Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ: Οι μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου εμπνέονται από αυτά…

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ

Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Οι μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου εμπνέονται από αυτά…

Γράφει η δρ. Μαρία Ν. Αγγέλη

ΠΩΣ ΠΙΑΝΕΤΑΙ ΓΗ ΑΓΑΠΗ

Εβγάτε αγόρια 'ς το χορό, κοράσια 'ς τα τραγούδια,

πέστε και τραγουδήσετε πώς πιάνεται γη αγάπη. 

Από τα μάτια πιάνεται, 'ς τα χείλια κατεβαίνει, 

κι' από τα χείλια 'ς την καρδιά ριζώνει και δε βγαίνει.

[Ν.Γ. Πολίτη, Δημοτικά τραγούδια,

Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού, Αθήναι]. 

    Φέτος, το σχολικό έτος 2017-2018, για δεύτερη χρονιά υλοποιείται στα Γυμνάσια της Eλλάδας Θεματική Εβδομάδα με τίτλο: «Σώμα και Ταυτότητα». 

      Ο θεσμός της Θεματικής Εβδομάδας αποσκοπεί στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μελών της σχολικής κοινότητας σε ζητήματα που άπτονται της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη και κατά το τρέχον έτος εστιάζει σε τέσσερις βασικούς άξονες:

α)-Διατροφή και ποιότητα ζωής, β)-Πρόληψη του εθισμού και των εξαρτήσεων γ)-Έμφυλες ταυτότητες και δ)-Κυκλοφοριακή Αγωγή και Οδική Ασφάλεια.

       Επιλέξαμε στη Β τάξη του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου ένα θέμα από τον τρίτο άξονα με τίτλο: «Ο Έρωτας στα δημοτικά μας τραγούδια».

      Στο Λεξικό λογοτεχνικών όρων, που διανέμεται στο Γυμνάσιο, οι μαθητές μπορούν να βρουν και να διαβάσουν τον ορισμό, τις κατηγορίες και τα χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών: 

    «Στη λεγόμενη απρόσωπη ποίηση ανήκουν όλα τα ποιητικά κείμενα για τα οποία δεχόμαστε καταρχήν ότι δημιουργός τους είναι ο λαός. Τα ποιητικά κείμενα αυτής της κατηγορίας, που ο αρχικός τους δημιουργός παραμένει άγνωστος και ανώνυμος και τα αποδίδουμε στη λαϊκή ποιητική δημιουργία, τα ονομάζουμε γενικά δημοτικά τραγούδια»............

Τα δημοτικά τραγούδια χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

«α.-στην πρώτη κατηγορία κατατάσσουμε όλα όσα αναφέρονται στο δημόσιο βίο π.χ. ακριτικά, κλέφτικα κ. ά.

β.-στη δεύτερη κατηγορία κατατάσσουμε όσα  αναφέρονται στον ιδιωτικό βίο π.χ. της ξενιτιάς, νανουρίσματα, μοιρολόγια, της αγάπης κ.ά.

γ.-στην τρίτη κατηγορία εντάσσονται οι λεγόμενες παραλογές, πολύστιχα αφηγηματικά ποιήματα π.χ. του Νεκρού αδελφού, του γεφυριού της Άρτας κ.ά.». 

 Ο Αιτωλοακαρνάνας Μελετητής του Δημοτικού τραγουδιού Παντελής Μπουκάλας σε συνέντευξή του λέει:

  «-Το ξεχωριστό γνώρισμα των δημοτικών είναι βέβαια το ότι αποτελούν δημιουργήματα του προφορικού λόγου και δεν έχουν  ιδιοκτήτη. Ακόμα κι αν η αρχική έμπνευση είναι ενός ταλαντούχου ατόμου, οι στίχοι τους έπρεπε να περάσουν από τη λαϊκή επεξεργασία για να καθιερωθούν. Κι αυτό γινόταν από νυχτέρι σε νυχτέρι, από ξόδι σε ξόδι, από πανηγύρι σε πανηγύρι, από το ένα ξεπροβόδισμα του "ξενίτη" στο άλλο, αλλά και την ώρα της δουλειάς, στον κάμπο ή το βουνό. Γι’ αυτό άλλωστε τα δημοτικά υπάρχουν σε πολλές παραλλαγές. Επειδή δουλεύονταν συνεχώς. Ο πολιτισμός μας δεν είναι πια προφορικός και καθαυτό δημοτικά δεν δημιουργούνται πια, εκτός ίσως από ορισμένες μαντινάδες. Μολαταύτα  είναι πολλά τα τραγούδια που δεν έχουν λησμονηθεί, πρωτίστως όσα επαναλαμβάνονται σταθερά στα πανηγύρια ή ακούγονται με την αφορμή των εθνικών επετείων. Από την άλλη, οι παραλογές είναι πλέον στη μνήμη των μελετητών παρά του δήμου. Αλλά και τα βιβλία και οι δίσκοι είναι πάντα εκεί περιμένουν. Και πάντα βρίσκονται καλές παρέες που έρχονται στο κέφι και θυμούνται ακόμα και κάποια από τα τραγούδια που θεωρούνται ξεχασμένα».

