Ευγνώμονες προς το βελανιδόδασος της Μάνινας, την πηγή ζωής και εισοδήματος

Αξιέπαινη η πρωτοβουλία δημιουργία ομάδων εθελοντών για τον καθαρισμό του απέραντου δάσους βελανιδιάς στο Ξηρόμερο το περασμένο Σάββατο.

Του Δημήτρη Στεργίου*

    Θα ήθελα να συγχαρώ όλους εκείνους είχαν την πρωτοβουλία να δημιουργήσουν ομάδες εθελοντών και να  διοργανωθεί αυτή η «εκστρατεία» το Σάββατο, 11 Αυγούστου 2012, για τον καθαρισμό του δάσους της βελανιδιάς στο Ξηρόμερο.  Φυσικά, θέλω να ευχαριστήσω και όλους, πολιτιστικούς συλλόγους,  συντοπίτες μου, που ανταποκρίθηκαν προθύμως στην πρόσκληση αυτή και πραγματοποίησαν αποψίλωση  και απομάκρυνση εύφλεκκτων υλικών  και  μάζεψαν πάσης φύσεως σκουπίδια «παραγωγής» του σύγχρονου πολιτισμού, τα οποία πετάνε ασυνείδητοι συνάνθρωποί μας.....

     Εξέφρασα τις ευχαριστίες μου διότι το δάσος μας, το δάσος βελανιδιάς, το βελανιδόδασος είναι πηγή ζωής, αλλά, κάποτε, ήταν και πηγή εισοδήματος για τα ξηρομερίτικα νοικοκυριά.

     Μετά την οικονομική απαξίωση του βελανιδόδασους της Μάνινας, αφού δεν συλλέγεται πια ο καρπός της βελανιδιάς (βελανίδι) και δεν χρησιμοποιείται, όπως τα παλιότερα χρόνια, ως χώρος βοσκής γιδοπροβάτων και γουρουνιών, κατασκευής κάρβουνου και ασβεστιού, είναι επιτακτική ανάγκη να ληφθούν μέτρα προστασίας του ιερού δέντρου του Δία και των Αμαδρυάδων Νυμφών. Διότι, πέρα από την οικολογική ισορροπία, το θρυλικό από την επανάσταση του ΄21 δάσος της Μάνινας, αποτελεί σημαντικό πνεύμονα για την περιοχή καθώς και μέσο αποτροπής καταστροφών από βροχοπτώσεις, που είναι συνεχείς και έντονες στην Ακαρνανία, και αποδυνάμωσης του υδροφόρου ορίζοντα.

       Όπως ήδη αναφέρθηκε τo εκτεταμένο δάσος της Μάνινας του  κάποτε αποτελούσε σημαντική, συμπληρωματική πηγή εισοδήματος στους κατοίκους της περιοχής. Το εισόδημα αυτό εξασφαλιζόταν με τη συλλογή του βελανιδοκάρπου, ο οποίος  χρησιμοποιούνταν ως πρώτη ύλη για τα βυρσοδεψεία. Το δάσος αυτό είχε διανεμηθεί στις οικογένειες των χωριών της περιοχής, οι οποίες μάζευαν το βελανίδι μετά, κυρίως, τις 15 Αυγούστου και το άπλωναν στους κήπους για να ξεραθεί. Ύστερα, συσκευαζόταν σε τσουβάλια και μεταφερόταν κυρίως στον Αστακό με προορισμό τα βυρσοδεψεία.

      Επίσης, το βελανιδόδασος της Μάνινας εξασφάλιζε εμμέσως σημαντικό εισόδημα σε πολλούς σε κατ΄επάγγελμα χοιροβοσκούς των χωριών της περιοχής, αφού, όπως είναι γνωστόν, ο καρπός της βελανιδιάς (βάλανος) είναι σημαντική τροφή για τα γουρούνια.

