«…Είτα την Λυκίων πόλιν, την μυρίπνουν τε και τρισόλβιον. Εν ήπερ ο Μέγας Νικόλαος, ο του Θεού θεράπων, αναβλύζει τα μύρα κατά το της πόλεως όνομα…»
Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος
Γράφει ο Καθηγητής Χρήστος Γερ. Σιάσος
Κάθε χρόνο στις 19 και 20 Μαΐου γιορτάζεται ο Άγιος Νικόλαος ο Κρεμαστός. Οι κάτοικοι της περιοχής προγραμματίζουν, για το διήμερο αυτό μαζί με την ομάδα εθελοντών, θρησκευτικές – πολιτιστικές και ιστορικές εκδηλώσεις στη μνήμη του Αγίου. Βορειοανατολικά του Κεφαλόβρυσου Αιτωλικού και κατά μήκος της οροσειράς του Αρακύνθου, σε μια απότομη χαράδρα, βρίσκεται το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου του Κρεμαστού και ανατολικά του υπάρχει άλλη μια μεγάλη χαράδρα με ερείπια απόκρημνων σπηλαίων, παλαιών κτισμάτων, που η παράδοση μας λέει ότι εκεί υπήρχε μεγάλο ασκητικό μοναστηριακό κέντρο την εποχή του Μεσαίωνα και το Σπήλαιο του Αγίου θεωρείται το πιο μεγάλο στα Βαλκάνια.
Ο Άγιος Νικόλαος ο Κρεμαστός, γιορτάζεται δύο φορές το χρόνο, η μία στις 6 Δεκεμβρίου και η άλλη στις 20 Μαΐου........
Και στις δύο εορτές του Αγίου πλήθος προσκυνητών ανεβαίνουν από το δύσβατο μονοπάτι προκειμένου να φθάσουν στο σπήλαιο για να προσκυνήσουν και να ανάψουν ένα κεράκι στον Άγιο, να παρακολουθήσουν με μεγάλη κατάνυξη την πανηγυρική Θεία Λειτουργία αλλά και την αγρυπνία που γίνεται την παραμονή της εορτής.
Το όνομα του πρώτου μοναχού και ιδρυτού του σπηλαίου, Νίκανδρου, που μόνασε εκεί από το 990 μέχρι το 1005, υπάρχει γραμμένο σε επιγραφή που σώζεται μέχρι σήμερα στην είσοδο του σπηλαίου. Σύμφωνα με μεταγενέστερη μαρτυρία από τον Μητροπολίτη Ναυπάκτου και Άρτας, Ιωάννη Απόκαυκο, ο οποίος επισκέφτηκε το σπήλαιο του Αγίου, η προσωνυμία «Κρεμαστός» δόθηκε από τον ιδρυτή της Μονής Νίκανδρο, επειδή πρόκειται για απόκρημνα και επικίνδυνα βράχια.
Ο Ιωάννης Απόκαυκος γράφει: «… ή κατά την επίσκεψιν Αχελώου Μονή του εν Αγίοις πατρός ημών Νικολάου, ήτινι κλήσιν εξ εαυτού ο πρώτος ταύτην δομησάμενος εχαρίσατο, έρωτι τω θείω γενόμενος εκκρεμής και ακολούθως τω τρόπω εν αποκρήμνω τη πέτρα επικρεμάσας το δόμημα και παρονομάσας ούτω του Κρεμαστού».
Το σπήλαιο έχει άνοιγμα περίπου έξι μέτρα, στη μέση το άνοιγμά του είναι οκτώ μέτρα και το βάθος δώδεκα περίπου μέτρα. Απέναντι από την είσοδο του σπηλαίου, υπάρχει το λιθόκτιστο τέμπλο που χωρίζει το ιερό από τον κύριο ναό. Στο κέντρο του ναού υπάρχει μια μεγάλη δεξαμενή που συγκεντρώνει τα βρόχινα νερά, είναι το «Αγίασμα» του σπηλαίου.
