Κalos irtate!στα ελληνόφωνα χωριά της Ιταλίας: «Εμείς τα μιλάμε ακόμα εδώ!»

Γράφει η  Μαρία Ν. Αγγέλη

Δρ. Κοινωνικής Λαογραφίας

   «Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως θα ελιχθώ προς τα πάνω όπως ένα ρυάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους  γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική.»

N. Bρεττάκος

      Στη νότια Ιταλία, στις περιοχές της Απουλίας και Καλαβρίας υπάρχουν Ελληνόφωνα χωριά. Σε πρόσφατη εκδρομή  επισκεφτήκαμε την περιοχή του Σαλέντο. Μέσα από το λεωφορείο αντικρύσαμε πινακίδες με τις λέξεις: Grecia Salentina [Γκρετσία Σαλεντίνα] και με το καλωσόρισμα: «kalos irtate»..................

     Νότια της πόλης του lecce βρίσκονται τα χωριά της Απουλίας.

    Εννέα είναι τα ελληνόφωνα χωριά της περιοχής: το Καλημέρα, το Μαρτάνο, το Καστρινιάνο ντέι Γκρέτσι, το Μαρτινιάνο, το Τζολίνι, το Σολέτο, η Στερνατία , το Μελπινιάνο και το Κοριλιάνο ντ’ Ότραντο.

       Το τοπίο έξω από τα χωριά θύμιζε Ελλάδα: ελιές, συκιές, ξερολιθιές και φράχτες από φραγκοσυκιές…

Εμείς τα μιλάμε ακόμα εδώ!

      Περιηγηθήκαμε στο χωριό Σολέτο. Ο νεαρός Φραντζέσκο μας ξενάγησε στο όμορφο χωριό με την εκκλησία του Αγίου  Στεφάνου, που έχει βυζαντινά και δυτικά στοιχεία…

      Στην πλατεία του χωριού συναντήσαμε μερικούς κατοίκους. Αρχικά, μας κοίταζαν καθώς προχωρούσαμε για επιβίβαση στο λεωφορείο. Μετά,  ακούγοντας προφανώς τις κουβέντες μας, μας φώναξαν:

-Είστε Γκρέτσιοι;

-Ναι, τους απαντήσαμε. Είμαστε Έλληνες!

Σηκώθηκαν τότε όλοι με ενθουσιασμό και ήρθαν προς το μέρος μας.

-Καλησπέρα, τι κάνεις; Ήταν  ο χαιρετισμός τους.

Ένας από την παρέα, γελαστός μας είπε:

-Εμείς  τα μιλάμε ακόμα εδώ!

  Η φράση του στα ελληνικά, μας συγκινεί. Ο τρόπος που την εκφέρει, δείχνει την προσπάθειά του  για τη διατήρηση της γραικάνικης γλώσσας και την ικανοποίησή του γι’ αυτό. Και πιθανόν  υπερηφάνεια για την ελληνική καταγωγή του και συμπάθεια για τους έλληνες, με τους οποίους υπάρχει μια μακραίωνη σύνδεση.

Κάποιος άλλος συμπληρώνει:

-Στη Στερνατία, [το διπλανό χωριό], τα μιλάνε όλοι!

Δεν είχαμε αρκετό χρόνο για κουβέντα. Έπρεπε να αναχωρήσουμε. Οι φίλοι από το Σολέτο μας αποχαιρέτησαν εγκάρδια:

-Πάντα περνάτε καλά!

Μουσείο στο Χωριό Καλημέρα..

 Τους αποχαιρετίσαμε εγκάρδια  και συνεχίσαμε το οδοιπορικό μας. Περάσαμε τη Στερνατία, το Μαρτάνο. Τα χωριά αυτά είχαν όλα την ίδια αρχιτεκτονική και θύμιζαν Ελλάδα.

   Καλημέρα, λεγόταν το χωριό που κάναμε την επόμενη στάση. Ένα χωριό με όνομα ελληνικότατο!

«Ξένη δεν είσαι εσύ εδώ στην Καλημέρα»

     Με αυτά τα λόγια  οι κάτοικοι καλωσόρισαν τη μαρμάρινη στήλη που τους έστειλε ο Δήμος Αθηναίων το 1960. Η Αττική στήλη της Πατρόκλειας χρονολογείται τον 4^ο αιώνα π.Χ.

     Στάλθηκε σαν δείγμα αγάπης και φιλίας μεταξύ των δύο πόλεων. Αυτό έγινε μετά από σχετικό αίτημα του τότε Δημάρχου της Απουλιανής ελληνόφωνης κωμόπολης Καλημέρα, Τζιαννίνο Απρίλε.

     Επισκεφτήκαμε το Λαογραφικό μουσείο του χωριού. Ο υπεύθυνος του Μουσείου μας καλοδέχτηκε μιλώντας τη διάλεκτο «γκρίκο». Μας πρόσφερε ημερολόγια έκδοσης του Μουσείου, τα οποία ήταν γραμμένα στα ελληνικά και στα Ιταλικά. Τον αποχαιρετήσαμε ευγενικά και συνεχίσαμε την περιήγησή μας στους δρόμους του χωριού.

Η γιαγιά  Ρόζα

     Σ’ ένα χαμηλό σπίτι με ανοιχτή πόρτα καλησπερίσαμε τρεις γυναίκες. Η μεγαλύτερη, η εννενηντάχρονη κ. Ρόζα, μας μίλησε σε «γκρίκο». [Κατωιταλική ή γραικάνικη διάλεκτος (ή γραικάνικα), ονομάζεται η διάλεκτος της ελληνικής που περιλαμβάνει και ιταλικά στοιχεία. Οι ομιλητές της την ονομάζουν γκρίκο (grico)].

      Το βράδυ δειπνήσαμε στο χωριό Κοριλιάνο. Εκεί μας φιλοξένησε ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος, από ιταλιάνους κάθε ηλικίας. Οι περισσότεροι μιλούσαν «γκρίκο».

     Φάγαμε στο αγροτουριστικό κατάλυμα του Ρόκκο και στη συνέχεια απολαύσαμε τραγούδια και χορούς. Ο πιο χαρακτηριστικός χορός τους είναι η ταραντέλα. Ο ρυθμός του είναι γρήγορος και η χορεύτρια κινείται ακατάπαυστα και ξέφρενα…

    Από το τοπικό συγκρότημα ακούστηκαν τραγούδια της ξενιτιάς όπως: άντρα μου πάει, ερωτικά όπως: στην καρδία μου πάνω, ένα νανούρισμα και το τραγούδι:

Άσπρο είναι το χαρτί

Άσπρο είν’ το χιόνι

Άσπρο είναι το μάρμαρο

Άσπρο  και το χαλάζι…

Άσπρη σου είν’ η κεφαλή

Άσπρος ο κόσμος όλος

     Χάρη στα τραγούδια τους, η ελληνική γλώσσα μεταφέρθηκε στους αιώνες και επιβιώνει ακόμα…

    Θα κλείσω με στίχους από ένα τραγούδι της Μimma Nucera,στη γλώσσα των Ελληνόφωνων της Καλαβρίας:

I glossama en ecchi na petheni 

O pappumma viat mu leghi

Ti sta keru dicatu

Ti glossa ti eplatega

Ito viata to grecu…

[Η γλώσσα μου δεν αξίζει να πεθάνει

Ο παππούς μου πάντα μου λέγει

Ότι στους καιρούς τους δικούς του

Η γλώσσα που μιλούσαν

Ήτο πάντα ελληνική…]

Ημερολόγιο 2013

Τούρτα