Οι γλύστρες του Κάστρου της Βόνιτσας!

Οχυρωματικά έργα εξωτερικά του κάστρου της Βόνιτσας, την περίοδο 1684-1717

Εισαγωγή

     

Το 1715 ο Ενετός Delfin εγκαταλείπει το κάστρο της Βόνιτσας, αντιλαμβανόμενος ότι ήταν αδύνατη η αντιμετώπιση της μεγάλης στρατιάς του Καρά Μουσταφά Πασά. Αρχικά αποσύρεται στην Λευκάδα και μετά στην Κέρκυρα, όπου οι Ενετοί υπερασπίζονται το τελευταίο φρούριο που κατείχαν στα Ιόνια νησιά.

       Οι Ενετοί, έναντι μεγάλης αμοιβής, παίρνουν στις τάξεις τους τον Ελβετό Σουλεμπουργκ, ένα στρατιωτικό που μόνο νίκες γνώριζε. 

    Ο Σουλεμπουρκ αναλαμβάνει τα ενετικά στρατεύματα της Κέρκυρας, αποκρούει τις τουρκικές επιθέσεις και μέσα σε ένα έτος είναι έτοιμος να ανακαταλάβει τις κτήσεις που χάθηκαν το προηγούμενο έτος.

       Έχοντας δίπλα του τους αδελφούς Πιζιάνι (Κάρλο και Ανδρέα) πολιορκεί την Πρέβεζα.

    Από αυτό το σημείο και μετά διαβάζουμε από το βιβλίο της ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ «Το Κάστρο των 18 Εθνοτήτων», ένα άγνωστο οχυρωματικό έργο, στα ανατολικά του κάστρου, λίγο έξω από το πρώτο περιμετρικό τείχος............

«Το Κάστρο των 18 Εθνοτήτων», σελίδα 81. 

1717 , Οκτώβριος 26, Έναρξη πολιορκίας του κάστρου της Βόνιτσας από Ενετούς.

     ….Επικεφαλής τίθεται ο κόμης Σούλεμπουργκ, ενώ την ευθύνη των στρατιωτικών επεμβάσεων αναλαμβάνουν οι αδελφοί Πιζιάνι, Αντρέας και Κάρλο. Στις αρχές Φθινοπώρου του 1717 η πολυεθνική δύναμη ταξιδεύει στο Ιόνιο και στα μέσα Οκτωβρίου ξεκινά την πολιορκία της Πρέβεζας.  Οι Τουρκικές φρουρές αντιστέκονται, όμως εντός δύο ημερών το κάστρο της Πρέβεζας παραδίδεται στην πολυεθνική δύναμη των Ενετών. Τη στιγμή εκείνη οι αδελφοί Πιζιάνι (Pisano) αντιλαμβάνονται το μεγάλο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουν:

       Η θέση του Κάστρου της Βόνιτσας δίνει μεγάλα πλεονεκτήματα στους αμυνόμενους. Το κάστρο περιελάμβανε από την ανατολική πλευρά τρία περιτειχίσματα, ενώ ανατολικά και εξωτερικά από αυτό είχε τις περίφημες «γλίστρες», μεγάλα αμυντικά οχυρωματικά έργα , που εμπόδιζαν την μαζική άνοδο στρατευμάτων μπροστά στην ανατολική πύλη. 

     Πρόκειται για ένα έργο που οι αδελφοί Πιζιάνι το γνώριζαν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον αφού είχε κατασκευαστεί από τους Ενετούς την πρώτη περίοδο της Ενετικής Κυριαρχίας.

      Μια παρουσίαση αυτού του περίτεχνου αντιπολιορκητικού τεχνικού έργου, θα μας αποδείξει ότι οι αρχιτεκτονικές γνώσεις χρησιμοποιούνταν με τον καλύτερο τρόπο για στρατιωτικούς σκοπούς.

       Από το αρχείο ΠΑΡΑΒΙΑ έχουμε μια απεικόνιση του κάστρου, που χρονικά πρέπει να αποδίδεται πριν τη δεύτερη ενετική κυριαρχία, δηλαδή κατά την περίοδο πολιορκίας του 1717.  Το ιδιαίτερο αυτής της απεικόνισης είναι ότι δεν παρουσιάζει το τρίτο εσωτερικό «πέταλο» περιτοίχισης, αυτό που εμείς σήμερα ονομάζουμε τρίτο τείχος. Γι΄ αυτή την απεικόνιση θα ασχοληθούμε εκτενέστερα σε επόμενη ενότητα.

      Ας παρατηρήσουμε την απεικόνιση στο δεύτερο σημείο προς διερεύνηση. Έξω και ανατολικά από το κάστρο καθώς και σε ικανή απόσταση από την εξωτερική περιτοίχισή του, βλέπουμε ένα νέο χαμηλό τείχος. Η εξωτερική πλευρά του δεν είναι κάθετη αλλά με μεγάλη γωνία κλήσης. Αυτό το νέο τείχος διακόπτεται στην βόρεια πλευρά για να μπορεί να υπάρξει μια δίοδος εισόδου. Σε αυτό το σημείο προστατεύεται από βόρεια με ένα νέο προμαχώνα.

