Οδοιπορικό γνωριμίας με τα γλυπτά έργα του Ευάγγελου Τύμπα

Ο ανδριάντας του Μιχάλη Κούση στο Αγρίνιο

Γράφει η Αντουανέττα Λογίου-Μπουρή

Στην πόλη του Αγρινίου, απαντάται ένας ολόσωμος, ορειχάλκινος ανδριάντας του Μιχάλη Κούση (1953-2005), κορυφαίου Έλληνα αθλητή της μαραθώνιας διαδρομής και, εν γένει, μεγάλων αποστάσεων, επιπλέον, χρυσού νικητή στους Μεσογειακούς Αγώνες του 1979 που έλαβαν χώρα στο Split της Κροατίας – τότε ενωμένης Γιουγκοσλαβίας......

Η ανέγερσή του αποτελεί πρωτοβουλία και ταυτόχρονα χορηγία των δημοτικών αρχών του Αγρινίου, γενέτειρα του τιμώμενου, στο πλαίσιο απότισης τιμής στο πρόσωπό του, και δη τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή που συμπληρώνονται επτά ακριβώς δεκαετίες από τη γέννησή του. Η παραγγελία για τη φιλοτέχνησή του ανατίθεται στον Ευάγγελο Τύμπα (19.12.1984), το 2023, και το έργο δημιουργείται σε πρόπλασμα γύψου το χρονικό διάστημα ανάμεσα στις 30.10.2022 και 4.2.2023, στοιχεία άλλωστε που αναγράφονται με εγχάρακτο τρόπο στη μικρή και από το ίδιο υλικό βάση όπου στηρίζεται η εν λόγω μορφή.

Μεταφέρεται στο μέταλλο στο χυτήριο του Γαβαλά, στην Αθήνα, κατόπιν επιστρέφει στο Αγρίνιο για να τοποθετηθεί σε κεντρικό σημείο της πόλης, συγκεκριμένα στον εμπρόσθιο αύλειο χώρο του ΓΑΚ ( Γυμναστικό Αθλητικό Κέντρο). Αποκαλύπτεται την εσπέρα της 21ης Οκτωβρίου 2023, επί δημαρχίας Γεωργίου Παπαναστασίου, στο πλαίσιο απέριττης και συγκινητικής τελετής, η οποία φορτίστηκε επιπλέον συναισθηματικά με την παρουσία της συζύγου του τιμώμενου, των παιδιών και του μικρού εγγονού του, καθώς και του πρώτου προπονητή του, Γρηγόρη Μπενέκα.

Πρόκειται για μεγαλόσχημο έργο, του οποίου οι διαστάσεις υπερβαίνουν τις συμβατές, αγγίζοντας το ύψος των 2,50 μέτρων. Αξίζει, εδώ, να σημειωθεί ότι το υλικό του, σε ορισμένα σημεία, παρουσιάζει επιχρωματισμούς, δηλαδή αποδίδεται πατιναρισμένο σε ποικίλες αποχρώσεις – ροδόχρου, γαλανή, μαύρη – επιλογή έντονης ρεαλιστικής φύσης, η οποία ανήκει εξ ολοκλήρου στην έμπνευση του καλλιτέχνη και δικαιολογείται από τη θέλησή του να υπηρετήσει με απόλυτη συνέπεια την αλήθεια του εικονιζόμενου και της στιγμής που πραγματεύεται το έργο.

Το γλυπτό εδράζεται σε μικρή βάση, επίσης από το ίδιο υλικό, σχεδόν μηδαμινού ύψους και ακανόνιστου τετράγωνου σχήματος, πάνω σε χαμηλό διβάθμιο βάθρο από συμπαγές μάρμαρο Μεσολογγίου, ορθογώνιου σχήματος και απόλυτα λιτής όψης, του οποίου ο κατώτερος αναβαθμός είναι αισθητά κοντύτερος και πλατύτερος.

Στην εμπρόσθια όψη του βάθρου, ενεπίγραφη εγχάραξη με κεφαλαία γράμματα πληροφορεί για την ατομική αλλά και την αθλητική ιδιότητα της εικονιζόμενης προσωπικότητας,

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΥΣΗΣ

1953 – 2005

ΜΑΡΑΘΩΝΟΔΡΟΜΟΣ

ενώ στη δεξιά όψη – όπως κοιτάει ο θεατής – υπάρχει ένθετη πλακέτα με το όνομα του δημάρχου, επί της θητείας του οποίου πραγματώθηκε ο προκείμενος ανδριάντας,

ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΙΑΣ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ

Ακριβώς από κάτω, επίσης εγχάρακτη επιγραφή αναφέρεται στην ταυτότητα του δημιουργού του,

ΤΟ ΕΡΓΟ ΕΠΟΙΗΣΕ

Ο ΓΛΥΠΤΗΣ

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΥΜΠΑΣ

21.10. 2023

Με ρεαλιστική θεματική, προερχόμενη από τον χώρο του αθλητικού γίγνεσθαι, το προκείμενο γλυπτό έλκει την έμπνευσή του από ένα πραγματικό αθλητικό γεγονός – προαναφέρθηκε – του οποίου αποτελεί απτή μαρτυρία που αποσκοπεί στην ανάκληση και την ενθύμηση. Απεικονίζει μια όρθια και κατά μέτωπο αθλητική φιγούρα, η οποία, σε τροχάδην ακόμη κίνηση, με ανάλογη ενδυμασία και κρατώντας στο δεξί χέρι ένα ροζ τριαντάφυλλο – σύμφωνα με την ιστορία, το είχε κόψει κατά τη διάρκεια της μαραθώνιας διαδρομής από κάποιο κήπο – περνά μόλις τη γραμμή του τερματισμού της κούρσας, ως ο πρώτος και αδιαφιλονίκητος νικητής.

