Άγιος Νικόδημος σάλπιξ θεόφθογγος, ὤφθης τοῦ Πνεύματος.

Όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: Μεγάλος Όσιος, αγωνιστής και πολυγραφότατος εκκλησιαστικός συγγραφέας του 18^ου αιώνα. Σημαντική η προσφορά του εις την Ορθοδοξία. Τιμάται η μνήμη του την 14^η Ιουλίου κάθε έτος. Επίσης, εορτάζεται την πρώτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου, κατά την καθιερωμένη Σύναξη των Πέντε Αγίων της Παροναξίας και την τρίτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου στην Πάρο, όπου τελείται η Σύναξη των Αγίων....

Ο Όσιος γεννήθηκε από τους ευσεβείς και ενάρετους Αντώνιο και Αναστασία Καλλιβρούτση το έτος 1749 μ.Χ. στο νησί της Νάξου. Οι ευσεβείς γονείς του του έδωσαν το όνομα Νικόλαος. Ο μικρός Νικόλαος από μικρός έδειξε την κλίση του προς την πίστη και την ευφυία.

Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο νησί του και συνέχισε στη σχολή της ίδιας πόλης, όπου ευτύχησε να έχει δάσκαλο τον αρχιμανδρίτη Χρύσανθο, κατά σάρκα αδελφό του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού. Συνέχισε τις σπουδές του σε ηλικία 16 ετών στην Ελληνική σχολή της Σμύρνης, όπου έλαβε ανώτερη παιδεία και αρετές  δίπλα σε φημισμένους διδασκάλους. Στη συνέχεια πήγε στη Σμύρνη για ανώτερες σπουδές, στην περίφημη Ευαγγελική Σχολή. Ήταν τέτοια η επίδοσή του ώστε ο μητροπολίτης Ιερόθεος τον προόριζε για μελλοντικό διευθυντή της Σχολής. Σπούδασε Θεολογία, Φιλολογία, Φιλοσοφία, Οικονομία, Ιατρική, Αστρονομία, ακόμα και Στρατιωτικά. Έμαθε άπταιστα γαλλικά, ιταλικά και λατινικά, έχοντας ισχυρότατη μνήμη.

Το έτος 1775 τον βρίσκουμε στη μονή του Αγίου Διονυσίου του Αγίου Όρους να λαμβάνει το μοναχικό σχήμα και το όνομα Νικόδημος. Οι πατέρες της Μονής διείδαν τα προσόντα του και τον διόρισαν αναγνώστη και  γραμματέα του Μοναστηριού. Είναι υπόδειγμα διακονίας και  πράξεων αρετής. Ως εργόχειρο είχε την αντιγραφή των κωδίκων της Μονής. Το θεώρησε ευλογία να βρίσκεται στην πλουσιότατη βιβλιοθήκη της μονής και των άλλων μοναστηριών και να μελετά με πάθος τους Πατέρες της Εκκλησίας και τους αρχαίους συγγραφείς. Αλληλογραφεί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη και Εθνομάρτυρα Γρηγόριο Ε΄ και άλλους λόγιους της εποχής.

Ως Θεολόγος εκφράζει την βιβλική και αγιοπατερική διδασκαλία. Αποκρούει την δυτική επίδραση στη Θεολογία και στην πράξη της Εκκλησίας από τους αιρετικούς «ιεραποστόλους». Με την βοήθεια του συμοναστού του, ιερομονάχου Αγαπίου του Κρητός , στα 1790, κατορθώνει και συγκεντρώνει, κωδικοποιεί και ερμηνεύει όλους τους ιερούς κανόνες της Εκκλησίας στο σπουδαιότερο θεολογικό έργο το «Πηδάλιο». Μεγάλος άθλος αν αναλογιστούμε τις συνθήκες της εποχής εκείνης. Το «Πηδάλιο» μέχρι σήμερα  κυριότερο εγχειρίδιο του Κανονικού και Εκκλησιαστικού Δικαίου. Η ερμηνεία του στους Ιερούς κανόνες αποτελεί αυθεντία.

 Αποσύρεται σε ένα κελί και επιδίδεται με ασκητικό ζήλο στη μελέτη και συγγραφή πολλών ψυχωφελών, θεολογικών και αγιολογικών βιβλίων. Ξεχωρίζουν, θα λέγαμε, τα έργα ο «Συναξαριστής», το «Εορτοδρόμιον», η «Νέα Κλίμακα», ο «Αόρατος Πόλεμος», «Πνευματικά Γυμνάσματα», «Συμμβουλευτικόν Εγχειρίδιον» και άλλα πολλά.

Ο Όσιος ήταν σπουδαία εκκλησιαστική φυσιογνωμία του 18^ου αιώνα. Έβαλε την προσωπική της σφραγίδα στην Εκκλησία και στο Γένος κατά την κρίσιμη εκείνη περίοδο με την Οθωμανική αυτοκρατορία να βρίσκεται στο απόγειο της δύναμής της. Αποσόβησε τον κίνδυνο της αλλοιώσεως του Ορθοδόξου φρονήματος από την δράση παπικών και προτεσταντών «ιεραποστόλων», οι οποίοι ασκούσαν ασφυκτικό προσηλυτισμό εις βάρος των υπόδουλων Ορθοδόξων Ελλήνων.

