Ολοκληρώνεται το 16ο βιβλίο της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων

 ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

 

 

Στοιχεία από τα βενετικά κατάστιχα των κοντράδων της Βόνιτσας.   -Ολοκληρώνεται το 16ο βιβλίο της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων

(Catastichi de Beni delli Abbittanti)

       Στο αρχείο της Λευκάδας σώζονται δέκα περίπου «κατάστιχα»- εν είδη κτηματολογίου και φορολογικών καταλόγων όλων των τμημάτων της «γραμμής»της Βόνιτσας, τις «ville» ή κοντράδες. Πρόκειται για τα ονομαζόμενα Registri di varie investiture de benni concessi nelle Linee e Feudi, καταγραφές των παραχωρήσεων δημοσίων κτημάτων, την κτηματολόγηση των οποίων έκανε ο μηχανικός συνταγματάρχης Semitecolo (Collonelo Ingenier) και μετά το 1740 ο δημόσιος καταστιχωτής τοπογράφος (agrimensor) Τζώρτζης Παπαδόπουλος που τον διαδέχθηκε. Η αρχική κτηματολόγηση στα μέρη της Λευκάδας είχε ανατεθεί στον Βισκόντι (Visconti) και ακολούθησαν χρονολογικά οι δύο προαναφερθέντες. Κάτω από το όνομα του κάθε κατοίκου αναγράφονται με λεπτομέρεια τα διάφορα περιουσιακά στοιχεία που εκχωρούνται, η ονομασία της γεωγραφικής τοποθεσίας στην οποία βρίσκονται, η έκταση σε στρέμματα, η χρονολογία της απόφασης παραχώρησης (decreto) που συχνά επικυρώνεται και από το βενετικό Σενάτο, και τέλος το ετήσιο φορολογικό βάρος που αντιστοιχεί στην κάθε περίπτωση: Qualità de Benni e Nomi de Sitti /* Qantità stremma / *Investiture Generalizzie Aprovat(te) dal Senato/ *Annuali Gravezze

 

 

Γίνεται, εξ άλλου, συχνά αναφορά σε ένα σχέδιο κτηματολογικής αποτύπωσης του περιουσιακού στοιχείου, με τη μνεία Numeri corispondenti al Dissegno: «Αριθμοί που αντιστοιχούν στο σχεδιάγραμμα». Τα σχέδια αυτά δεν έχουν διασωθεί στο αρχείο της Λευκάδας (βλ. όμως στη συνέχεια μερικές ενδείξεις και αναφορές στο τοπογραφικό χαρτογράφημα του Μυρταρίου).2 Την κτηματολογική αποτύπωση με στόχο τον καθορισμό των φόρων και την πιστοποίηση των παραχωρήσεων ήταν της αρμοδιότητας της καταστιχογραφικής υπηρεσίας της Λευκάδας. Ανάλογα κτηματολογικά σχέδια σώζονται σε άλλα αρχεία της Επτανήσου. Έχουμε προσωπικά δει, το 1975, έγχρωμα τοπογραφικά σχέδια από κτηματικές περιοχές της Κερκύρας με γαλλικές εγγραφές και επεξηγήσεις που μοιράστηκαν και κατέληξαν σε συλλογές ιδιωτών, που τα έχουν αναρτήσει, διακοσμητικά, στους τοίχους τους.

Καταλήξαμε στην άποψη ότι μπορεί να αφαιρέθηκαν αργότερα από τους φακέλους για να μην είναι δυνατή η διεκδίκηση ακινήτων περιουσιών μετά την βασιλεία του Όθωνα και την ανταρσία του Γρίβα.  Ο αναγνώστης θα παρατηρήσει πως στο τοπωνυμικό της Βόνιτσας, που σημειώνεται με τους λατινικούς χαρακτήρες της ιταλικής γραφής, αποδίδονται πιστά νεοελληνικές λέξεις με τη γραμματική τους, κάτι που θα επαναλάβουμε και στη συνέχεια. Μπορούμε μάλιστα, με τα τοπωνυμια αυτά, να συντάξουμε ένα αρκετά μεγάλο λεξιλόγιο της γλώσσας που μιλούσαν στο Ξηρόμερο στα μέσα του 1600.