Το μοναστήρι, την εποχή εκείνη, απέκτησε μεγάλη φήμη και περιουσία και στην πορεία πέρασε μεγάλη οικονομική κρίση. Ηγούμενος τότε ήταν ο Θεοδόσιος, πρώην Αρχιεπίσκοπος Ζικχίας. Μετά το θάνατο του Θεοδοσίου ο Μητροπολίτης Ιωάννης Απόκαυκος τοποθέτησε Ηγούμενο τον ιερομόναχο Τιμόθεο για να φροντίσει καλύτερα την περιουσία του μοναστηριού που αποτελούταν από βοσκοτόπια και αμπελώνες. Το μεγάλο αυτό μοναστηριακό κέντρο είχε στην κατοχή του και βιβλιογραφικό εργαστήριο αντιγραφής κωδίκων καθώς και πλούσια βιβλιοθήκη.
Πολλά χειρόγραφα του μοναστηριακού αυτού κέντρου βρίσκονται σήμερα σε βιβλιοθήκες χωρών της Δυτικής Ευρώπης. Από το μοναστηριακό αυτό συγκρότημα, όπως η παράδοση αναφέρει, είχαμε τρείς Επισκόπους. Στις ημέρες μας, το σπήλαιο το φροντίζουν κάτοικοι της περιοχής και η Εθελοντική Ομάδα Αιτωλικού του Αγίου Νικολάου Κρεμαστού.
Στο σημείο αυτό θα παραθέσω αποσπάσματα από δημοσίευμά μου της 29 Ιουλίου 2017 με τίτλο: «Η Ευρωπαϊκή Προσκυνηματική Διαδρομή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Νικολάου, Επισκόπου Μύρων της Επαρχίας Λυκίας και το πέρασμα αυτών από την Αιτωλοακαρνανία», και αφορά έρευνα που έκανα για τη διαδρομή των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Νικολάου που πέρασαν την εποχή εκείνη, 1087, και από το Νομό μας.
Το δημοσίευμα αυτό, αφού διαβάστηκε, παραδόθηκε στην Ευρωπαϊκή επιτροπή, που εκείνες τις ημέρες βρέθηκε στο Νομό μας όπου και υπογράφτηκε σχετικό πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του Δήμου Ιερής Πόλης Μεσολογγίου, του Επιμελητηρίου Αιτωλοακαρνανίας και της AssociazioneEuropea με τίτλο «Νικόλαος Route – LaViaNikolaiana Ευρωπαϊκή διαδρομή Νικολάου των Μύρων» και που εντάσσετε στο πλαίσιο δράσης πιστοποίησης περιοχών της Αιτωλοακαρνανίας ως τμήμα του Ευρωπαϊκού προγράμματος, «Προσκυνηματική διαδρομή Νικόλαος Route – LaViaNikolaiana ο Άγιος Νικόλαος των Μύρων». Όλα τα μέλη της επιτροπής εκείνες τις ημέρες επισκεφτήκαν το Σπήλαιο του Αγίου καθώς και άλλα θρησκευτικά προσκυνήματα.
«… Ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου του 270 μ. Χ. στο χωριό Πάταρα της Λυκίας από ευσεβείς και πλούσιους γονείς, ήταν μια διακεκριμένη οικογένεια στην περιοχή την εποχή εκείνη. Τα Πάταρα ήταν χτισμένα στις εκβολές του ποταμού Ξάνθου και του όρμου Αντιφέλλου, ήταν το λιμάνι της επαρχίας Λυκίας, στη νότια Μικρά Ασία.
Οι γονείς του φρόντισαν να δώσουν καλή και χριστιανική μόρφωση στο μοναχοπαίδι τους, το Νικόλαο. Ο Νικόλαος έμεινε ορφανός από γονείς σε μικρή ηλικία όπου και αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στο Θεό.
