Βαρνακιώτη πρώτος τη τάξει οπλαρχηγός στο Ξηρόμερο, του Ανδρέα Γριβογιώργου, των Γριβαίων, των Κατσικογιανναίων, του Γεώργιου Τσόγκα, του Δήμου Τσέλιου, όσο και στο πολιτικό σκέλος με τους προεστούς – κοτσαμπάσηδες – προύχοντες της περιοχής, όπως τους: Χαλικιοπουλαίους (Βόνιτσα), Μοναστηριώτης (Μοναστηράκι), Φώτης και Κωνσταντίνος Καραπάνου (Ζάβιτσα), Φωτεινός Καρούσος (Βασιλόπουλο), Τάτσης Μαγγίνας (Δραγαμέστο- Αστακός), Γεώργιος Μαυρομμάτης (Κατούνα), Πάνος Γαλάνης (Μαχαλάς) και ο Πέτρος Γερόκωστας ή Μπαμπινιώτης (Μπαμπίνη), των οποίων, όλων τους, αναντίρρητα, η συμβολή στον αγώνα του ΄21 υπήρξε σημαντική και καθοριστική............
Ονομαστά καπετανοχώρια στην περιφέρεια της Βόνιτσας, εκτός από την εύανδρο Βόνιτσα ήταν και η Πλαγιά, η Περατειά, η Ζαβέρδα, το Μοναστηράκι, ενώ στο κυρίως –κυρίως Ξηρόμερο, πρώτο στ΄ άρματα ήταν το χωριό Βάρνακας, εξού και η λαϊκή ρήση
«στον Βάρνακα τα Καπετανάτα και, στη Ζάβιτσα τ΄ αρχοντάτα»
και έπονταν, η Ζάβιτσα (το σημερινό Αρχοντοχώρι), ο Δραγαμέστος (Αστακός), η Κωνωπίνα , η Κατούνα που αυτή ανέδειξε πρωτίστως πολιτικούς άνδρες, το χωριό Αχυρά, εξού και η λαϊκή ρήση γιαυτό το χωριό: «Δώδεκα νοματαίοι δεκατρείς καπεταναίοι», ο Πρόδρομος, ο Μαχαλάς, ο Αετός, η Κανδήλα και απ΄ τα κατώμερα η Κατοχή Ξηρομέρου, ξακουστή κυρίως, για τους λόγιους πολιτικούς της με το επώνυμο Βάλβης.
Όπως προαναφέραμε στον αγώνα της εθνικής Παλιγγενεσίας συμμετείχαν όλες οι επαγγελματικές τάξεις εκείνης της εποχής. Αυτοί αγκάλιασαν την επανάσταση του ΄21 με προθυμία και από αγάπη στον τόπο τους, πολέμησαν από την αρχή μέχρι τέλος του αγώνα. Σ΄αυτούς τους μπροστάρηδες του αγώνα αξίζει ο έπαινος και η τιμή για την έμπρακτη συμβολή τους, τους προσωπικούς αγώνες τους, το μεγαλείο αλλά και τη δόξα των πεπρωμένων της φυλής μας.
Εγκαινιάζοντας, αυτή τη συνεργασία, της προβολής των μαχητών του ΄21, με το καθ΄ όλα μεστό από πάσης πλευράς ηλεκτρονικό σάϊτ «ΞΗΡΟΜΕΡΟNEWS», κάνουμε την αρχή από σήμερα και παρουσιάζουμε τους λησμονημένους μαχητές του Ξηρομέρου στα 1821, με τον γιατρό της εθνικής Παλιγγενεσίας, Γρηγόρη Ζαβιτσάνο, καταγόμενο απ΄ την αρχοντική Ζάβιτσα (Αρχοντοχώρι) Ξηρομέρου Ακαρνανίας. Παράλληλα, δε, σας γνωρίζουμε και την πρόθεση μας να συνεχίσουμε μελλοντικά και με επώνυμους αγωνιστές και των άλλων χωριών της επαρχίας Βονίτσης και Ξηρομέρου των οποίων η προσφορά μέχρι σήμερα δεν μας είναι γνωστή όσο θα έπρεπε.
Ζαβιτσάνος Γεωργ. Γληγόρης (1785-1853) Γιατρός.
Ήταν και αυτός ένας από τους πολλούς Ξηρομερίτες μαχητές που πήραν μέρος στον ιερό αγώνα του 1821 και μάλιστα καθ΄ όλην τη διάρκεια αυτού (1821-1829).