 Από αυτό προκύπτει πως οι τοπογράφοι καταστιχωτές ή καταλάβαιναν τα ελληνικά, όντας οι ίδιοι δίγλωσοι ή τους συνόδευαν ντόπιοι που τους υπαγόρευαν τις ονομασίες των περιοχών που καταμετρούντο. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την ταυτότητα των ντόπιων κατοίκων και τον τρόπο με τον οποίο αφομοιώθηκαν στην κοινωνία της Βόνιτσας οι έποικοι που εγκαταστάθηκαν εκεί μετά το 1718, καθώς πολλά από τα παλιά τοπωνύμια είναι γνωστά και χρησιμοποιουνται και σήμερα.

 Με την βοήθεια του αείμνηστου Νώντα Βαγενά, είχαμε προ πολλού καιρού εντοπίσει, στο αρχείο της Λευκάδας, τον απογραφικό κατάλογο των κατοίκων του Μπουργέτου. Από τις αναγραφόμενες ημερομηνίες είχαμε διαπιστώσει πως το κατάστιχο συμπληρώθηκε μετά το 1754. Παρατηρούμε, εξ άλλου, ότι στα τέλη του 1722, τον Νοέμβριο, έγιναν από τον τότε Γενικό Προβλεπτή Αντρέας Κόρνερ  πολλές μαζικές «παραχωρήσεις» δικαιωμάτων και περιουσιακών στοιχείων σε άτομα που εγκαθίσταντο στην Βόνιτσα. Η πρακτική αυτή συνεχίστηκε στη διάρκεια των πενήντα επόμενων ετών. 

Vonizza.

Cattastico delle disposicioni de Beni

di Publico conto alli Abitanti

del Casal

Ornizza e

Borgo Serato

No. 30

▬▬▬▬▬▬▬▬

Παραθέτουμε ένα δείγμα του κατάστιχου για το χωριό Ορνίτσα, με εγγραφές κτηματολογίου ανά κάτοικο. 

Πρώτα παρατίθεται η εγγραφή (είδος κτήσης – περιοχή- έκταση – τρόπος κτήσης) στα Ιταλικά και μετά στα Ελληνικά.

 

Casal Ornizza.

Attanasio Marino

Con decreto Ecco Pr Gnral da Mar Corner |10 November 1722 per Anime 5 - aprovato Paga come sopra.

Terreno, Ortaglia con Fruteli e Capana9 trà il Cassale « ─ «188

9 Cappane = 1. Piccola costruzione fatta di frasche, canne o paglia, con copertura a spioventi, per ricovero o abitazione di persone o di bestiame: i pastori abitano spesso nelle c. con i loro greggi; (Λεξικό Treccani) ● 1. Αχυροκαλύβα με καλάμια: «Μικρή κατασκευή από κλαδιά, καλάμια ή άχυρο, με κεκλιμένη στέγη, για καταφύγιο ή στέγαστρο για ανθρώπους ή ζώα: οι βοσκοί συχνά ζουν σε καλ. με τα κοπάδια τους». Πρβλ. Ντόκος και άλλοι. εις Εώα και Εσπερία 5 (2001 - 2003), σ 91:« πλινθόκτιστο κτίσμα (με ωμές πλίνθους) χωρίς κεραμίδια και αχυροσκέπαστο, το οποίο μερικές φορές στις ίδιες πηγές χαρακτηρίζεται και ως καλύβα (capana).»