Ο Άγιος είναι γνωστός και από την πρωταγωνιστική δράση του στο λεγόμενο κίνημα των Κολλυβάδων. Το κίνημα αυτό ξεκίνησε από μια ομάδα αγιορειτών μοναχών ,των αντιθεμένων στην τέλεση μνημόσυνων την Κυριακή. Έλεγαν ότι η Κυριακή είναι ημέρα χαρμόσυνη, ημέρα αφιερωμένη στην Ανάσταση του Κυρίου και πρότασή τους ήταν τα μνημόσυνα να τελούνται το Σάββατο, που είναι ημέρα αφιερωμένη στους κεκοιμημένους,  Υπήρξε αντίδραση από τους επηρεασμένους από τη νοοτροπία των αιρετικών της Δύσης. Γρήγορα το κίνημα των Κολλυβάδων πήρε τη μορφή αγώνα για την επιστροφή στις γνήσιες πρακτικές της αρχαίας εκκλησίας. Μερικές από τις σημαντικότερες προτάσεις των Κολλυβάδων ήταν η συχνή Θεία Κοινωνία των πιστών, η εμμονή στην παράδοση της Εκκλησίας και στο πνεύμα των Ιερών Κανόνων, η καταξίωση της ασκητικής ζωής, η μελέτη της Αγίας Γραφής, η απόρριψη των λατινογενών στοιχείων στη ζωή της Εκκλησίας, η απόρριψη της τυπολατρίας και κυρίως η απόρριψη της εκκοσμίκευσης στην Εκκλησία. Παράλληλα προωθούσαν την παιδεία, ως βασικό παράγοντα της πνευματικής ολοκλήρωσης του ανθρώπου, διαμορφώνοντας έτσι έναν Ελληνικό και Ορθόδοξο Διαφωτισμό.

Θετική ήταν η συμβολή του κινήματος των Κολλυβάδων στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Μεγάλες μορφές της εκκλησιαστικής και πνευματικής ζωής επηρεάζονται από τις ιδέες του κινήματος. Αναφέρουμε τον Άγιο Νικόλαο Πλανά, τον Άγιο Παπουλάκο , τον Παπαδιαμάντη, τον  Μωραϊτίδη και τον Άγιο Νεκτάριο. Σημειωτέον ότι ο σύγχρονος γνήσιος μοναχισμός ακολουθεί τις αρχές του κινήματος των Κολλυβάδων.

Προαισθανόμενος το τέλος του, ζήτησε και τέλεσαν όλα τα απαραίτητα χριστιανικά του καθήκοντα. Έκανε γενική εξομολόγηση, τέλεσαν Ευχέλαιο, κοινωνούσε καθημερινά σχεδόν τις τελευταίες ημέρες και προσπαθούσε με δυσκολία να επαναλαμβάνει την ευχή «Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ Θεού, ελέησόον με».

 

Τη νύκτα της 13ης προς  την 14η Ιουλίου βρισκόταν στο κελί του πλήθος μοναχών, προσευχομένων και θλιβομένων, για την στέρηση τέτοιου διδασκάλου και απλανούς οδηγού. « Τη δε έκτη ώρα της νυκτός εις ερώτηση των αδελφών, πώς έχεις Διδάσκαλε;, αποκρίθηκε με σβησμένη φωνή: «Αποθνήσκω, αποθνήσκω, αποθνήσκω. Αλλά σας παρακαλώ μεταλάβετέ με!». Και ούτως ευτρεπισθεὶς μετέλαβε του Σώματος και  Αίματος του Κυρίου. Και μετ’ ολίγην ώρα εύρον αυτόν έχοντα τας χείρας εσταυρωμένας και τους πόδας ηπλωμένους. Διδάσκαλε, τον ρώτησαν, τι κάμνεις;  Ὁ δε ἀπεκρίθη, τον Χριστό έβαλα μέσα μου και πώς να μην ησυχάσω;…».

 

Και έτσι την 14η Ιουλίου του 1809 «ανατέλλοντος του αισθητού ήλιου εις την γην, εβασίλευσε ο νοητός ήλιος της Εκκλησίας του Χριστού». Ολόκληρο το Άγιον Όρος πένθησε και θρήνησε, γιατί αισθάνθηκε αρφανεμένο. Ένας απλός τάφος έξω από το κελί των αγαπημένων του αδελφών Σκουρταίων δέχθηκε το ταλαιπωρημένο σώμα του, μετά από εξήντα χρόνια επίγειας παρουσίας.

Η Εκκλησία μας επάξια από το έτος 1955 μ.Χ. τον κατέταξε στο Αγιολόγιο της.

Λειτουργικά κείμενα

Ἀπολυτίκιον

Σοφίας χάριτι, Πάτερ κοσμούμενος, σάλπιξ θεόφθογγος, ὤφθης τοῦ Πνεύματος, καὶ ἀρετῶν ὑφηγητής, Νικόδημε θεηγόρε, πάσι γὰρ παρέθηκας, σωτηρίας διδάγματα, βίου καθαρότητας, διεκφαίνων τὴν ἔλλαμψιν, τῷ πλούτῳ τῶν ἐνθέων σου λόγων, δι' ὧν ὡς φῶς τῷ κόσμῳ ἔλαμψας.

Κοντάκιον.

 

Ως εναρέτου πολιτείας μύστην άριστον

 

Και ευσεβείας θεοφόρητον διδάσκαλον

 

Η Ορθόδοξος γεραίρει σε Εκκλησία’

 

Ουρανόθεν γαρ το χάρισμα δεξάμενος

 

Καταυγάζεις τοις ενθέοις σου συγγράμμασι

Τους βοώντάς σοι, χαίροις Πάτερ Νικόδημε.

 

Μεγαλυνάριον.

 

Χαίροις Εκκλησίας νέος φωστήρ, και Αγίου Όρους, εγκαλώπισμα ιερόν! Χαίροις Μοναζόντων, ο φωτοφόρος λύχνος, Νικόδημε παμμάκαρ, Νάξου το καύχημα.

 

 

Μυργιώτης Παναγιώτης

Μαθηματικός