ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ: Σύντομη Βιογραφία της πλατείας του…

 

Eικόνα: Από το φετινό πανηγύρι στην πλατεία Μαχαιρά (2025)\

Γράφει η Μαρία Ν. Αγγέλη

agelimaria@yahoo.gr

«Η πλατεία του χωριού συνεπώς, είναι ο τόπος των ανθρώπων. Είναι κέντρο, πόλος, εστία, καθώς οι δρόμοι του οικισμού και η ζωή των ανθρώπων ξεκινούν και καταλήγουν σε αυτήν. Είναι ο αφαλός της ζήσης των ανθρώπων της υπαίθρου, που τη ζωή σπουδάζουν και τη βιώνουν στους τόπους της…». (Αντώνιου Β. Καπετάνιου, «Σιωπηλές πλατείες. Σκέψεις για την ελληνική πλατεία», http://www.greekarchitects.gr).....

 Η πλατεία: Η λέξη «πλατεία» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «πλατεῖα», η οποία είναι το θηλυκό του επιθέτου «πλατύς» (πλατύς, πλατεῖα, πλατύ). Η αρχική σημασία της λέξης «πλατεία» ήταν «πλατεῖα ὁδός». Η λέξη πέρασε στην καθαρεύουσα και στη συνέχεια στην κοινή νεοελληνική με τη σημασία του «ανοιχτού χώρου».

Η πλατεία είναι ανοιχτός δημόσιος χώρος ο οποίος χρησιμοποιείται για διάφορες δραστηριότητες. Είναι κοινόχρηστος χώρος που δεν περνάει «χρησικτησία» και ανήκει το ίδιο σε όλους, ντόπιους και ξένους και επισκέπτες… Αποτελεί χώρο συλλογικό, δημόσιας δραστηριότητας και  κυρίως χώρο επικοινωνίας.

Η ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΑ: Πριν διαμορφωθεί σε πλατεία ο χώρος ήταν ένα χωράφι στο οποίο καλλιεργούσαν καπνό, βασικό προϊόν του χωριού και της ευρύτερης περιοχής… Συγκρατώ στη μνήμη μου την εικόνα του καπνοχώραφου και σε μια άκρη τα «κρεβάτια», ηλιάστρες «λιάστρες» του καπνού…

Στο γέρμα του 20ου αιώνα ο χώρος μεταβάλλεται. Το καπνοχώραφο αλλάζει μορφή. Διαμορφώνεται η πλατεία του χωριού. Κάτω από την επιβλητική πετρόχτιστη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Μια σκάλα συνδέει τον αύλειο χώρο της εκκλησίας με την πλατεία…

Απέναντι από την πλατεία συνεχίζουν την πορεία στο χρόνο το καφενείο του Σταύρου Μακρυπίδη, υπό τη νέα διεύθυνση τώρα του Χαράλαμπου Παπαχαραλάμπους, το οποίο λειτουργεί και ως ψητοπωλείο, όπως λειτουργούσε και υπό τη διεύθυνση της συγχωριανής μας Καλής Στράτου. Λίγο πιο πάνω λειτουργεί το καφέ-παντοπωλείο των αδελφών Μαρίας και Θεόδωρου Λιάμη. Πιο κάτω παραμένει κλειστό το γνωστό παντοπωλείο του Δημητρίου(Τάκη) Ζαρκαδούλα. Όλοι έχουμε μνήμες από αυτό το παντοπωλείο… Συνεχίζει την πορεία του στο χρόνο το καφέ-ψητοπωλείο του Βασίλη Παπαστάμου. Στην ίδια πλευρά του δρόμου, σε  χώρο ιδιοκτησίας της Λαμπρινής Λιάμη, σήμερα λειτουργεί το φαρμακείο της Αγγελικής Μήνα, το οποίο εξυπηρετεί όχι μόνο τις ανάγκες του χωριού, αλλά και των γειτονικών χωριών.

Πέρα από ένα γεωγραφικό τοπόσημο, κάθε πλατεία αποτελεί ένα σταυροδρόμι επαφής των συγχωριανών… Το καλοκαίρι η πλατεία του χωριού ζωντανεύει! Παιδιά, ενήλικες και υπερήλικες γεμίζουν το χώρο της. Είναι μια ευκαιρία συνεύρεσης, συζητήσεων και γνωριμιών, ψυχαγωγίας, εκδηλώσεων κ.λπ. Κάθε καλοκαίρι η πλατεία ανοίγει την τεράστια αγκαλιά της και τους αγκαλιάζει όλους: ήσυχους και φωνακλάδες, σιωπηλούς και βροντώδεις, επιστήμονες και αγρότες, επιχειρηματίες και τεχνίτες, μερακλήδες και υποτονικούς, ευγενικούς και άξεστους… όλους!