Terreno à Scotignì, Compo. di Strema dice = 465

tavole, era à Vutumia, che fù asegto al Co. F. Dusmanjis «6 «157

Detto à Mega Longo «13 « ─

Detto Sitto Sudetto con Capana « 1 « 350

Detto stò Paliuri appopano « 3 « ─

===========

▬▬▬▬▬▬▬▬

Αθανάσιος Μαρίνος

Με διάταγμα του Προβλ. Corner 10 Νοεμβρίου 1722 για ψυχές 5

Χωράφι με κήπο με φρουτόδεντρα και αχυροκάλυβο(9) μέσα στον οικισμό » ─ »188

(9) Cappane = 1. Piccola costruzione fatta di frasche, canne o paglia, con copertura a spioventi, per ricovero o abitazione di persone o di bestiame: i pastori abitano spesso nelle c. con i loro greggi; (Λεξικό Treccani) ● 1. Αχυροκαλύβα με καλάμια: «Μικρή κατασκευή από κλαδιά, καλάμια ή άχυρο, με κεκλιμένη στέγη, για καταφύγιο ή στέγαστρο για ανθρώπους ή ζώα: οι βοσκοί συχνά ζουν σε καλ. με τα κοπάδια τους». Πρβλ. Ντόκος και άλλοι. εις Εώα και Εσπερία 5 (2001 - 2003), σ 91:« πλινθόκτιστο κτίσμα (με ωμές πλίνθους) χωρίς κεραμίδια και αχυροσκέπαστο, το οποίο μερικές φορές στις ίδιες πηγές χαρακτηρίζεται και ως καλύβα (capana).»

Χωράφι στη Σκοτεινή, περιλαμβάνει τα 10 στρέμματα = 465 τάβλες, στη

Βουτουμιά που είχαν εκχωρηθεί στον Κολ30. Φ. Δούσμανη »6 »157

το αυτό στον Μέγα Λόγγο »13 » ─

το αυτό στην άνωθεν τοποθεσία με αχυροκάλυβο » 1 » 350

το αυτό στο Παλιούρι αποπάνω » 3 » .

===========

▬▬▬▬▬▬▬▬

Panaioti Cingano 10

Con Decretto utsupa per anime 4- [aprovato Paga come sopra.

Terreno à San Piero sto Ambelachi « 5 « 218

Detto à Dimulià sti Stratta « 4 « 327

Detto ston’ Ambula « 3 « 80

Detto à Varicò, stin’ Elià, Sto Pagliospito « 3 « ─

===========

« 16 « ─

Παναγιώτης Τσιγκάνος

Με διάταγμα του Προβλ. Corner 10 Νοεμβρίου 1722 για ψυχές 4-

Χωράφι στον Άγιο Πέτρο στο Αμπελάκι » 5 » 218

το αυτό στου Δημουλιά στη Στράτα » 4 » 327

το αυτό στον Άμπουλα » 3 » 80

το αυτό στο Βαρικό, στην Ελιά, στο Παλιόσπιτο » 3 » ─

===========

« 16 « ─

 ▬▬▬▬▬▬▬▬

2σελ._1038

Vangielli Cingano 10/11/1722

Giorgio e Anastasi fratelli Chondrogiorgo 16/02/1754

Vedova Dimitrena Cingana 10/11/1722

Vangielli Cingano

Con decreto di Ecco Pr Gnral Corner |di 10 Novre 1722 per Anime 6 [aprovato Paga il decimo dei prodotti

Terreno à San Piero sto Ambelachi « 5 « 218

detto à Vutumià « 1 « 80

detto à Dimulià, sti stratta « 4 « 327

Detto in sitto Ambula « 2 « ─

Detto à Varico, Stin’ Elià, è paliospitto « 3 « ─

===========

» 16 » ─

2 σελ._1038

Βαγγέλης Τσιγκάνος

Με διάταγμα του Προβλ. Corner di 10 Νοεμβρίου 1722 για ψυχές 6

Χωράφι στον Άγιο Πέτρο στο Αμπελάκι » 5 » 218

το αυτό στην Βουτουμιά » 1 » 80

το αυτό στου Δημουλιά , στη Στράτα » 4 » 327

το αυτό στον Άμπουλα » 2 » ─

το αυτό στο Βαρικό, στην Ελιά, και Παλιόσπιτο » 3 » ─

===========

» 16 » ─

   

(*) Ο Νικόλας Βερνίκος είναι επίτιμος καθηγητής του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας με διδακτικό τομέα την ανθρώπινη οικολογία στο πανεπιστήμιο Αιγαίου. Κατά το παρελθόν δίδαξε στη Βενσέν στο Paris 8, στο Κολλέγιο Σίλερ και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όπως και στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Υπηρέτησε στην ΟΥΝΕΣΚΟ^[2] και είναι μέλος της Αμερικανικής Ανθρωπολογικής Εταιρίας .

 

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