Πού το πάει η Ρωσία και οι φόβοι ενός πολέμου

Γράφει ο Δημήτρης Μαυράκης, καθηγητής, διευθυντής του Κέντρου Ενεργειακής Πολιτικής και Ανάπτυξης

Με τις ΗΠΑ, να συγκροτούν με τις χώρες των μεγάλων ωκεανών, τους μεγάλους εμπορικούς συνασπισμούς του 21ου αιώνα (Transatlantic Trade and Investment Partnership - TTIP και Transpacific Partnership - TPP), την Κίνα να σχεδιάζει την «Νέα Κανονικότητά» της στα χρόνια που έρχονται, την Ε.Ε. παγιδευμένη σε πολιτικές δημοσιονομικής ύφεσης και ξενοφοβικής περιχαράκωσης, η Ρωσική Ομοσπονδία, με πολιτισμική αφετηρία την ελληνική γραμματεία του ορθόδοξου Βυζαντίου, αναπόσπαστο μέρος του ευρωπαϊκού πολιτισμικού ψηφιδωτού, διαμορφώνει τη δική της πορεία στους νέους γεωπολιτικούς συσχετισμούς.

Με ογδόντα τρεις (83) ομόσπονδους εταίρους (είκοσι μία (21) αυτόνομες δημοκρατίες, σαράντα έξι (46) επαρχίες, εννέα (9) περιοχές, μία (1) αυτόνομη επαρχία, τέσσαρες (4) αυτόνομες περιοχές, και δύο (2) ομόσπονδες πόλεις), με σύνορα σε δέκα έξη (16) χώρες, με ακτές στην Αρκτική, στον Ατλαντικό, στον Ειρηνικό και στον Εύξεινο Πόντο, καλύπτει περισσότερο από το ένα όγδοο (1/8) της χερσαίας επιφάνειας του πλανήτη και ....................
αποτελεί έναν από τους κύριους γεωπολιτικούς παίκτες.

Με πλούσια κοιτάσματα σε πρώτες ύλες, ιδιαίτερα σε υδρογονάνθρακες, με αγωγούς μεταφοράς προσανατολισμένους κυρίως προς τη Δύση, με ισχυρή παρουσία ρωσόφωνων πληθυσμών στις χώρες του Εύξεινου Πόντου και της κεντρικής Ασίας και με αδιαμφισβήτητη στρατιωτική ισχύ, οι γεωπολιτικές επιλογές της Ρωσίας συνοψίζονται στη διατήρηση της εσωτερικής συνοχής της, στην ενίσχυση των πολιτικών και εμπορικών ζωνών επιρροής της σε ολόκληρο τον πλανήτη, της Ευρώπης περιλαμβανομένης, στην ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης της Αρκτικής και της Σιβηρίας, στην ηγετική παρουσία της στη Κεντρική Ασία και τέλος στην ενίσχυση και διεύρυνση των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων με την Κίνα, την Ινδία και τις άλλες χώρες του Ινδικού και Ειρηνικού, όπου διαμορφώνονται οι αγορές του 21ου αιώνα.

Έχοντας μία μακραίωνη συμμετοχή στις πολιτιστικές, πολιτικές και στρατιωτικές διεργασίες της Ευρώπης, έχοντας αποκρούσει νικηφόρα δύο μεγάλες εισβολές χωρών της Δύσης στα εδάφη της, έχοντας συναποφασίσει τις ζώνες επιρροής με τους νικητές, του Α' Παγκόσμιου πολέμου στα εδάφη της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας (συμφωνία Sykes - Picot) και του Παγκόσμιου Πολέμου στην Ευρώπη, στηριζόμενη στην ανάκτηση της ισχύος της στη μετα-σοβιετική εποχή, η Ρωσική Ομοσπονδία διεκδικεί και επιβάλλει την παρουσία της, ως σημαντικός γεωπολιτικός παίκτης σε περιοχές όπου η επιρροή της παραμένει η διαμορφώνεται ισχυρή.

Μέσα από αυτό το σαφές πλαίσιο πολιτικών πρέπει να ερμηνευθεί η στάση της στο πλέγμα των σχέσεων της με τις μετα-σοβιετικές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, τις χώρες του ΝΑΤΟ και της Μ. Ανατολής, με πλέον χαρακτηριστικές τις περιπτώσεις της Ουκρανίας και της Συρίας.

Στην Ουκρανία η Γερμανία, με όχημα την Ε.Ε. και εργαλείο τις μυστικές υπηρεσίες, πρόθυμων εταίρων, επιχείρησε την πολιτική και οικονομική διείσδυσή της προς τις χώρες της Κ. Ασίας. Θεωρώντας εφικτή την επανάληψη του σεναρίου της Γιουγκοσλαβίας ανέτρεψε μία νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση και βύθισε τη χώρα στον εμφύλιο πόλεμο.

Παγιδευμένη στην υπεροψία της πολιτικής και οικονομικής ισχύος της εντός της Ε.Ε. αγνόησε τόσο τους συσχετισμούς δυνάμεων στη περιοχή, όσο και προγενέστερες διακηρύξεις της Ρωσίας, ενεθάρρυνε νεοναζιστικές ομάδες σε πράξεις βίας εναντίον ρωσόφωνων πολιτών, αμφισβήτησε την ισχύ της ορθόδοξης εκκλησίας, απείλησε με αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων και συνέπραξε στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων εις βάρος της ρωσικής ηγεσίας. Στόχος η πολιτική αποδυνάμωση της ρωσικής ηγεσίας και ο εξαναγκασμός της στην αποδοχή των τετελεσμένων.

Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Η Ρωσία ενσωμάτωσε την περιοχή της Κριμαίας, με τις εγκαταστάσεις του στόλου της στον Εύξεινο Πόντο. Εξασφάλισε τον έλεγχο της πρόσβασης στη θάλασσα του Αζόφ και μέσω του ποταμού Βόλγα τη δυνατότητα μεταφοράς πολεμικών πλοίων στη Κασπία Θάλασσα. Τέλος ενέγραψε υποθήκες ενσωμάτωσης της ομοσπονδιακής Ουκρανίας στη σφαίρα πολιτικής επιρροής της στο μέλλον, αν οι προσπάθειες ανόρθωσης της οικονομίας των δυτικών επαρχιών στηριχθούν στις γνωστές «εξυγιαντικές» και «φιλολαϊκές» συνταγές του ΔΝΤ.

Όσο για τα αποτελέσματα των οικονομικών κυρώσεων, αυτές έπληξαν περισσότερο τις χειμαζόμενες από την οικονομική ύφεση χώρες της Ε.Ε. και επιτάχυναν την οικονομική στροφή της Ρωσίας προς τις αγορές της Κίνας και του Ειρηνικού. Εκ του αποτελέσματος, ποτέ άλλοτε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν στήριξαν τόσο αποτελεσματικά την πολιτική ηγεσία της Ρωσίας, όσο στη περίπτωση της Ουκρανίας.

Στη Συρία σε μία μεγαλύτερης πολυπλοκότητας γεωπολιτική σύγκρουση, η Ρωσία στηρίζει μία ολόκληρη δέσμη ζωτικών συμφερόντων της και υπενθυμίζει στους αντιπάλους της στην κρίση της Ουκρανίας, την ανάγκη συνεργασίας μαζί της για την αντιμετώπιση της εξελισσόμενης πρόκλησης των ουαχαμπιτικών και νεοοθωμανικών σχεδιασμών απέναντι και στα δικά τους συμφέροντα. Η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους, από την Τουρκία, έγινε αντιληπτό από την ρωσική ηγεσία ως τουρκική επίδειξη δύναμης και ανίχνευσης των ρωσικών αντανακλαστικών στην εξελισσόμενη αμφισβήτηση των ζωνών επιρροής της στη Μ. Ανατολή αλλά και σε περιοχές με ισλαμικούς πληθυσμούς εντός της επικράτειάς της και στις χώρες της Κεντρικής Ασίας. Εκεί όπου η Τουρκία διεκδικεί την ηγεσία ενός ασαφούς παντουρκισμού με ισλαμικά χαρακτηριστικά.

Η επιτυχής χρήση πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς, με τροχιές υπεράνω του Τουρκμενιστάν και του Ιράν, μαζί με τη εγκατάσταση και χρήση προηγμένων οπλικών συστημάτων στη Συρία αποτέλεσε σαφή υπόμνηση προς την Τουρκία και τις εμπλεκόμενες δυνάμεις στη περιοχή αλλά και προς τις κυβερνήσεις των χωρών της Κεντρικής Ασίας, των δυνατοτήτων και της αποφασιστικότητας της Ρωσίας, για την υπεράσπιση της εθνικής ακεραιότητάς της αλλά και των συμφερόντων της, όπως αυτά απορρέουν από προγενέστερες και σύγχρονες διεθνείς συμφωνίες.

Για τη ρωσική διπλωματία, το περιεχόμενο της συμφωνίας Sykes - Picot, (Αγ. Πετρούπολη Μάιος 1916), μαζί με τις συμφωνίες συνεργασίας με τη κυβέρνηση της Συρίας, νομιμοποιεί την εμπλοκή της στις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ασίας και του Κουρδιστάν, γεγονός που ασφαλώς πρέπει να λάβει υπόψη της η Τουρκία, αν επιχειρήσει την επαναφορά σε status quo ante της προαναφερθείσας συμφωνίας. Μετά την προκλητική κατάρριψη του αεροσκάφους της, η Ρωσία δείχνει να εφαρμόζει ένα σχέδιο στρατιωτικής σύνθλιψης των ποικιλόμορφων φονταμενταλιστικών εστιών στη περιοχή, είτε αυτές στηρίζονται από τις μυστικές υπηρεσίες της Σ. Αραβίας είτε της Τουρκίας, πριν να υπάρξει μία συμφωνία ειρήνευσης της περιοχής. Μία συμφωνία που ενδέχεται να οδηγήσει σε επαναχάραξη συνόρων και δημιουργία νέων χωρών στο πλαίσιο προγενέστερων συμφωνιών, αλλά και του συσχετισμού δυνάμεων, όπως θα διαμορφωθεί στα πεδία των μαχών.

Από την άποψη αυτή οι παράπλευρες απώλειες, οι ασύμμετρες απειλές και τα προσφυγικά κύματα θα συνεχισθούν, με απρόβλεπτες εξελίξεις για τη σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή των χωρών της Ε.Ε., την ακεραιότητα αμέσως εμπλεκομένων χωρών, όπως η Τουρκία, το Ιράκ και η Σαουδική Αραβία, αλλά και γειτονικών χωρών στις οποίες περιλαμβάνεται και η χώρα μας. Οι ομοιότητες με τις εξελίξεις ανακατανομής σφαιρών επιρροής στην περιοχή, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι περισσότερες από όσες νομίζουμε, καθώς οι συμφωνίες εκείνης ακριβώς της περιόδου αμφισβητούνται. Ας είμεθα προσεκτικοί.

 http://www.imerisia.gr