[http://www.typosthes.gr/gr/politismos/article/125143/ta-dimotika-tragoudia-lene-to kairio-me-ton-pio-aplo-tropo/]

        Το σχολικό βιβλίο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β Γυμνασίου περιλαμβάνει δύο δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς: «Θέλω να πα στην ξενιτιά» και «Ξενιτεμένο μου πουλί» και ένα κλέφτικο: «του Βασίλη». Κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς δίδαξα τα παραπάνω τραγούδια στους μαθητές. Επίσης ακούσαμε μελοποιημένα αυτά και άλλα δημοτικά τραγούδια. 

Τμήμα Β2

     Για τη Θεματική Εβδομάδα 2017-2018, επέλεξα τα δημοτικά τραγούδια του Έρωτα και της Αγάπης για να είναι ευχάριστα στους μαθητές που βρίσκονται στην εφηβεία. Τα ερωτικά δημοτικά τραγούδια ή τα τραγούδια της αγάπης, κατά τη λαϊκή ορολογία είναι από τις αρχαιότερες κατηγορίες του δημοτικού τραγουδιού. Έχουν θέματα την ομορφιά και το φλογερό πάθος του έρωτα, που  εκφράζεται μέσα από ερωτικούς διαλόγους και μικρές ιστορίες αγάπης… Θέματά τους όμως είναι και οι ερωτικές απογοητεύσεις και  οι πόνοι, αφού ο έρωτας δεν δημιουργεί πάντα χαρά και ευτυχία, αλλά και λύπη και πόνο…

         

Οι μαθητές βρήκαν δημοτικά τραγούδια Ερωτικά από το διαδίκτυο που είναι η προσφιλέστερη πηγή γι’ αυτούς. Δυο τρεις έφεραν βιβλία με δημοτικά τραγούδια που είχαν οι γονείς τους στη βιβλιοθήκη. Ο κάθε μαθητής παρουσίασε «το δικό του τραγούδι» και  είπε γιατί του αρέσει. Ήταν  ενδιαφέροντα τα σχόλια των μαθητών…

          Άλλη ώρα ακούσαμε αυτά τα επιλεγμένα τραγούδια στο youtube. Τα παιδιά σιγοτραγουδούσαν. Και εγώ μαζί τους. Τα προέτρεψα αν ήθελαν να σηκωθούν και να χορέψουν. Αρκετά πηγαίνουν παραδοσιακούς χορούς σε διάφορους συλλόγους. Όλα ήρθαν στο κέφι. Ήταν πολύ ευχάριστο για μένα που έβλεπα τους σημερινούς εφήβους να χορεύουν δημοτικά τραγούδια! Η παράδοση συνεχίζεται…

Τμήμα Β1

        Την επόμενη ώρα τους έδωσα ξανά τα φύλλα με «τα τραγούδια τους» και τα προέτρεψα αφού εργαστούν σε ομάδες να δημιουργήσουν: δικά τους τραγούδια ερωτικά, να γράψουν ένα σύντομο κείμενο, να σκιτσάρουν, να ζωγραφίσουν την εικόνα που εμπνέονται από το τραγούδι ή να γράψουν ερωτικά στιχάκια.      

        Τα παιδιά γοητευμένα και κεφάτα από την όλη διαδικασία έδωσαν όμορφα δείγματα δημιουργικής γραφής, στην οποία βέβαια είναι εξασκημένα  στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Βλ. M.Aγγέλη, «Ημέρα ποίησης. Οι μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου μιμούνται τους ποιητές…», διαθέσιμο στο: xiromeronews.blogspot.gr,21/3/2018]. 

        Mετά από όλη αυτή την ευχάριστη και δημιουργική επαφή των μαθητών με τα Δημοτικά τραγούδια του Έρωτα και της Αγάπης φτάσαμε στην τελευταία ημέρα της Θ.Ε. Οι μαθητές/τριες του Β1 είχαν μια ωραία ιδέα: Να  διοργανώσουν, για το πρώτο δίωρο της Παρασκευής που είχαμε μαζί, ένα «αγαπησιάρικο» πρωϊνό με γλυκά, χυμούς και διάφορα καλούδια. Και φυσικά με ωραία μουσική και συζήτηση.

ΤΜΗΜΑ Β1. Ένα πρωϊνό με πολλή αγάπη, τραγούδια και χορό!!!