Γεννήθηκε το 1785 στην αρχοντική και ηρωική Ζάβιτσα (Αρχοντοχώρι) Ξηρομέρου. Κατάγονταν από ευκατάστατη οικογένεια με σημαντική προσφορά στον αγώνα των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στη σχολή της Ζάβιτσας (περιοχή Αγ.Αθανασίου), όπου εκείνα τα χρόνια , μαζί με τις σχολές της Κατούνας (περιοχή Αγ. Δευτέρα), της Λομποτινάς Ναυπακτίας, των Βραγγιανών Ευρυτανίας και της σχολής του Μεσολογγίου (Παλαμιαία), υπήρξαν τα γνωστότερα πνευματικά λίκνα στην Αιτωλοακαρνανία.
Προσεχώρησε από την αρχή του αγώνα του ΄21 κοντά στους Ξηρομερίτες οπλαρχηγούς και προσέφερε πρόθυμα τις ιατρικές του υπηρεσίες στα δρώντα εκείνη την εποχή στρατιωτικά σώματα της Αιτωλοακαρνανίας.
Με την έναρξη του αγώνα τον βλέπουμε να υπηρετεί ως προσωπικός γιατρός αλλά και βαθμοφόρος αξιωματικός του στρατηγού Γεωργίου Νικολού Βαρνακιώτη (Βλαχ. φακ.136) και ακολούθως υπηρετεί υπό τις διαταγές του αειμνήστου Γεωργίου Καραϊσκάκη (ΕΔΧΕ.φακ.416), του Ξηρομερίτη στρατηγού Αποστολάκη Κουσουρή (Βάρνακας) (Αλληλ. Φρουρας Μεσολ. φάκ, 245,246), του αρχιστρατήγου της Δυτικής Ελλάδος Ρίχαρντ Τσώρτς (αρχιστράτηγος Δυτ. Ελλάδος 1828-29) καθώς επίσης και του χιλίαρχου Αλέξη Γαρδικιώτη Γρίβα (1829-1832).
Με την έναρξη της επανάστασης του ΄21 υπηρετεί στο στρατόπεδο στη Λαγκάδα Μακρυνόρους καθώς και στο στρατόπεδο του Ξηρομέρου, λαμβάνοντας μέρος στην αρχή του αγώνα υπό τον στρατηγό Γεώργιο Νικολού Βαρνακιώτη στις μάχες της Βόνιτσας (1821), του Βραχωρίου (1821), του Πέτα (1822) και του Αετού (1822). Ακολούθως υπηρετεί με τον Αποστολάκη Κουσουρή στο Αιτωλικό (1823), με τον Γεώργιο Καραϊσκάκη στο Ρίβιο (1825), στην Αράχωβα (1826), στην Αττική (1827), καθώς επίσης και στην περίτρανη και λαμπρή μάχη της Βόνιτσας (15 Δεκ.1828) υπό τον Γαρδικιώτη Γρίβα του οποίου υπήρξε αξιωματικός (εκατόνταρχος) και γιατρός στη χιλιαρχία του. Ενώ τον Μάιο του 1829 υπηρετούσε στο στρατόπεδο του Μακρυνόρους ως αρχίατρος υπό τον Ρίχαρντ Τσώρτς.
Ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος, ως γιατρός στο στρατόπεδο του Μακρυνόρους στις 24 Ιουλίου 1821. Το βεβαιωτικό υπογράφεται από τους τότε επιφανείς οπλαρχηγούς της Δυτ. Ελλάδας: Γεωργάκη Νικολού Βαρνακιώτη, Ανδρέα Ίσκο και Γεωργάκη Βαλτινό
Το 1823 βρίσκεται στο Αιτωλικό υπό τις οδηγίες του στρατηγού Αποστολάκη Κουσουρή (Βάρνακας) και περιθάλπει τους πληγωμένους στο στρατόπεδο του Αιτωλικού, αλλά το ίδιο πράττει αργότερα και μέσα στο καθημαγμένο Μεσολόγγι (1826) σύμφωνα με τα βεβαιωτικά του ΄Επαρχου Αιτωλοακαρνανίας Κωνσταντίνου Μεταξά και του πολιτικού Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου (πολ.φακ.148 και 182). Ιδού τι αναφέρει για τον Γληγόρη Ζαβιτσάνο ο τότε Γενικός΄Επαρχος Αιτωλοακαρνανίας, Κωνσταντίνος Μεταξάς:
«…Πληροφορηθείσα η διοίκησις δια τας ικανάς εκδουλεύσεις οπού εκάματε ιατρεύοντας από την αρχήν τούτου του ιερού αγώνος πολλούς πληγωμένους με ιδικά σας έξοδα χωρίς να λάβετε ανταμοιβήν δια τας δεινάς περιστάσεις εις τας οποίας ευρίσκεται η πατρίς, Σας προσκαλούμεν και τώρα οπού ευρίσκεται εις Αιτωλικόν δια να εξακολουθήσετε με τον ίδιον ζήλον ιατρεύοντας τους πληγωμένους και όσους ήθελαν πληγωθούν και η διοίκησις ευγνομονούσα δεν θέλει λείψει εν καιρώ να σας ανταμοίψη κατά το χρέος της….