Έτσι, βλέπουμε το Νικόλαο να πηγαίνει στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τα Αγιασμένα χώματα που μαρτύρησε ο Ιησούς Χρηστός, να δει και να προσκυνήσει τον Πανάγιο Τάφο και τον Τίμιο Σταυρό.
Όταν επέστρεψε στο χωριό του χειροτονήθηκε Ιερέας και στη συνέχεια Ηγούμενος στην Ιερά Μονή Σιών, στην πόλη Μύρα της Λυκίας, σημερινό Ντεμρέ.
Την Ιερά αυτή Μονή έκτισε ο θείος του. Τα Μύρα βρίσκονται απέναντι από το σημερινό Καστελόριζο και διοικητικά ανήκουν στο Σουλτανάτου του Ρουμ.
Με το θάνατο του Επισκόπου Μύρων οι κάτοικοι αναζητούσαν νέο Επίσκοπο και αμέσως, Επίσκοποι και Κληρικοί όλης της Επαρχίας ομόφωνα αποφάσισαν να τοποθετήσουν τον Άξιο για την Αγιότητα και το Βίο του Ιερέα, Νικόλαο. Ο νέος Επίσκοπος Μύρων Νικόλαος, πράος και ταπεινός, άρχισε την φιλανθρωπική του δράση με πιο εντατικούς ρυθμούς τώρα, δίδασκε, παρηγορούσε, αγρυπνούσε, προσευχόταν, έκανε αγαθοεργίες, ίδρυσε Νοσοκομείο, πτωχοκομείο και άλλα ιδρύματα στην πόλη.
Εμψύχωνε τους διωκόμενους Χριστιανούς και κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού, 284 – 305 μ. Χ., ο Νικόλαος υπέστη μεγάλα βασανιστήρια. Στη συνέχεια, μαζί με άλλους Χριστιανούς, φυλακίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα και από τη φυλακή που ήταν δεν σταμάτησε ούτε λεπτό να βοηθάει και να στηρίζει τους Χριστιανούς…
Το 313 μ. Χ. υπογράφεται από τον Μέγα Κωνσταντίνο το διάταγμα των Μεδιολάνων, με το οποίο στην επαρχία αυτή θεσπίζεται η αρχή της ανεξιθρησκίας έτσι, μαζί με τον Άγιο Νικόλαο ελευθερώθηκαν όλοι οι Χριστιανοί κρατούμενοι… Ο Άγιος Νικόλαος επανέρχεται στον Αρχιεπισκοπικό του Θρόνο και άρχισε να ασκεί κανονικά τα καθήκοντα του και με το χάρισμα της θαυματουργίας που είχε έσωσε πολλούς συνανθρώπους του από διάφορες κακουχίες. Ο Άγιος δεν είναι μόνο γνωστός για τα θαύματά του στις θάλασσες, δεν είναι μόνο γνωστός από την κρυφή ελεημοσύνη του αλλά έγινε γνωστός και από τα πολλά άλλα θαύματα. Σε διάφορες βιβλιογραφίες αναφέρονται πολλά θαύματα του Αγιοθαλασσίτη Επισκόπου Μύρων Νικολάου.
Κάποτε ο Επίσκοπος Νικόλαος ταξίδευε με πλοίο της εποχής και μεσοπέλαγα άρχισε μεγάλη θαλασσοταραχή. Ο καπετάνιος και οι επιβάτες, μπροστά σ’ αυτή την τρικυμία, ζήτησαν τη βοήθεια του Επισκόπου Νικολάου.