Ακόμη, στο βελανιδόδασος της Μάνινας έβοσκαν, κυρίως τα παλιότερα χρόνια, εκατοντάδες χιλιάδες γιδοπρόβατα. Τέλος, το βελανιδόδασος της Μάνινας εξασφάλιζε πρόσθετο εισόδημα και σε πολλούς άλλους κατοίκους που ασχολούνταν με την κατασκευή ξυλανθράκων (κάρβουνα) και ασβεστιού.

       Η βελανιδιά (δρυς) ήταν ήδη γνωστή στην ομηρική εποχή. Ο Όμηρος στην Ραψωδία ξ΄ της Οδύσσειας αναφέρει ότι ο χοιροβοσκός του Οδυσσέα Εύμαιος «είχε στήσει απέξω ολοτρίγυρα ξύλα πολλά, το΄να κοντά στο άλλο, που τα΄φτιαξε από δρυ πελεκώντας γύρω τη φλούδα» και «μέσα πάλι στην αυλή είχε φτιαγμένα δώδεκα χοιροστάσια, το ένα πλάι στο άλλο, για να κοιμούνται τα γουρούνια». Επίσης, στην ίδια Ραψωδία αναφέρεται ότι ο Οδυσσέας είχε κοπάδια από γίδια, πρόβατα και γουρούνια όχι μόνο στην Ιθάκη, αλλά και στην απέναντι στεριά («ηπείροιο»), η οποία δεν μπορεί να είναι άλλη από εκείνη της Ακαρνανίας. Κι από εκεί οι χοιροβοσκοί κουβαλούσαν κάθε μέρα ένα από κάθε ζώο (πρόβατο, γίδια, γουρούνια) για τους μνηστήρες.

     Η δρυς (βελανιδιά) ήταν αφιερωμένη στο Δία και θεωρούνταν ότι είχε τη δύναμη να χρησμοδοτεί. Η δύναμη αυτή αποδιδόταν κυρίως στις δρυς του δάσους της Δωδώνης. Όλα τα βελανιδοδάση (δρυμώνες) θεωρούνταν ότι είναι κατοικία των Αμαδρυάδων Νυμφών και, συνεπώς, κάθε βελανιδιά πιστευόταν ότι αντιπροσώπευε και μια Αμαδρυάδα Νύμφη. Για το λόγο αυτό πίστευαν ότι πέθαινε και μια Αμαδρυάδα Νύμφη, όταν ξεραινόταν ή κοβόταν μια βελανιδιά!

      Στο δάσος της Μάνινας ευδοκιμεί η «σκληρή βελανιδιά» και η «αιγίλωψ του Θεοφράστου» (ήμερη). Το είδος αυτό της βελανιδιάς ευδοκιμεί και στην περιοχή της Στράτου και της Λεπενούς.

      Ετυμολογικώς, η λέξη «δρυς» προέρχεται, σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του καθηγητή κ. Γιώργου Μπαμπινιώτη, από την αρχαϊκή ρίζα «dr-u», «drew», «der-w». Από το ξύλο αυτό κατασκευάστηκε και ο «Δούρειος Ίππος», δηλαδή ο «Δρύινος Ιππος».

     Πάντως, εκπληκτική είναι η διαπίστωση ότι οι Ελληνόβλαχοι κάτοικοι της Παλαιομάνινας, της Στράτου, της Γουργιώτισσας, των Οχθίων, του  Αγραμπέλου και του Στρογγυλοβουνίου (τα περισσότερα από τα χωριά αυτά είναι μέσα στο βελανιδόδασος της Μάνινας) λένε τη βελανιδιά «βου - ντάρου», όπως δηλαδή οι αρχαίοι, οι οποίοι, σύμφωνα με το ίδιο Λεξικό, έλεγαν τη δρυ «daru» («ντάρου»)!

*Δημοσιογράφος από την Παλαιομάνινα. Διετέλεσε διευθυντής της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής», διευθυντής Σύνταξης του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» και της «Απογευματινής» και στέλεχος – αρθρογράφος στις εφημερίδες «Βήμα» και «Νέα»