Αιτωλικό 20 Οκτ. 1823,
ο Γενικός Επαρχος Αιτωλ/νίας, Κων/νος Μεταξάς ».
Και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, γνωρίζοντάς τον προσωπικά απ΄την εκστρατεία στην Άρτα που ηγείτο των ελληνικών στρατευμάτων με τα γνωστά επακόλουθα (ήττα του Πέτα 4-7-1822), αναφέρει για τον Γληγόρη Ζαβιτσάνο και τον επίσης Ξηρομερίτη γιατρό Σαράντη Στεργιάτο, σε σχετικό βεβαιωτικό του έγγραφο, τα ακόλουθα:
«… δηλοποιείται ότι ο Σαράντης Στεργιάτος και Γρηγόριος Ζαβιτσάνος χειρούργοι παρευρέθησαν εις το στρατόπεδο της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος εκ της αρχής του ιερού πολέμου δουλεύσαντες και στρατιωτικώς και με την τέχνην των εις θεραπείαν των πληγωθέντων τόσον εις Βόνιτσαν, όσον και εις Μακρυνόρος, εις Πέτα και εσχάτως εν τη πολιορκία του Ανατολικού υπο του καπετάνιου Αποστολάκη Κουσουρή….
Μεσολόγγιον την 10 Απρ. 1824, Αλεξ. Μαυροκορδάτος»
Βεβαιωτικό του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου που αναφαίρεται στον Γληγόρη Ζαβιτσάνο
Στις 1 Φεβρουαρίου 1825, με την υπ’αριθ. 2483 διαταγή της Επιτροπής της προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδος στη Δυτ. Ελλάδα, ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος, διετάχθη να προσφέρει τις ιατρικές του υπηρεσίες κοντά στον αρχιστράτηγο Γεώργιο Καραϊσκάκη στο στρατόπεδο του Δραγαμέστου – Προφ.Ηλίας – στην Ακαρνανία. Ιδού και η υπ’ αριθ. 2483 εντολή - διαταγή της Διοίκησης προς τον ιατροχειρούργο Γληγόρη Ζαβιτσάνο:
«Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος
Η Προσωρινή Διοίκησις της Δυτ. Ελλάδος Επιτροπή
Προς το χειρουργόν κύριον Γληγόρην Ζαβιτσάνον,
Επειδή είναι αναγκαίος εις το εν Ακαρνανία στρατόπεδον του Στρατηγού Καραϊσκάκη, διορίζεσαι να μεταβείς εκεί διατελών τας διαταγάς του μέχρι νεωτέρας διαταγής.
Υγείαινε
Μεσολόγγιον
Ιω. Παπαδιαμαντόπουλος
Δημ. Θέμελης
την 7ην Σεπτεμβρίου 1825
(Τ.Σ) ο Γεν. Γραμματεύς Ν. Παπαδόπουλος»
Η διαταγή προς τον Γληγόρη Ζαβιτσάνο να στελεχώσει ως γιατρός το 1825 το στρατόπεδο του Γεωργίου Καραϊσκάκη στη Δυτική Ελλάδα.
Και φεύγοντας ο Καραισκάκης από το Δραγαμέστο αρχές Δεκεμβρίου 1825 για την Δερβέκιστα Αποκόρου (Τριχωνίδας), ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος βρίσκεται, με εντολή της Διοίκησης, ξανά στο ηρωικό Μεσολόγγι, προσφέροντας στους εκεί πολυπαθείς αρρώστους και τραυματισμένους τις υπηρεσίες του, σύμφωνα με βεβαιωτικά έγγραφα υπογεγραμμένα από την κεντρική διοίκηση στο Ναύπλιο (13 Μαρτίου 1826), αλλά και την προσωρινή διοίκηση Δυτικής Ελλάδος στο Μεσολόγγι (6 Σεπτ. 1825) [πολ.φάκ.148 και 182]
Και η άλλη απόφαση (δεξιά) με ημερομηνία 25 Απριλίου 1825 όπου ο Γεώργιος Καραισκάκης και ο Κίτζος Τζαβέλας διορίζονται αρχηγοί των αρμάτων στο Ξηρόμερο. Τελικά, μόνον ο Καραϊσκάκης ήρθε στο Ξηρόμερο τον Αύγουστο του 1825 και στρατοπεύδευσε ως μέσα Δεκεμβρίου 1825 στο στρατόπεδο του Δραγαμέστου (Αστακός) Ξηρομέρου. Σαυτό το στρατόπεδο ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος με εντολή της Διοίκησης εκτελούσε χρέη χειρούργου ιατρού στο υπό του αοιδίμου Καραϊσκάκη στρατοπέδου των 2.691 ανδρών (πολ.φακ.24 και 76).