     Συμφώνησα με τα παιδιά. Το πρωί της Παρασκευής η αίθουσα μετατράπηκε  σε «τραπεζαρία». Ένα μεγάλο τραπέζι από θρανία στήθηκε στο κέντρο και στρώθηκε με ένα ασπροκέντητο τραπεζομάντηλο της γιαγιάς Βασιλικής. Πάνω του ένα βάζο με τριαντάφυλλα, κέϊκ, μπισκότα, φρυγανιές, μέλι, μαρμελάδα, γάλα, χυμοί κλπ. Ολόγυρά του τα παιδιά απολάμβαναν αυτό το αλλιώτικο πρωϊνό και συζητούσαν κάνοντας τον απολογισμό της Θ.Ε. Και εγώ μαζί τους ένοιωθα σαν πολύτεκνη μάνα!

      Ο Διευθυντής κ. Γεώργιος Κομπορόζος ανέβηκε στην «αίθουσα – τραπεζαρία» και μίλησε με τα παιδιά. Τόνισε τη σημασία του Δημοτικού τραγουδιού και γενικά της παράδοσής μας!  

ΦΩΤΟ: Β1 στην «τραπεζαρία» με το Διευθυντή…

           Η εκτίμηση όλων των παιδιών ήταν πως στη Θ.Ε. διδάχτηκαν πολλά και σημαντικά χωρίς κούραση και άγχος. Τα Ερωτικά δημοτικά τραγούδια τους άρεσαν πολύ και πρότειναν να το επαναλάβουμε και του χρόνου!

      Τους υποσχέθηκα ότι θα το επιμεληθώ. Με μια διαφορά: το τραπέζι μας από πρωϊνό θα γίνει μεσημεριανό με ψητά αρνιά, δημοτικά τραγούδια και πολύ χορό… Δυο μαθήτριες, η Ειρήνη και η Ασημίνα δήλωσαν ενθουσιασμένες: «Κυρία, εμείς θα φέρουμε τα αρνιά. Έχουν οι μπαμπάδες μας. Εσείς να το οργανώσετε»! 

ΦΩΤΟ:Τμήμα Β3 

Παραθέτω ανθολογημένα ερωτικά τραγούδια: 

        Σε  κάποια από αυτά τα τραγούδια έχουμε ένα ερωτικό διάλογο μεταξύ της νέας και του νέου, όπως στο παρακάτω:

Η  Μαυριδερούλα

-Τ’ ακούς μαυριδερούλα μου και συ μελαχρινούλα μου

 τι λένε για εμένανε, πως αγαπώ εσένανε

λένε να με σκοτώσουνε  και να με φαρμακώσουνε!

-Μη σκιάζεσαι λεβέντη μου, και θα σε κάνω ταίρι μου!

  [Αγαπημένο  μου τραγούδι που χόρευε η μάνα στο πανηγύρι  του Μαχαιρά  Ξηρομέρου. Βλέπε: Μ. Αγγέλη, «Τα παραδοσιακά πανηγύρια. Μια μελέτη περίπτωσης στο Ξηρομέρο», διαθέσιμο : xiromeronews.blogspot.gr,  http://www.Agriniobestof.gr

Το Ξηρόμερο είχε την καλή τύχη  να γλεντάει και να χορεύει ακούγοντας δημοτικά τραγούδια από τη Θεϊκή φωνή του Τάκη Καρναβά!]

         Σε αρκετά δημοτικά τραγούδια υπάρχει η μεταφορική ταύτιση του ανθρώπου, κυρίως της γυναίκας, αλλά και του άνδρα με τη φύση. Τα δέντρα που συγκινούν τη λαϊκή μούσα είναι: η λεμονιά, η μηλιά, η νεραντζούλα, η ιτιά, το κυπαρίσσι κλπ.

Η Ιτιά

Ιτιά, ιτιά μοσχοϊτιά

Μου ’χεις μαράνει την καρδιά

Ιτιά, ιτιά, λουλουδιασμένη

Μου ’χεις την καρδιά καμένη

Ιτιά, ιτιά μέσα στο ρέμα

Σ’ αγαπώ δεν είναι ψέμα

Ιτιά μου σε παρακαλώ

Σκύψε να κόψω τον ανθό

[ Το τραγούδι  αυτό χορεύεται πολύ στο Ξηρόμερο και γενικά στη Ρούμελη] 

Στη Ρούμελη είν' ένα δεντρό

Στη Ρούμελη είν' ένα δεντρό, 

πλατύφυλλο και δροσερό, 

πόχει 'ς τη ρίζα κρύο νερό, 

και 'ς την κορφή χρυσό σταυρό. 

Πού πάνε οι ναύταις για νερό 

και κάνουν όρκο 'ς το σταυρό. 

Όπ' αγαπήση κι' αρνηστή, 

το αίμα του να κινηθή,

κι' οπόχει δυο αγαπητικαίς, 

νά χη σαράντα μαχαιριαίς, 

κι' οπόχει τρεις και τέσσερες,

νά χη σαραντατέσσερες, 

κι' οπόχει μια και μοναχή 

'ς τον κόσμο να τηνε χαρή, 

κι' όπου δεν έχει ούτε μια, 

μπάλα να τού ρθη 'ς την καρδιά. 