      Στην προηγούμενη έκδοση του βιβλίου, ονομάσαμε αυτό το προστατευτικό τείχος «γλίστρα» αφού πραγματικά η συγκεκριμένη απεικόνιση του κάστρου το παρουσίαζε από βόρειο-ανατολικά και με μικρή κλίση προς τα πάνω.

       Από πρόσφατα στοιχεία που μας προμήθευσε ο κ. Νικόλας Βερνίκος και κυρίως χάρη σε ένα άλλο χάρτη του κάστρου, παρουσιάζεται ένα σημαντικό συμπληρωματικό στοιχείο για όλη αυτή την περίφημη αλλά και πρωτότυπη αντιπολιορκητική κατασκευή. Πίσω από το εξωτερικό τείχος της «γλίστρας» υπήρχε μια τάφρος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Όπως κοιτάζουμε το σχέδιο της τάφρου (βλέπε ενότητα «φωτογραφίες»), από αριστερά προς τα δεξιά, παρατηρούμε το μέρος του τείχους που ονομάσαμε «γλίστρα». Πράγματι η γωνία κλίσης δεν εξυπηρετεί την άνετη αναρρίχηση. Από την πρώτη απεικόνιση διαπιστώνουμε ότι αυτή η κλίση συνέχιζε για αρκετά μέτρα προς τα αριστερά, ώστε να δημιουργήσει την τελική κλίση που έχει η εικόνα του κάστρου από μακριά.

       Στη κορυφή της γλίστρας υπάρχουν μυτεροί πάσσαλοι, καρφωμένοι στο έδαφος και με κλίση προς την «γλίστρα», έτσι ώστε να εμποδίζεται η πρόσβαση από το ιππικό. Ακριβώς κάτω από τον προαναφερόμενο πάσσαλο, υπάρχει και ένας δεύτερος, κάθετος και με προεξοχή από το έδαφος, τόση ώστε να σχηματίζει ένα δεύτερο συνεχόμενο και απρόσμενο εμπόδιο, αφού λόγω της κλίσης της «γλίστρας» δεν είναι εμφανές το νέο εμπόδιο. Ακριβώς μετά τον πάσσαλο υπάρχει κενό. Το κενό δεν είναι ομοιόμορφο αλλά δημιουργεί ένα ψηλό σκαλοπάτι, για να στηρίζει τον κάθετο πάσσαλο. Από τη διάταξη των κάθετων πασσάλων, μας δίνεται η δυνατότητα να υποθέσουμε ότι οι εν λόγω πάσσαλοι εκτός από το δεύτερο απρόσμενο εμπόδιο, πρέπει να στήριζαν και την αριστερή πλευρά της τάφρου. Στα δεξιά της τάφρου, που έχει  διπλό ύψος από την αριστερή πλευρά, πρέπει να υπάρχει μια ξεχωριστή κατασκευή που σκοπό έχει να στηρίξει το έδαφος, αφού το ύψος της τάφρου είναι πολύ υψηλό.

       Η κορυφή της τάφρου από τα δεξιά (προς την πλευρά του κάστρου) δε δημιουργεί οριζόντιο επίπεδο αλλά είναι επικλινές προς το μέρος της τάφρου σε μια απόσταση περί τα 5 μέτρα. Στο σημείο που τελειώνει αυτό το επικλινές επίπεδο, υπάρχει μια κάθετη πλευρά με τόσο ύψος ώστε στη βάση του νέου οριζόντιου επιπέδου να στέκεται ένας αμυνόμενος και να αντιμετωπίζει με απόλυτη ασφάλεια όποιον επιτιθέμενο έχει κατορθώσει να περάσει τα προαναφερόμενα εμπόδια. Πρόκειται για μια νέα αντιπολιορκητική κατασκευή, ειδικά για την μορφολογία του κάστρου της Βόνιτσας, που σκοπό είχε οι αμυνόμενοι να αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις, πολύ πριν φτάσουν στο πρώτο εξωτερικό τείχος του κάστρου.

       Οι επιτιθέμενοι δεν είχαν να αντιμετωπίσουν όλα τα εμπόδια της τάφρου, αλλά ήταν συνεχώς εκτεθειμένοι στις βολές των αμυνόμενων που βρίσκονταν στη δεξιά μεριά της τάφρου, αλλά και πάνω στις καλά προστατευόμενες θέσεις του πρώτου περιμετρικού τείχους του κάστρου. Ο βόρειος προμαχώνας αλλά και ο μεγάλος δυτικός, προστάτευαν το κάστρο στα  βόρειο-δυτικά του, αφού από εκεί υπήρχαν μόνο δύο περιτειχίσματα. Όλα τα ανωτέρω, όπως προαναφέραμε, τα γνώριζαν οι αδελφοί Πιζιάνι, αφού ήταν Ενετικές κατασκευές. Όμως γνώριζαν και ότι…….. 

(η συνέχεια στο βιβλίο της ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑΣ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ «Το Κάστρο των 18 Εθνοτήτων», διάθεση στα γραφεία συλλόγου 2643023565).