Οπλαρχηγοί στο στρατόπεδο του Δραγαμέστου Ξηρομέρου το 1825. Διακρίνονται κατά σειρά: Γ. Μαλάμος (13 άνδρες), Γ. Δράκος (15), Θεοδ. Μαγγίνας (94), Αναγν. Καραγιάννης (308), Γεωργ. Τσόγκας (498), Δημ. Παλιογιάννης (30), Αναγν. Μόστρας (8), Κουτρουπας Κορμετζος(20), Γ. Κ. Βελής (18), Ιω. Ράγκος (218) Ανδρ. Σαφάκας(300), Δήμο Τσέλιος (62), Δημ. Γεροθανάσης (28), Γεωργιος Καραισκάκης (600), Θ. Χατζόπουλος (12), Ανδρ. Γριβογιώργος (30), Μήτσος Κοντογιάννης (150), Ανδρέας Ισκος (72), Κωστ. Σαδήμας (100), Απ. Κουσουρής (25), Κ. Βλαχόπουλος (20) και Γαλάνης Μεγαπάνου (50). Σαυτό το στρατόπεδο των 2.691 ανδρών προσέφερε τις υπηρεσίες του ο εκ Ζαβίτσης Ξηρομέρου, χειρούργος ιατρός, Γληγόρης Ζαβιτσάνος. οι υπογγεγραμμισμένοι οπλαρχηγοί κατάγονται από το Ξηρόμερο [πολ.φακ.151]
Στις 1 Νοεμβρίου 1825, υπηρετεί ως γιατρός στο Σώμα του στρατηγού Γεωργίου Καραϊσκάκη [«Ελληνικά Χρονικά» αριθ.89/1825] και σώζει από βέβαιο θάνατο τους τραυματισθέντες στη μάχη του Ρίβιου (Λάσπης), Κώστα Καπογιωργάκη χιλίαρχο από την Πλαγιά Βονίτσης και τον χιλίαρχο Νίκο Κόπελο από τον Βάρνακα, καθώς και άλλους δύο μαχητές, έναν απ’ το σώμα του Νάσου Τσαδήμα απ’ την Κατούνα και τον άλλο απ’ το σώμα του Γιάννη Φραγκίστα απ’ την Ευρυτανία που ακολουθούσε, τότε, στο Ξηρόμερο, τον Καραϊσκάκη. Και στις 6 -9- 1825 λαμβάνει διαταγή από την προσωρινή Διοίκηση του Μεσολογγίου, η οποία με σαφήνεια τον χρίζει γιατρό στο στρατόπεδο του Μεσολογγίου:
«…Διορίζεστε να επισκέπτεσθε με ζήλον και φιλάνθρωπον επιμέλειαν, όλους εκείνους τους λαβωμένους, δια τους οποίους θέλετε λαμβάνει διαταγάς της Επιτροπής. Θέλει δε σας πληρώνονται δια μισθόν παρά της Σ. Διοικήσεως, ανά διακόσια 200 γρόσια τον καθέκαστον μήνα. Περιπλέον δε θέλει λαμβάνειν εξήντα παράδες δια σιτηρέσιον και σαράντα ταϊνια ψωμί την καθ΄ ημέραν. ο μισθός και το σιτηρέσιον σας θέλουν λογαριάζεσθε από τις 15 του παρελθόντος Αυγούστου. Επειδή πληρώνεστε από την Διοίκησιν, δεν σας είναι συγχωρημένον να λαμβάνετε πληρωμήν από τους στρατιώτας τους οποίους ηθέλετε επισκεφθεί…. αναφέρει σχετική εντολή της Προσωρινής Διοίκησης της Δυτ. Χέρσου Ελλάδος, υπογεγραμμένη στις 6 Σεπτ. 1825 από τους Ιω. Παπαδιαμαντόπουλο, Δημήτριο Θέμελη και Φίλιππο Πλυτά. (Αλληλ. Φρουράς Μεσολογγίου, φάκ.245).