[βλ. Ν.Γ.Πολίτη, Δημοτικά Τραγούδια,αρ.96]

        Και ο πόνος του χωρισμού εκφράστηκε στο δημοτικό τραγούδι. Ο νεαρός στο επόμενο τραγούδι μοιρολογεί τον πόνο που έχει για τον χωρισμό από την αγαπημένη του. Το ντέρτι που έχει στην καρδιά είναι τόσο βαρύ που κανένας δεν θα το άντεχε. Ακόμη και τα ψηλά βουνά θα ράγιζαν εάν τους έλεγε τον πόνο του. Ο  πληγωμένος νέος δε θέλει πια να ζήσει…

Το ντέρτι

Τι με τηράς οπού γελώ και λες δεν έχω ντέρτι;

το ντέρτι το χω στην καρδιά, στα χείλι το μαράζι.

Δεν έχω τίνος να το ειπώ το ντέρτι μου ο καημένος.

Να σας το ειπώ, ψηλά βουνά, φοβούμαι μη ραγίστε,

να σας το ειπώ, ψηλά κλαριά, το Μάη δεν θ’ ανθήστε,

να σας ειπώ, βρυσούλες μου, φοβούμαι μη στερέψτε,

να της το ειπώ της μάνας μου, κείνη είναι αποθαμένη,

να σας το ειπώ, αδερφούλια μου, είστε μακριά στα ξένα.

Βαρέθηκα του’ τη ζωή, δε θέλω πλια να ζήσω.

Θα πάρω δίπλα τα βουνά, ν’ αδικοθανατήσω...

Το επόμενο τραγούδι αναφέρεται επίσης στο ντέρτι, τον πόνο του έρωτα που αρρωσταίνει τον ερωτευμένο νέο, ο οποίος αναζητά τη γιατρειά στο φιλί της αγαπημένης του. Πρόκειται για ένα τραγούδι του Ξηρομέρου:

Το ντέρτι

Όλα τα ντέρτια ντέρτια και το δικό μ’  είν άλλο

Για μια μικρούλα π’ αγαπώ θα πέσω να πεθάνω

Κινώ και πάω στο γιατρό να βρω τη γιατρειά μου

Πιάνει και ρίχνει τα χαρτιά ντερμάνι δε μου βρίσκει

Νεσύ δεν είσαι άρρωστος δεν είσαι αρρωστημένος

Μια κόρη σε βαλάντωσε κι είσαι βαλαντωμένος

Βάνω τα χέρια σταυρωτά και την καρδιά κρατώντας

Βλέπω την κόρη πόρχεται παίζοντας και γελώντας

Εσύ είσαι κόρη μ’ ο γιατρός κι εγώ είμαι ο λαβωμένος

-Δος μου το κόρη μ’ το φιλί να γιατρευτώ ο καημένος

-Πώς να το δώσω το φιλί που θα με μαρτυρήσεις

-Δεν είμαι μήλο να σαπώ λυγιά για να λυγίσω 

μαηδέ και ψευτομάρτυρας για να το μαρτυρήσω  

[βλ. Γερ. Η. Παπατρέχας, Δημοτικά τραγούδια του Ξηρομέρου, Αγρίνιο 1992]

 Στα τραγούδια που ερευνούμε υπάρχουν και οι κατάρες. Εκφράζουν την οργή της γυναίκας ή του άνδρα που έχει εγκαταλειφτεί. Στο επόμενο τραγούδι η χωρισμένη γυναίκα  αναθεματίζει, καταριέται τον αίτιο του χωρισμού της. Πιστεύει ότι ο χωρισμός της οφείλεται στα μάγια που της ρίξανε στο πηγάδι… Η πίστη των ανθρώπων στη μαγεία και στη δύναμή της  φαίνεται και στη δημοτική ποίηση.

Τα μάγια

Ανάθεμα ποιος τα ’ριξε τα μάγια στο πηγάδι

Κι εμάγεψε τον άντρα μου  και πάει να με χωρίσει

-Κι αν με χωρίσεις άντρα μου εσύ θα μετανιώσεις

Στις δυο, στις τρεις θα λούζομαι, στις τέσσερις θ’ αλλάζω

Και μεσ’ τις δεκατέσσερις άλλον άντρα θα πάρω

Θα χτίσω το σπιτάκι μου αντίκρυ στο δικό σου,

Να μπαινοβγαίνω στην αυλή για σκάσιμο δικό σου

Θα φτιάξω και τ’ αμπέλι μου αντίκρυ στο δικό σου

Να μπαινοβγαίνω να τρυγώ για σκάσιμο δικό σου! 