Ο Επίσκοπος χωρίς να χάσει την ψυχραιμία του, αφού προσευχήθηκε, επικαλέσθηκε τη βοήθεια του Θεού. Αμέσως η θάλασσα ηρέμησε, πλήρωμα και ταξιδιώτες συνέχισαν το ταξίδι τους χωρίς κανένα πρόβλημα…
Πολλά τα θαύματα του Επισκόπου Νικολάου μέσα στις θάλασσες αλλά και στην Πατρίδα του γι’ αυτό και οι πατριώτες του, ναύτες Χριστιανοί, τον αποκαλούσαν Άγιο της θάλασσας και των ναυτικών… Ο Άγιος Νικόλαος είναι ο προστάτης των απανταχού ναυτικών, του Ελληνικού Ναυτικού και του Λιμενικού Σώματος… Επίσης σε πολλές πόλεις της Ελλάδας είναι ο Πολιούχος Άγιος και η μνήμη Του τιμάτε με κάθε λαμπρότητα…
Ο Επίσκοπος Μύρων της Λυκίας Νικόλαος απεβίωσε στις 6 Δεκεμβρίου 343 μ.Χ. και η ταφή του έγινε στην Πατρίδα του, τα Μύρα της Λυκίας και όπως η παράδοση μας λέει, τα λείψανά του άρχισαν να αναβλύζουν μύρο και γι’ αυτό ονομάστηκε και μυροβλύτης. Ο Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος αναφέρει σχετικά: «Είτα την Λυκίων πόλιν, την μυρίπνουν τε και τρισόλβιον. Εν ήπερ ο Μέγας Νικόλαος, ο του Θεού θεράπων, αναβλύζει τα μύρα κατά το της πόλεως όνομα»…
Το έτος 1087 μ.Χ. Πατριάρχης στην Κωνσταντινούπολη ήταν ο Νικόλαος ο Γ’ Κυρδινιάτης, 1084 – 1111 μ.Χ., ο λόγιος αυτός Ιεράρχης, όπως διαβάζουμε, στερέωσε το καθεστώς του Αγίου Όρους και Αυτοκράτορας ήταν ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός.
Μεγάλη αναταραχή επικρατεί στην περιοχή της Λυκίας, οι Χριστιανοί προσπαθούν να διαφυλάξουν, με κάθε τρόπο, τα λείψανα του Αγίου Νικολάου.
Από το Μπάρι της Απουλίας εξήντα δύο ναύτες με τρία καράβια ξεκινούν να πάνε να φορτώσουν σιτάρι στην περιοχή αυτή της Μικράς Ασίας. Μαζί τους λέγεται ότι ήταν έμποροι και Μοναχοί με σκοπό να πάρουν τα λείψανα του Αγίου Νικολάου λόγω του τουρκικού κινδύνου…
Τα τρία καράβια με το πολύτιμο θησαυρό των Ιερών λειψάνων του Αγίου Νικολάου αναχωρούν από τα Μύρα της Λυκίας την 1η Απριλίου του έτους 1087 μ.Χ. με προορισμό το Μπάρι της Ιταλίας. Πολλοί ήταν οι ενδιάμεσοι σταθμοί στην ιστορική και ευλογημένη αυτή διαδρομή. Υπάρχουν πάρα πολλές αναφορές για τη διαδρομή των τριών καραβιών που σταματούσαν σε λιμάνια της εποχής εκείνης για ανεφοδιασμό, από ερευνητές και συγγραφείς, σε διάφορες βιβλιογραφίες, ανά τον κόσμο.
Ο υπογράφων, μετά από έρευνα μέσα από το διαδίκτυο, τη μελέτη διαφόρων κειμένων από Συνέδρια, πολλές βιβλιογραφίες και αλλού, καθώς και την προσωπική αναφορά που μου έγινε στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι σε πρόσφατη εκδρομή στην Κάτω Ιταλία, καταθέτω και τα δικά μου συμπεράσματα για την διέλευση των Ιερών λειψάνων του Αγίου Νικολάου στα νότια και τα δυτικά μέρη της Αιτωλοακαρνανίας, αρκετά τεκμηριωμένα.