Ακολούθησε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη στην εκστρατεία του στη Βοιωτία, προσφέροντας τις ιατρικές του υπηρεσίες στις μάχες στην Αράχωβα (1826), στη Δόμβραινα (1827), στην Αττική (1827) και αλλού όπου βρίσκονταν ο Αητός της Ρούμελης με το στράτευμά του. Ο δε γιατρός που περιποιήθηκε τον Γεώργιο Καραϊσκάκη στο θανάσιμο τραυματισμό του στο Φάληρο στις 23 Απριλίου 1827, δεν ήταν άλλος παρά από τον Γληγόρη Ζαβιτσάνο.
Αρχές του 1828, ο Ρίχαρντ Τσώρτς, ήρθε ως αρχιστράτηγος στη Δυτική Ελλάδα με απόφαση της 3ης εν Τροιζήνι Εθνικής Συνελεύσεως της 4ης Απρ. 1827 και με σκοπό την απελευθέρωση αυτής.
Ερχόμενος ο Ρίχαρντ Τσώρτς στη Δυτ. Ελλάδα, προσέλαβε για υπηρεσίες στα στρατόπεδα του, που ως γνωστόν στην αρχή είχαν έδρα το Δραγαμέστο Ξηρομέρου και ακολούθως τον Μύτικα (θέση Παλιομαγαζα), τη Ζαβέρδα (θέση Κόλυμπος), τη Βόνιτσα και τέλος το Μακρυνόρος, προσέλαβε επαναλαμβάνουμε για ιατρικές υπηρεσίες, τον ξακουστό στη Δυτική Ελλάδα, χειρούργο, Γληγόρη Ζαβιτσάνο. (Αρχ.Τσώρτς, φάκ. 290)
Καθ΄ ήν σας έδωσα διαταγήν, θέλει εκπληροί μετά προθυμίας τα χρέη σας ως χειρούργος των Ξηρομεριτών, θεραπεύοντες τους πληγωμένους εκ του σώματος τούτου, καθώς και τους εκ των λοιπών σωμάτων του Στρατοπέδου. Θέλετε δε λαμβάνειν δι αμοιβήν προς γρόσια διακόσια τον μήνα, αναφέρει στην διαταγήν του, απευθυνόμενη στον Γληγόρη Ζαβιτσάνο, στις 3 Φεβρ. 1828 απ΄ το στρατόπεδο του Δραγαμέστου, ο τότε αρχιστράτηγος Ρίχαρντ Τσώρτς (Richard Church).
Το 1828 -1829 στις δημιουργηθείσες χιλιαρχίες στη Δυτ. Ελλάδα, υπηρετεί ως χειρούργος γιατρός φέρων δε τον βαθμό του εκατόνταρχου, υπό τον χιλίαρχο Αλέξη Γαρδικιώτη Γρίβα (Γεν. Φροντ. φάκ. 19, 45, 64), λαμβάνοντας ενεργό συμμετοχή στη μάχη της Βόνιτσας (15 Δεκ. 1828), του Καρβασαρά (26-3-1829) και της απελευθέρωσης του Μεσολογγίου (1-5 Μαίου 1829). Όταν δε ήρθε ο Ιωάννης Καποδίστριας στην Ελλάδα το 1828, τον κάλεσε προσωπικά στο Ναύπλιο να προσφέρει τις υπηρεσίες του, ως χειρούργος γιατρός, στο πρώτο σχηματισθέν, ελληνικό στράτευμα με τακτικό στρατό.
Το 1830 υπηρετεί στο Ταξιαρχικό Σώμα της Ακαρνανίας στη Βόνιτσα όπου προσφέρει υπηρεσίες στο στρατόπεδο (Γραμ. Στρατ. φακ. 34 και 60) και αργότερα (1836) υπηρετεί ως στρατιωτικός ιατρός στη Βασιλική Φάλαγγα (2α Τετραρχία με έδρα τη Βόνιτσα). Για βραχύ διάστημα το 1835 υπηρετεί ως χειρούργος γιατρός και στη Βασιλική Φάλαγγα στο Ναύπλιο. Ο χώρος αυτός του Ναυπλίου του ήταν γνώριμος γιατί με την έλευση του Καποδίστρια το 1828 στην Ελλάδα πάλι υπηρετεί – όπως προείπαμε - ως γιατρός στο Ναύπλιο και, όταν η κυβέρνηση μετέφερε την έδρα της από το Ναύπλιο στην Αίγινα, επέστρεψε ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος στην ιδιαιτέρα του πατρίδα το Ξηρόμερο.
Ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος 5ος στη σειρά στον στρατολογικό κατάλογο των αξιωματικών του χιλίαρχου Αλέξη Γαρδικιώτη Γρίβα στο στρατόπεδο στη Βόνιτσα το 1828-29
Με την αποκατάσταση του ελληνικού κράτους πρωτεύουσα του Δήμου Αστακού αλλά και της Ακαρνανίας γίνεται το κεφαλοχώρι Δραγαμέστος (σημερινό χωριό Καραϊσκάκης). ΄Ετσι ο χειρούργος ιατρός Γληγόρης Ζαβιτσάνος από κάτοικος Ζαβίτσης (Αρχοντοχώρι) μετοικεί για πάντα στο Δραγαμέστο, όπου και ζούσε με την οικογένεια του, συγκείμενη εκ της συζύγου του και των τριών υιών του, ήτοι τους: Γεώργιο, ανθυπολοχαγός Βασ. Φάλαγγας (υπ.στρατ.Μ/Α φακ. 451), Φώτη, φύλακας Τελωνείου Αστακού (υπ.στρατ.Μ/Α, φάκ.489) και Αθανάσιο, Δημοτικός ειπράκτωρ Αστακού που το 1845 ήταν 36 ετών (υπ.στρατ.Μ/Α , φάκ. 489) και πέθανε το 1853 (ΦΕΚ 45/1854). Ως δημοτικό εισπράκτορα Αστακού, τον Αθανάσιο Γρηγ. Ζαβιτσάνο, τον διεδέχθη, αργότερα, ο επίσης Αστακιώτης, Σωτήρης Κασσιανός (Β.Δ /20 Νοεμ. 1853 ΦΕΚ 45/1853 ).
Στις 18 Οκτωβρίου 1843 ο Γληγόρης Γεωργ. Ζαβιτσάνος εξαιτείται (υπ. στρατ.Μ/Α, φάκ. 465) προς το υπουργείο στρατιωτικών να του χορηγηθεί ο βαθμός του λοχαγού (εκατόνταρχος), βαθμός που έφερε επί κυβερνήτου Ιω. Καποδίστρια και αρχιστρατήγου Ρίχαρντ Τσώρτς, καταθέτοντας παράλληλα και ένδεκα διπλώματα από διάφορους οπλαρχηγούς, οι οποίοι βεβαίωναν του λόγου το αληθές για τη συμμετοχή του ως χειρούργος γιατρός στα στρατόπεδα της Δυτ. Ελλάδος και τη συμμετοχή του στις πολιορκίες του Μεσολογγίου (1822,1826) αλλά και σε άλλες διεξαχθείσες μάχες στη Δυτ. Ελλάδα.
Ιδού και η σχετική, προς το υπουργείο Στρατιωτικών, επιστολή του, με την οποία ζητούσε ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος τον βαθμό του λοχαγού που είχε επί εποχής του Καποδίστρια:
«Εκ Δραγαμέστου
Την 18 Οκτωβρίου 1843
Προς
Την Επί των Στρατιωτικών Β’
Γραμματείαν της Επικρατείας
Ο Γρηγόριος Ζαβιτζάνος εξαιτείται να τω χορηγηθή ο βαθμός του λοχαγού της Βασ.Φάλαγγος με όλας μας αποδοχάς και το αργυρούν αριστείον.
Εσωκλείω, Σ. Γραμματεύ, διάφορα αποδεικτικά διαφόρων ανδρών διαπρεψάντων επί του Ελληνικού αγώνος και ήδη διαφόρους υψηλάς πολιτικάς τε και στρατιωτικάς έδρας επαξίως κατεχόντων. Δια των αποδεικτικών τούτων, υπογεγραμμένας παρ’ εκείνων οίτινες ο μοχλός της ελευθερίας υπήρξεν δηλούται αι τραναί μου προς την πατρίδα εκδουλεύσεις. Εις αυτά θέλετε ήδη στρατιωτική τε και πολιτική διομολογήται ότι ο Γρηγόριος Ζαβιτζάνος διατελέσας εις στρατόπεδα πολλά εις όλας τας πολιορκίας του ενδόξου Μεσολογγίου προθύμως ως χειρούργος και επεσκέφθη και ίασε και περιποιήθη τους πληγωμένους. Εις ταύτα θέλετε ίδει ότι ο Γρηγόριος Ζαβιτζάνος εμπνεόμενος από το υψηλόν εκείνο αίσθημα, το οποίον κατεσύντριψε τους κολοσσούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έτρεχε προθύμως εις στρατιωτί και στρατόπεδον οπλαρχηγός και αξιωματικός και εις αυτούς τους στρατιώτας επισκεπτόμενος και ιατεύων τες οποίες πολεμούντες υπέρ πίστεως και πατρίδος ελάμβανον πληγάς εις αυτά, θέλετε δέκα πέντε προσκλητήρια διαφόρων οπλαρχηγών δι ων προσκαλούμενος να επισκεφθώ τους πληγωμένους εις αυτά, θέλετε αποδεικτικά, ένδεκα διπλώματα διαφόρων οπλαρχηγών και πολιτικών επι επαναστάσεως και τινά μετά την παγίωσην της ησυχίας, δι’ ων φανερούται ότι πάντοτε διετέλεσα ανεγνωρισμένος ιατροχειρούργος, θέλετε απαντήσει προσ’ ετι και τέσσερα έγγραφα, δι’ ων υπολογίζονται οι μισθοί μου και σιτηρέσια, άτινα μέχρι τούδε μοι καθυστερούνται και τα οποία ουδέποτε δια τας δεινάς της πατρίδος περιστάσεις απαίτησα.