     Τα μάγια συνδέθηκαν  από παρήχηση ίσως με το μήνα Μάη. «Ο Μάης με τα μάγια του», είναι η λαϊκή έκφραση που άκουγα στο Ξηρόμερο, τόπο καταγωγής μου… 

       Στο επόμενο δημοτικό τραγούδι ο νέος θεωρεί υπεύθυνη για τη μαγεία τη λυγερή που του ’ριξε τα μάγια την Πρωτομαγιά!

Πρωτομαγιά μου τα ΄ριξες

τα μάγια και με μάγεψες..

Και μ’ έχεις κάνει σαν τρελό

κόρη που σέρνεις το χορό..

Είσαι κοπέλα λυγερή, 

αρχόντισσα μελαχρινή..

Πες μου το ναι να σε χαρώ

κόρη που σέρνεις το χορό..

Θα ’ρθω μια μέρα να σε βρω

στ’ αγαπημένο σου χωριό..

Εσύ θα με παρηγορήσεις 

και τα μάγια θα μου λύσεις..

       

            Το τραγούδι που ακολουθεί, όπως σημειώνει ο Ν. Πολίτης, βρίσκεται σε πολλές παραλλαγές. Αναφέρεται στο μυστικό έρωτα που στο τέλος αποκαλύπτεται. «Ο βήχας, ο έρωτας και ο παράς δεν κρύβονται», σύμφωνα και με την παροιμία. [βλ. Ν.Γ.Πολίτη, Δημοτικά Τραγούδια,αρ.124]

-Kόρη όταν εφιλιώμαστε, νύχτα ήταν, ποιος μας είδε;

-Μας είδε τ’άστρο της νυχτός, μας είδε το φεγγάρι,

Και το φεγγάρι νέσκυψε της θάλασσας το λέει,

Θάλασσα το  είπε του κουπιού και το κουπί του ναύτη

Κι ο ναύτης το τραγούδησε ΄ς της λυγερής την πόρτα

     Εντύπωση προκάλεσαν στους μαθητές τα τραγούδια με τίτλους ονόματα γυναικών. Ο  λαϊκός  τραγουδιστής εξυμνεί σ’ αυτά τη Γυναίκα. Ενδεικτικά είναι τα επόμενα τραγούδια, τα οποία είχα ακούσει πολλές φορές να τραγουδιούνται σε παραδοσιακά γλέντια γάμου στο Ξηρόμερο.

Η Διαμαντούλα

Κάτω στα δασιά πλατάνια, στην κρυόβρυση

Κάθονταν δυο παλικάρια και μια λυγερή

Κάθονταν τρώγαν και πίναν και κουβέντιαζαν:

-Διαμαντούλα μ’, τ’ είσαι τέτοια, τέτοια κίτρινη

Μην ο ίσκιος σε πατάει, μην αφάντιασμα;

-Ούδ’ ο ίσκιος με πατάει, ούδ’ αφάντιασμα

Με πατάει το παλικάρι τα μεσάνυχτα

Θα το δείρω μέσ’ τα χέρια με χρυσόβεργες

Θα το δείρω μέσ’ τα πόδια με τριαντάφυλλα

Θα το δείρω μέσ’ το  στόμα με γλυκό κρασί

Η Πανώρια

Σαράντα μέρες περπατώ να βρω παπά πνευματικό

Κι απάνω στις σαρανταδυό βρίσκω παπά πνευματικό

-Παπά μου ξεμολόγα με τα κρίματα συχώρα με

-Τετάρτη και Παρασκευή λάδι μη ρίχνεις στο   φαΐ  

Κρέας και ψάρι να μην φας τους νιους να μην τους αγαπάς

-Αν αρνηθείς εσύ παπά τον όρκο και την κοινωνιά

τότε κι εγώ θ’ αρνηθώ τους νιους να μην τους αγαπώ!

Η Αγγέλω

-Αγγέλω μ’, κρένει η μάνα σου δεν ξέρω τι σε θέλει

Να πας στη βρύση για νερό να πιούν τα παλικάρια

-Τα παλικάρια κι αν διψούν νερό να παν να πιούνε

Κι εγώ πάω στο κέντημα με τ’ άλλα τα κορίτσια

Το κέντημα είναι γλέντισμα  κι η ρόκα είναι σεργιάνι

Και  το γλυκό το φίλημα είναι για τις κοπέλες…

             Ένα επίσης προσφιλές τραγούδι που τραγουδιόταν στα ξηρομερίτικα γλέντια  έχει τίτλο: «Ο κυνηγός που κυνηγούσε». Αναφέρεται σε ένα ερωτευμένο νέο με μια μικρή καλογριά. Ο  έρωτας δε γνωρίζει όρια… Η μάνα μου  το τραγούδησε στο τραπέζι του γάμου της, όπως μου είχε πει, όταν έπρεπε κατά το έθιμο «να πάρει» και η νύφη ένα τραγούδι. Φυσικά το τραγουδούσαν στη συνέχεια όλοι μαζί οι συνδαιτυμόνες.