Εύκολα μπορούμε να χαράξουμε τη διαδρομή των Ιερών Λειψάνων από τα Μύρα της Λυκίας διασχίζοντας ένα χάρτη που να περνά, το Αιγαίο πέλαγος μέσω της Ρόδου και της Βόρειας Κρήτης, τα Νότια και τα Δυτικά παράλια της Πελοποννήσου φθάνοντας στα Σπάτα της Αχαΐας, από εκεί περνώντας απέναντι στην Αιτωλοακαρνανία, στον «αυχένα» της Βαράσοβας, Κάτω Βασιλικής και Κρυονερίου, λιμάνι την εποχή εκείνη, στη βάση της πρώτης κορυφογραμμής της Βαράσοβας στη θέση του Σπηλαίου του Αγίου Νικολάου με εγκλείστρα, από εκεί προχωρώντας δυτικά της Αιτωλοακαρνανίας προς Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Κέρκυρα και τέλος στο Μπάρι της Ιταλίας. Την εποχή εκείνη Μητροπολίτης Ναυπάκτου ήταν ο Χρυσοβέργης.
Μια πρώτη σκέψη που μπορούμε να κάνουμε διαβάζοντας, μέσα από το βιβλίο του αείμνηστου καθηγητή Αθανάσιου Παλιούρα, «Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία», που αναφέρεται στον Άγιο Νικόλαο με «εγκλείστρα» της Βαράσοβας, καθώς και μέσα από το βιβλίο μου, «ΚΑΣΤΡΑ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ, Οδοιπορικό στις Ιερές Μονές της Αιτωλοακαρνανίας», καθώς και άλλα βιβλία που αναφέρονται στο ίδιο θέμα, συμπεραίνουμε τα παρακάτω:
Η Αιτωλοακαρνανία, έχει λαμπρή ιστορική εκκλησιαστική συνέχεια από τα Παλαιοχριστιανικά χρόνια μέχρι των ημερών μας. Εντυπωσιακή ιστορική συνέχεια με την ανέγερση Μοναστηριών και Ιερών Ναών, δείγμα των πλούσιων θρησκευτικών αισθημάτων του λαού της. Είναι μια περιοχή αγιασμένη και ποτισμένη με το αίμα των Αγίων της. Από το 2ο μ. Χ. αιώνα ανέδειξε μεγάλες ηρωικές μορφές της Χριστιανοσύνης. Από την παρουσία του Επισκόπου Ναυπάκτου Καλλικράτη και άλλων Αρχιερέων συμπεραίνουμε ότι η Ορθόδοξη Χριστιανική Θρησκεία είχε επικρατήσει στη Δυτική Στερεά Ελλάδα από εκείνη την εποχή.
Στην Ανατολική πλευρά της Βαράσοβας, βλέπουμε «σκαρφαλωμένο» στο βράχο το μεγάλο και εντυπωσιακό σπήλαιο του Αγίου Νικολάου το οποίο παρουσιάζει έντονο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για ένα μοναστηριακό συγκρότημα φρουριακού τύπου όπου για δέκα αιώνες ασκήτεψε μεγάλος αριθμός Μοναχών, τόπος ιερός, ιστορικός…
Συμβολαιογραφική πράξη της 28 Μαΐου 1770 μ.Χ. μαρτυρεί ότι, από τη θέση αυτή, Πατρινοί έμποροι μετέφερναν εμπορεύματα από το Μεσολόγγι στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Το καράβι που μετέφερε τα εμπορεύματα ήταν του Δημητρίου Τρικούπη και το όνομα του ήταν, «Άγιος Νικόλαος της Βαράσοβας»...
Επίσης στην ίδια περιοχή και εποχή έχουμε το λιμάνι του Κρυονερίου όπου τελευταία από ανασκαφές βρέθηκαν μωσαϊκά Βυζαντινών χρόνων.