Το έργο εμψυχώνεται από μια ενέργεια και ένα δυναμισμό που ανταποκρίνονται τέλεια στο θέμα της έντονης προσπάθειας, με την παρούσα μορφή να διακρίνεται από μια εκφραστική ρομαντική διάθεση, η οποία συνδυάζεται με ένα ρεαλιστικό αίσθημα πιο ισχυρό και πιο ενεργητικό από εκείνο των επίσης ολόσωμων, όρθιων και αγωνιστικών γυναικείων μορφών του.

Έτσι, ο εικονιζόμενος αποδίδεται σε μικρό διασκελισμό, έχοντας τα πόδια ήπια λυγισμένα στο ύψος των γονάτων, το αριστερό από αυτά σε ελαφρά προβολή έναντι του άλλου, με τα χέρια σε έκταση, με το στέρνο προτεταμένο, το κεφάλι σχεδόν ανεπαίσθητα ανυψωμένο. Όσον αφορά την πλαστική πραγμάτωση της μορφής, επιδιώκεται η δυνατή επεξεργασία των όγκων, η υπογραμμισμένη πραγμάτευση των ανατομικών λεπτομερειών, σε μια επιθυμία να τονιστεί η αθλητική της ιδιότητα και η σωματική ένταση ως απόρροια του αθλητικού αγώνα. Ιδιαίτερα, μέσω της έντονης μυϊκής αποτύπωσης, εξαίρεται εξίσου η ιδέα του αγωνιστικού σθένους όπως και το γεγονός της σκληρής προσπάθειας.

Τα προαναφερθέντα στοιχεία, καταδεικνύουν αγωνιστική στιγμή, η οποία παραπέμπει σε εκείνη του τερματισμού του αθλητή, όταν ο τελευταίος βρίσκεται ακριβώς πάνω στο «νήμα», που είναι ταυτόχρονα και η στιγμή της νίκης του, γεγονός που ασφαλίζεται κυρίως από το εμφανές χαμόγελο που διαγράφεται στα χείλη του. Εν τούτοις, το κουρασμένο ύφος και οι ρυτίδες έκφρασης που χαρακώνουν το πρόσωπο, καθώς και η εν γένει χαλαρή στάση των μελών, δηλώνουν εξάντληση λόγω της έντονης αγωνιστικής προσπάθειας που μόλις προηγήθηκε. Οι βαθιές, εξάλλου, και σε ποικίλη διάταξη γραμμικές χαράξεις που διακρίνονται στην εσωτερική πλευρά της δεξιάς παλάμης της μορφής αντισταθμίζονται από την ιδεαλιστικής φύσης παρουσία του μικρού ρόδου, ενώ ο εμφανής κάματος στο πρόσωπο της υποσκελίζεται από το πλατύ, πηγαίο χαμόγελό της. Τέλος, η παρουσία του ρόδου προικίζει τη σύνθεση με μια νότα αισιοδοξίας, πίστης και χαράς, στοιχεία που συνάδουν στενά με την επινίκια φύση της στιγμής.

Η αθλητική ενδυμασία που φέρει η μορφή με το εθνόσημο της πατρίδας της και ο γαλανός χρωματισμός του ενδυματολογικού συνόλου συνιστούν επίσης ρεαλιστικές επιλογές, οι οποίες, αφενός, συνδέονται στενά με την αθλητική της ιδιότητα, καθώς και το συγκεκριμένο σχετικό γεγονός, αφετέρου, μέσω αυτών, επιδιώκεται να τονιστεί και η εθνική ταυτότητα του αναπαριστάμενου αθλητή. Επιπλέον, η πολύ λεπτομερειακή αποτύπωση ορισμένων παραπληρωματικών ενδυματολογικών στοιχείων, όπως τα κορδόνια των παπουτσιών και το μικρό κομμάτι ύφασμα με το νούμερο συμμετοχής του αθλητή, μαρτυρούν, με τη σειρά τους, και πάλι, την εμμονική επιδίωξη του γλύπτη για απόλυτη ρεαλιστική αλήθεια.

Το προκείμενο έργο αποδεικνύει προπάντων την έμφυτη ικανότητά του Ευάγγελου Τύμπα να αιχμαλωτίζει τη στιγμή, επιτυγχάνοντας, μέσα από ένα αόρατο και βραχύ σημείο χρόνου τη δημιουργία μιας ορατής και αέναης αλήθειας προσώπου. Ενσωματώνοντας δε όλα σχεδόν τα γνωστά ιδιωματικά στοιχεία, τα οποία ευθύνονται για το μορφοπλαστικό ήθος του γλύπτη, συνιστά μια αξιοσημείωτη πρόταση στη νεοελληνική ανδριαντοποιία, η οποία, αν και, κατά βάση, παραμένει στο πλαίσιο ενός εικονιστικού ρεαλισμού με ιδεαλιστικές διανθίσεις, επιμένει παρόλα αυτά στην έκφραση ως πρωτεύοντα και μείζονα φορέα αλήθειας.

*Φιλόλογος – Ιστορικός της Τέχνης

MALettres, MAHA, PhD.

agriniopress.