Κυνηγός που κυνηγούσε εις τα δάση μια φορά

Έτυχε να συναντήσει μια ερημοεκκλησιά.

Προχωρεί και μπαίνει μέσα με λυπητερή καρδιά

Βλέπει εκεί που προσκυνούσε μια μικρή καλογριά.

-Καλογραία μου, της λέει, τ’ όνομά σου επιθυμώ

τ’ όνομά σου κι ας πεθάνω στο ερημοκκλήσ’ αυτό

-Τ’ όνομά μου δε στο λέω γιατί θα με λυπηθείς

γιατ’  εσύ ήσουνα αιτία καλογραία να με δεις

-Έλα πάτησε τον όρκο και παντρέψου μια φορά,

πάρε με τον κυνηγάρι που σ΄ αγάπησα  πιστά.

     Τα πουλιά στα δημοτικά τραγούδια είναι συνηθισμένο μέσο για να ειπωθεί κάτι πολύ σημαντικό. Μιλούν «μ’ ανθρώπινη λαλίτσα» όταν είναι αγγελιοφόροι για εξαιρετικά περιστατικά. Αγαπημένα πουλιά που αναφέρονται με  συμβολική σημασία στα ερωτικά τραγούδια είναι κυρίως: το αηδόνι, η πέρδικα, η τρυγόνα, ο κούκος, ο αητός… 

Ο αητός

Ένας αητός καθότανε στον ήλιο και λιαζότανε

Κι άλλος αητός επέρασε και δεν τον καλημέρισε

-Αητέ, γιατί δεν μας μιλάς και δεν μας διπλοχαιρετάς

και κάθεσαι και κλαίγεσαι αητέ μου και μαραίνεσαι;

-Μου πήρανε το ταίρι μου  και το λαμπρό αστέρι μου

Και το’ βαλαν σ’ άλλη φωλιά μέσα σε ξένη αγκαλιά

Τούτο το καλοκαιράκι

Τούτο το καλοκαιράκι κυνηγούσα ένα πουλάκι

Κυνηγούσα ,προσπαθούσα να το πιάσω δεν μπορούσα

Κι έστησα τα ξόβεργά μου κι ήρθε  η πέρδικα κοντά μου

       Το επόμενο τραγούδι είναι γνωστό σε όλη την Ελλάδα. Ως τόπος προέλευσής του αναφέρεται η Πελοπόννησος. Το αηδόνι ρωτάει ένα νέο πού βρήκε την αγαπημένη του. Ο Μεσολογγίτης πραματευτής, πλανόδιος έμπορος,  λέει ότι διάλεξε  την ξανθομαλλούσα την Πατρινιά, α)με κριτήριο την ενασχόλησή της με τα βασιλικά της, β) το λουλούδι που του χάρισε και γ)την παρότρυνση που του έκανε να στείλει προξενήτρες και προξενητάδες για να τη ζητήσει επίσημα. Το τραγούδι αυτό, σε μια παραλλαγή, μας το τραγούδησε με τη γλυκιά φωνή της  η κυρία Παναγιώτα Στεφανάτου, γιαγιά του μαθητή Ανδρέα Στεφανάτου.

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγά

Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγά

τα χελιδονάκια ζευγαρωτά.

Το ’ρημο τ’ αηδόνι το μοναχό

περπατεί στους κάμπους με τον αητό.

Περπατεί και λέει και κελαηδεί, 

βρε Μεσολογγίτη πραματευτή.

Πού τήνε διαλέχτεις αυτή τη νιά

την ξανθομαλλούσα την Πατρινιά

Aπ’ την Πόλη ερχόμουν κι απ’ τα νησιά

κι απ’ τη γειτονιά της επέρασα.

Τα βασιλικά της επότιζε

και τις ματζουράνες εδρόσιζε

Μου `κοψε κλωνάρι και μου `δωσε, 

μου `πε κι ένα λόγο που μ’ άρεσε

Στείλε προξενήτρες στη μάνα μου

και προξενητάδες στο μπάρμπα μου

Το  ερωτικό δημοτικό τραγούδι: Μάνα μ’, στο περιβόλι μας, είναι πολύ διαδεδομένο στο Ξηρόμερο και στην Αιτωλ/νία γενικότερα. Αναφέρεται στον τρόπο που προσέγγιζαν οι νεαροί  της εποχής ένα κορίτσι. Η νέα του τραγουδιού αποδέχεται τα δώρα, ανάμεσα στα  οποία  και το μήλο. Το μήλο ως φρούτο χρησιμοποιείται στα δημοτικά τραγούδια ως σημάδι ερωτικής αποδοχής, ένδειξης ή απόδειξης αγάπης. Το τραγούδι  αυτό το βρίσκουμε σε διάφορες παραλλαγές.

   Το αηδόνι του Ξηρομέρου, ο Τάκης Καρναβάς το τραγουδούσε στα παραδοσιακά  πανηγύρια της περιοχής την εποχή της ακμής τους.