 ΕΝΑ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ: Στις πλατείες, συνήθως, στήνονται μνημεία, προτομές και αγάλματα τοπικών ηρώων, επιφανών ανθρώπων, επιστημόνων, χαρακτηριστικών προϊόντων του τόπου κ.ά. 

Πρότασή μου, πριν μερικά χρόνια, στο συνέδριο Τοπικής Ιστορίας στη Μπαμπίνη, ήταν να στηθεί στην πλατεία μας, τιμητικά, ένα άγαλμα ή προτομή στην Αγρότισσα Μάνα. Στη γυναίκα που αγωνίστηκε σκληρά στα καπνοχώραφα του Ξηρομέρου για να στηρίξει την οικογένειά της, να αναθρέψει, να σπουδάσει τα παιδιά της… Τώρα που γράφω έρχονται στη σκέψη μου οι στίχοι του Αγρινιώτη ποιητή που υμνεί την καπνοφύτισσα γυναίκα: 

         Μάνα μου, καπνοφύτισσα, το κλαρωτό φουστάνι

κατάμαυρο σου τόβαψε, μουντό σαν καταχνιά,

η πικρή κόλλα του καπνού. Φαρμακερό βοτάνι,

όλα της τα φαρμάκωσες ζήση, ψυχή, καρδιά...

 

Την ίδια πρόταση απευθύνω και σήμερα (2025), δημόσια, στη Δημοτική αρχή του Ξηρομέρου, στον πρόεδρο της κοινότητας Μαχαιρά, σε άτομα(υπάρχουν γενναιόδωρα άτομα),  και φορείς που επιθυμούν να γίνουν χορηγοί για τη δημιουργία και τοποθέτηση ενός Μνημείου προς τιμή της ΓΥΝΑΙΚΑΣ του Ξηρομέρου…

Αυτό το μνημείο θα σηματοδοτεί την Ταυτότητα ενός αγροτοκτηνοτροφικού χωριού του Ξηρομέρου, το οποίο πρόκοψε κυρίως από την καπνοκαλλιέργεια. Έχουμε σημαντικούς γλύπτες Αιτωλοακαρνάνες που μπορούν να φιλοτεχνήσουν ένα τέτοιο μνημείο. (Βασίλης Παπασάϊκας, Βαγγέλης Τύμπας κ.ά.). Ένα μνημείο για την Καπνοφύτισσα Γυναίκα θα αναδεικνύει και θα  αφηγείται στις επόμενες γενιές την ιστορία του Τόπου μας… 

Η καρδιά, η οποία στήθηκε σε περίοπτη θέση της πλατείας, δεν συνάδει με το περιβάλλον και την ταυτότητα ενός ξηρομερίτικου χωριού… Ο Μαχαιράς έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά και στοιχεία ταυτότητας από τη Μύκονο! 

Βεβαίως με το πέρασμα των χρόνων παρατηρείται μια εξέλιξη… Εξάλλου και η διαμόρφωση της ωραίας πλατείας μας είναι θετικό αποτέλεσμα της εξέλιξης… Από καπνοχώραφο προέκυψε η ωραία πλατεία. Από τόπο κούρασης … τόπος χαλάρωσης και ψυχαγωγίας! Όσο και αν εξελιχτήκαμε όμως, ας μη λησμονούμε ότι είμαστε απόγονοι αγροτικών οικογενειών που με τιμιότητα και μόχθο μας ανέθρεψαν… Αυτούς τους ανθρώπους οφείλουμε να τιμάμε! Και μάλιστα, τις γυναίκες του μόχθου, οι οποίες ήταν απούσες, κάποτε, από το δημόσιο χώρο του χωριού… Τα καφενεία και η πλατεία ήταν ανδροκρατούμενοι χώροι… 

Στην εποχή μας πολλά πράγματα έχουν αλλάξει… Η πλατεία του χωριού μας όμως εξακολουθεί να είναι τόπος συνεύρεσης, αλληλεπίδρασης, εκδηλώσεων, ψυχαγωγίας, κοινωνικής συνοχής…

Είναι ακόμα φιλόξενη, όπως είναι και ο τόπος μας! Το φιλόξενο Ξηρόμερο!

Αυτή η πλατεία είναι η πιο κατάλληλη για να φιλοξενήσει την αγρότισσα ΜΑΝΑ!

Εικόνα: Η ΜΑΝΑ του γλύπτη Χρήστου Καπράλου