Επί τέλους δύο ευχαριστήρια έγγραφα το μεν του κ. Α. Μεταξά το δε του Α. Μαυροκορδάτου. Δια τούτων δύο των σημαντικωτέρων του έθνους μας εκφράζονται με τα μεγαλυτέρας ειλικρίνειας και παρρησίαν περί του λόγου προθυμίας και αφοσιώσεώς μου περί την επίσκεψιν των τραυματιζομένων. Έχων λοιπόν, Σ. Γραμματεύ, τοσαύτα έγγραφα, έφερον τοιαύτας πολυειδείς θυσίας και ανεγνωρισμένας και επί του αειμνήστου Κυβερνήτου ως Ιατροχειρούργος παρά τη χιλιαρχία του Γαρδικιώτου Γρίβα, υπασπιστού της Α.Μ. με φοίνικας κατά μήνα 150, υπάρχων δε ως ώκνησα και κατά το 1833 και επι εσχάτως να παρουσιάσω τα έγγραφά μου και να ζητήσω τον ανήκοντα βαθμό. Πολλάκις ευτυχήσας και εγώ να συνεισφέρω και μοχθήσω εις τον ένδοξον αγώνα μας, επόμενο ήτον και να περιφρονηθώ και να αδικηθώ και άνευ θέσεως και βαθμού να μείνω, εκτεθειμένος εν εις τας δυσχερείς συνεπείας βίον απόρου και δυστυχούς.
Σήμερον όμως ότε φαιδροί από την λαμπράν της 3 Σεπτεβμρίου ήλιον αντικρίζομεν φαιδράς τας όψεις και των διεπόντων τας τύχας μας, σήμερον όμως ότε ο Ελληνισμός αναστάς δια της βροντεράς της ομονοίας και αγάπης φωνής κατεσύντριψε το είδωλον της ξενις γη ιδού και εγώ φέρων το μεν σώμα μου ρακοενδεδυμένο, το δε στήθος μου γυμνόν, εμφανίζομαι ενώπιον υμάς και εκθέτων ταύτα πάντα και παρακαλώ όπως ενεργήσετε δια να μοι χορηγηθεί ο βαθμός του λοχαγού της Βασιλικής Φάλαγγος με πλήρεις τας αποδοχάς και προνόμια με το γραμμάτιον της γής του ενιαυσίου μισθού κτλ. Και το αργυρούν αριστείον δια να ικανοποιήσω ούτω φιλοτιμία ενός γενναίου της πατρίδος προμάχου και ήδη προθύμου της Σεπτεμβριανής μεταβολής θιασώτου.
Υποφαίνομαι ευσεβάστως
Ο ευπειθής
Δια τον απόντα Γρηγόριον Ζαβιτζάνον
Ο πληρεξούσιος Ξηρομέρου, Νικόλαος Τζέλιος»
Το εξ αριστερών πιστοποιητικό 19 Ιαν. 1845, που υπογράφεται από τον τότε δήμαρχο Αστακού, Γεώργιο Κ. Μαγγίνα (προικ. φάκ.77), αναφέρει ότι ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος ήταν 60 ετών, δημότης Αστακού και κάτοικος του χωριού Δραγαμέστου.