Μάνα μ’, στο περιβόλι μας και στις αμυγδαλιές μας

Πήγα να μάσω μύγδαλα, πήγα να μάσω  τάνθη

Κι εκεί καθόταν τρεις αητοί και τρεις καλοί λεβέντες

Ένας με μήλο με βαρεί κι άλλος με δαχτυλίδι

Κι ο τρίτος ο καλύτερος μ’ ένα χρυσό γαϊτάνι

Μάνα μ’, το μήλο τόφαγα, το δαχτυλίδι τόχω

Κι αυτό  το χρυσογάϊτανο στολίδι στα μαλλιά μου.

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ...

Δίστιχα  έρωτα και της αγάπης. 

        Τα δίστιχα που αποτελούν μια υποκατηγορία μπορούμε να πούμε πως είναι απειράριθμα και δημιουργούνται ως σήμερα σε κάποια νησιά όπως: Κρήτη, Κάρπαθο, Ρόδο κλπ. Είναι γνωστά κατά τόπους με διάφορα ονόματα: λιανοτράγουδα, μανέδες, κοτσάκια, πατινάδες, μαντινάδες κ.ά. Ενδεικτικά  παραθέτω:

•-«Δεν έχει η αγάπη σύνορα, δεν τήνε πιάνει νόμος

όπου περάσει και διαβεί είν’ ανοιχτός ο δρόμος»

•-«Ψηλό μου κυπαρίσσι λυγάει η κορφάδα σου,

και ποιος θα τη γλεντήσει την ομορφάδα σου»

•-«Άγγελος είσαι μάτια μου κι αγγελικά βαδίζεις

Αγγελικά πατάς στη γη και μένα βασανίζεις»

Ερωτικά στιχουργήμα τα  μαθητών:

•-Άγγελος είσαι στη γη κι όπου πατάς ανθίζει

Σπέρνεις άνθη στους αγρούς και όλη η γη γυρίζει, Θ.Σκουτέρη

•-Πολλά λουλούδια έχω δει, εγώ εσένα θέλω

Μου ’χεις λαβώσει την καρδιά, ακόμα υποφέρω… 
Θ. Σκουτέρη

•-Ήμουν εσύ κι εγώ σαν το φως και το σκοτάδι

Διαφέραμε κι οι δυο, αλλά μας ένωνε ένα χάδι, 
Χρ. Πανταζής

•-Αφού έναν άντρα μάγκα εδώ και καιρό καρτερείς

Πίστεψέ με όλη την έννοια της λέξης σ’ εμένα θα τον βρεις! Χ.Π.

•-Όταν σε είδα θαμπώθηκα από την ομορφιά σου

Κι ακόμα θυμάμαι εκείνη τη λαμπρότητά σου, 
Ασημίνα Τσούτσα

•-Είσαι το αστέρι του ουρανού, είσαι και το δικό μου

Που βλέπω και λαχταρώ τη νύχτα στ’ όνειρό μου, 
Ευ. Αρωνιάδα

•-Στα γαλανά τα μάτια σου βλέπω την ευτυχία

Είσαι τόσο όμορφη σαν το γαλαξία! 
Αναστάσιος Θεοδωρόπουλος

•-Από τη γη στον ουρανό θα σ’ αγαπώ αιώνια

Αφού είναι η αγάπη μου τρελή για σένα μέσ’ τα χρόνια, Δ.Κουτσομπίνας

•-Τα γλυκά ματάκια σου γαλάζιο χρώμα έχουνε

Και τα δικά μου μάτια εσένανε λατρεύουνε,  
Κ. Μήτσου

•-Είσαι το φως, η ψυχή της ψυχής μου

Είσαι η μοναδική λατρεία της ζωής μου, 
Δ. Πασιά –Ε. Βαρεμένου

•-Είσαι ο ήλιος, το φως,  το φεγγάρι

Ένας πρίγκιπας που θα με πάρει, 
Ε. Βαρεμένου-Δ. Πασιά

•-Πώς να εκφράσω αυτό που νιώθω

Πώς να πνίξω αυτό τον πόθο; 
Ε. Βαρεμένου- Δ.Πασιά

•-Σε γνώρισα  εχτές και καις πολλές καρδιές

Φάνης είναι τ’ όνομά  σου και ανθίζει η καρδιά μου, Ο.Παλιογιάννη

•-Χωρίς εσένα δεν υπάρχει ζωή για εμένα

Αν δεν σου μιλάω κάθε λεπτό νιώθω πως θα χαθώ, Ο.Παλιογιάννη

•-Τα μάτια σου είναι όμορφα και μοιάζουν με αστέρια

Να πάμε να ταΐσουμε μαζί τα περιστέρια, 
Μίλτος-Σπύρος

•-Σε βλέπω και τρελαίνομαι από την ομορφιά σου

Ποτέ μου δεν θα ήθελα να φύγω από κοντά σου, 
Μίλτος-Σπύρος

•-Είμαι ο βαρκάρης, είσαι η θάλασσά μου

Μην κάνεις τρικυμία γιατί θα φύγεις από την αγκαλιά μου,

Βασίλης Μ.-Σωτήρης Μ.-Δημήτρης Τ.