Επομένως στη θέση αυτή έχουμε την εποχή εκείνη όρμο – λιμάνι, και εύκολα συμπεραίνουμε, τα τρία καράβια με τα Ιερά λείψανα του Αγίου μετά από την Αχαΐα να ήρθαν για ανεφοδιασμό στο λιμάνι αυτό και από εκεί δυτικά της Αιτωλοακαρνανίας, ως επόμενο σταθμό, να ήταν η Ζάκυνθος, ή η Κεφαλονιά ή κάποιο άλλο νησί, μετά η Κέρκυρα για να φθάσουν στο Μπάρι της Ιταλίας στις 9 κατ’ άλλους 20 Μαΐου 1087 μ.Χ…
Οι κάτοικοι των περιοχών, από όπου περνούσαν τα καράβια με τα Ιερά λείψανα του Αγίου Νικολάου, θεωρούσαν ευλογία και ιστορικό το πέρασμα από τον τόπο τους και με λαμπρότητα και κατάνυξη γιόρταζαν ο γεγονός αυτό.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει μια μικρή αναφορά και στο μεγάλο Μοναστηριακό συγκρότημα για την εποχή, που βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Κεφαλόβρυσο Αιτωλικού και κατά μήκος της οροσειράς του Αρακύνθου που, σε μια απότομη χαράδρα, βρίσκεται το σπήλαιο του Αγίου Νικολάου του Κρεμαστού, και λίγο πιο πέρα υπάρχουν τα ερείπια απόκρημνων σπηλαίων που η παράδοση μας λέει ότι υπήρχαν κελιά των Μοναχών, δηλαδή, υπήρχε μεγάλο ασκητικό κέντρο την εποχή του εκείνη.
Σύμφωνα με τον αείμνηστο Καθηγητή Αθανάσιο Παλιούρα είναι ένα από τα σημαντικότερα Βυζαντινά Μνημεία στα Βαλκάνια.
Το όνομα του πρώτου μοναχού και ιδρυτού του σπηλαίου, Νίκανδρου, που μόνασε εκεί από το 990 μέχρι το 1005, υπάρχει γραμμένο σε επιγραφή που σώζεται στην είσοδο του σπηλαίου μέχρι σήμερα…
Το σκεπτικό αυτό συνάδει με το γεγονός ότι η μνήμη του Αγίου Νικολάου είναι ευρύτατα διαδεδομένη, το βλέπουμε μέσα από τα Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος, να έχουμε την ίδρυση πολλών Ιερών Ναών, Σπηλαίων και παρεκκλησίων.
Συμπερασματικά βλέπουμε τα τρία καράβια που μεταφέρουν τα Ιερά λείψανα του Αγίου Νικολάου από την Πατρίδα του, τα Μύρα της Λυκίας, στο Μπάρι της Ιταλίας, να έχουν κάμει τη διαδρομή αυτή και σίγουρα το λιμάνι που βρισκόταν στον «αυχένα» της Βαράσοβας μεταξύ Σπηλαίου Αγίου Νικολάου και Κάτω Βασιλικής ήταν ένας σταθμός για ανεφοδιασμό…
Απολυτίκιο Αγίου Νικολάου
Κανόνα πίστεως και εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· δια τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τα ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τα πλούσια, Πάτερ Ἱεράρχα Νικόλαε· πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τας ψυχας ἡμῶν.
Ο Άγιος Νικόλαος
Το Σπήλαιο του Αγίου Νικολάου του Κρεμαστού, Κεφαλόβρυσο - Αιτωλικού
Τοιχογραφία στο εσωτερικό του Σπηλαίου
Προσκυνητές την ημέρα της εορτής του Αγίου Νικολάου
Μέλη της Εθελοντικής Ομάδας Αιτωλικού
Προσκυνητές στη Θεία Λειτουργία
Στο ταξιδι των ιερων λειψανων προς το Μπάρι της Ιταλίας, λεγεται πως τα καράβια σταματησαν και στο νοτιο ακρο της Λευκαδας στο ακρωτήριο Λευκατας,που σήμερα βρίσκεται το γυναικείο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Ιράς. Το μοναστήρι μάλιστα πανηγυρίζει στις 10 Μάη λογω αυτού του γεγονότος
ΑπάντησηΔιαγραφή