Ενώ το εκ δεξιών 2 Οκτ. 1848 που υπογράφεται - λόγω απουσίας δημάρχου (Ν. Τσέλιος) - από τους: Γρηγόρη Γ.Μαγγίνα (δημαρχικαός πάρεδρος Αστακού) και τους δημοτικούς συμβούλους: Γεώργιο Δασκαλάκη, Γεώργιο Κ.Μαγγίνα (π.δήμαρχος), Αθαν. Ζούλας, Ιω. Κακούρης, Σάνος Γαζής, Στράτος Προίκας, Νικόλαος Μπαλαγιώργας και Φιλάρετος Μαγγίνας, αναφέρει ότι: ο Γληγόρης Γ. Ζαβιτσάνος είναι χαρακτηρισμένος ανθυπολοχαγός της Βασ. Φάλαγγας, είναι δημότης Αστακού και κάτοικος Δραγαμέστου, έχων τρείς υιούς, δύο νυμφεβμένοι και ένας άγαμος, συμποσούμενη όλη η οικογένειά του εκ ψυχών έντεκα 11. Είναι πιστός και φιλήσυχος αποδεδειγμένως, με διαγωγήν τιμίαν, υπηρετήσας μετά ζήλου και ειλικρινώς εν καιρώ του ιερού αγώνος, χρηματίσας ιατρός χειρούργος και θεραπεύσας πολλους πληγωμένους εις τας μάχας (προικ. φάκ.88α).
Το υπουργείο στρατιωτικών με πρόταση του υπουργού Χρίστιαν Σμάλτς και με το Βασιλικό Διάταγμα 3235/5 Νοεμβρίου 1839 τον χαρακτήρισε προικοδοτημένο ανθυπολοχαγό (υπ. στρατ.Μ/Α, φάκ.451 και ΦΕΚ 19/1840) και του χορήγησε παράλληλ α και 3.456 δρχ για αγορά Εθνικών γαιών (προικ.φάκ.80) όπου και αγόρασε κτήματα προς καλλιέργεια στην περιοχή του Αστακού (προικ. φάκ.81).
Με την αποκατάσταση του ελληνικού κράτους, μετοίκησε, όπως προείπαμε για πάντα, στο Δραγαμέστο (Αστακός), όπου και ασκούσε τα ιατρικά του καθήκοντα και παράλληλα και αυτά του κτηματία. Δεν μας είναι ακόμα γνωστό που σπούδασε ιατρική ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος, παρά τις επίπονες και επίμονες προσπάθειές μας στα Γ.Α.Κ. Πιθανόν να σπούδασε στην Ιταλία, λόγω οικονομικής ευκατάστασής του ή στις παραδουνάβιες χώρες που εκείνη την εποχή σπούδαζαν αρκετοί ευκατάστατοι ΄Ελληνες (π.χ οι Μαυρομματαίοι).
Εκ των προτέρων δε, πρέπει να αποκλείσουμε την ιδιότητα κάποιου «κομπογιαννίτη» ή πρακτικού γιατρού, γιατί η επιλογή του, από τόσους γιατρούς, για να υπηρετεί στο στρατόπεδο του Βαρνακιώτη, του Καραϊσκάκη, του Ρίχαρντ Τσώρτς και του Γρίβα δεν ήταν δα και τυχαία. Δείχνει πράγματι, ότι ο Γληγόρης Ζαβιτσάνος, τύγχανε γενικής αναγνώρισης, ως γιατρός, για εκείνη την εποχή, όταν μάλιστα εβαθμολογήθει το 1840 και ως αξιωματικός της Βασιλικής Φάλαγγας με τον βαθμό του προικοδοτημένου ανθυπολοχαγού (ΓΑΚ.Οθων. υπ.στρ. Μ.Α. φάκ.465) .
Πέθανε περί τα 1853 από ανίατη ασθένεια (χολέρα) που μάστιζε τότε ολόκληρη την Ελλάδα (ΦΕΚ 32/1842 & ΦΕΚ 40/1855) ο άνθρωπος, ο μαχητής, ο γιατρός του Βαρνακιώτη, του Καραϊσκάκη, του Καποδίστρια, του Τσώρτς και του Γρίβα και που κατάγονταν, όπως προαναφέραμε από την εύανδρο Ζάβιτσα (Αρχοντοχώρι) και μονίμως μετά το 1835 εγκατασταθέντα στο Δραγαμέστο (Αστακός) του οποίου απόγονοι βρίσκονται και σήμερα στο Καραϊσκάκη και στον Αστακό Ξηρομέρου. Απ΄ το ίδιο οικογενειακό δέντρο δηλ. Ζαβιτσαναίους, συναντάμε σήμερα το επώνυμο αυτό και στον Μύτικα, στην Αμφιλοχία, στο Μεγανήσι, στη Λευκάδα, στο Μεσολογγι, αλλά και στην Κέρκυρα. Στο Αρχοντοχώρι (Ζάβιτσα) το όνομα αυτό έχει εκλείψει για πάντα από αρχές του 20ου αιώνα.
Νίκος Θεοδ. Μήτσης
Αρχοντοχώρι (Ζάβιτσα) Ξηρομέρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τι λες γι αυτό αγαπητό Ξηρόμερο