•-Είσαι σαν την παπαρούνα που ανοίγει την αυγή

Και με τη δύση κλείνει, έτσι είναι ο έρωτας και δεν υποχωρεί!

Βασίλης Μ.-Σωτήρης Μ.-Δημήτρης Τ.

•-Δεν ξέρω αν το θάρρος να σου μιλήσω θα βρω

γιατί όποτε σε βλέπω ψάχνω για γιατρό,

Βασίλης Μ.-Σωτήρης Μ.-Δημήτρης Τ.

•-Το όνομά σου τραγουδώ μέρα παρά μέρα

Τα χείλη μου σ’ αναζητούν μικρή μου περιστέρα, 
Ε. Τσιλίκα- Δ.Τσαλοκώστα

•-Πήγαμε για ηλιοβασίλεμα σε ένα μέρος μακρινό

Σε κοίταξα σε φίλησα και ήταν μαγικό, 
Δ. Πασκάλ-Κ. Νατσίκου

•-Μια φορά σε είδα και μου άρεσες πολύ

Το βλέμμα σου ανάσα για ολόκληρη ζωή, 
Δ. Πασκάλ-Κ. Νατσίκου

•-Μάτια μου, θέλω να σε δω γιατί θα κάνω φονικό

Δεν αντέχω άλλο πια μου ραγίζεις την καρδιά, 
Α.  Στεφανάτος - Θ. Μπαλάσκας

•-Ό,τι καλύτερο έχω δει είσαι για μένα εσύ

Μόλις αντίκρισα τα μάτια σου χάθηκα από τη γη,

Γιάννης-Παύλος- Εφραίμ

•-Αγάπη από το δημοτικό, ποιος θα σκέφτονταν αυτά…

Δύο χρόνια πιο μετά η αγάπη έκανε φτερά, 
Π. Κασούμης

•-Αγάπη μου γλυκιά, έφυγες, έφυγες μακριά μου

Μα εγώ ακόμα σ’ αγαπώ και σ’ έχω στην καρδιά μου, 
Λίλα και Κέλλυ 

•-Αχ, αυτά τα μάτια σου τα γαλανά

Είναι σαν την απέραντη θαλασσιά, 
Π. Αργυρίου-Μ. Βάσση

•-Σ΄ αγαπώ τόσο πολύ όσο τίποτα στη γη

Πάντα θα ’μαστε μαζί, χωρίς εσένα η ζωή μου είναι μισή, Ν.Γεωργιάδης-Χ.Μακρυπίδης

•-Αγάπη μου σε αγαπώ κι ας είσαι μακριά μου

Εγώ θα κάνω ό,τι μπορώ για να σε φέρω κοντά μου, 
Σάννα-Λαμπρινή

•-Σήμερα έχει ήλιο, αύριο βροχή

Έτσι είναι η καρδιά μου, όπως την έκανες εσύ, 
Κ.Βάτσιος-Ε.Καραγιάννης

•-Μακάρι να ήμουνα υπολογιστής να ήσουν ιστοσελίδα

Κάθε φορά που με άνοιγαν να ήσουν αρχική σελίδα, 
Κ. Μήτσου

Ερωτικά γκράφιτι και άλλα

     Η μαθήτρια Λίλα Ανδρικοπούλου φωτογράφισε αρκετά ερωτικά γκράφιτι. Είναι ένας τρόπος  που εκδηλώνουν οι νέοι τον έρωτά τους στην εποχή μας! 

  Ο μαθητής Β. Μπέστιας έγραψε στον πίνακα τη λέξη Έρωτας στα γιαπωνέζικα, τη γλώσσα που μαθαίνει φέτος.

       Ο  Ανδρέας Στεφανάτος κατέγραψε στο κινητό του ερωτικά τραγούδια που τραγούδησε η γιαγιά του όπως: «Όλα τα πουλάκια ζυγά ζυγά…».

        Ο Δ. Πασκάλ, με εξαιρετικό ταλέντο στη ζωγραφική, ζωγράφισε διάφορα ερωτικά θέματα στον πίνακα και στο μπλοκ ζωγραφικής του!

Φωτο: Λίλα Ανδρικοπούλου

       Θα παραθέσω κλείνοντας την ποιητική και καλλιτεχνική έκφραση ενός ερωτευμένου νέου ή μιας νέας ίσως, που μου άρεσε και τη φωτογράφισα προ ημερών σε τοίχο πολυκατοικίας στην Πάτρα:

«Mόνο όταν μαραθεί αυτό το λουλούδι (η τουλίπα στον τοίχο) θα πάψω να σ’ αγαπώ!»