Θεόδωρος του Χρήστου Μάρης, ένας Βονιτσάνος αξιωματικός πεζικού στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ιταλίας’

 ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

 

Αφιέρωμα για την 28^η Οκτωβρίου

Γράφει ο Στυλιανός Ντίνος

Θεόδωρος του Χρήστου Μάρης,
ένας Βονιτσάνος αξιωματικός πεζικού 

στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ιταλίας’

Γεννήθηκε στη Βόνιτσα στις 24-12-1897. Η καταγωγή της φαμίλιας Μάρη  ήταν από την κάτω Λάκκα Σουλίου. Σύμφωνα με το γενεαλογικό δέντρο και τα αρχεία της Βόνιτσας η Σουλιώτικη φαμίλια πρέπει να εισήλθε στη Βόνιτσα από τον Νοέμβριο του 1888 μέχρι τις αρχές του Ιανουαρίου 1889......

Μαζί τους είχαν μόνο την αλλαξιά τους, αλλά και δύο θρησκευτικά κειμήλια της φαμίλιας. Ένα παλιό Ευαγγέλιο[1] και ένα πολύτιμο σταυρό[2], τα οποία τα αφιέρωσαν στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων της Μπούχαλης. 

Ο πατέρας  του Θεόδωρου ήταν ο Χρήστος και η μητέρα του η Αλεξάνδρα[3]. Εκτός από αυτόν οι γονείς του απέκτησαν την Ελένη[4] κατά πέντε  χρόνια μικρότερη από αυτόν, και την Χαρίκλεια[5].  Ο Θεόδωρος πήρε τα χαρακτηριστικά της φαμίλιας της μητέρας του.  Ήταν ξανθός, μικροκαμωμένος και  με γαλανά μάτια. Συμμετείχε στον  Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1919–1922 και τα ανδραγαθήματά[6] του έγιναν γνωστά στην διοίκηση του στρατού. Παρότι δεν ήταν απόφοιτος σχολαρχείου, η ανδρεία του σε όλες τις μάχες τον αντάμειψε με την εισαγωγή του στην σχολή Ευελπίδων.

Μετά  την αποφοίτησή του ορίζεται διοικητής της Κέρκυρας όπου μένει εντός του φρουρίου. Εκεί νυμφεύεται με την 16χρονη Σουζάνα Σαριτζόγλου . Στη Κέρκυρα  γεννιέται ο γιός του Χρήστος και λίγο μετά η κόρη του Μαρίκα[7] . Επόμενη τοποθέτησή του ο Βόλος, όπου εκεί παραμένει η οικογένειά του στην περίοδο του Ελληνοιταλικού πολέμου και εν συνεχεία στην αντίσταση των Ελληνικών δυνάμεων στον Γερμανικό άξονα.

Η πτώση του μετώπου τον Νοέμβριο του 1942  τον φέρνει στη περιοχή του Ακτίου, όπου αναζητά τρόπο διαφυγής με  πλοίο για την Μέση Ανατολή.Όπως συνέβηκε τα ξημερώματα της 9^ης Ιουνίου 1942 στη Πρέβεζα με την σύλληψη των:

 Αλέξανδρου Παπαγεωργίου,

Περικλή Τόλια,

Κωνσταντίνου Θεοχάρη,

Γαβριήλ Λιόντου,

Ιωάννη Μουστάκη

Κωνσταντίνου Αθανασόπουλου,

ενός Άγγλου αξιωματικού και

δύο Μαλτέζων πολιτών,

όπως συνέβηκε τα ξημερώματα της 14^ης Νοεμβρίου 1942 στη Βόνιτσα με την σύλληψη του Χαρίλαου Γρίβα, έτσι συνέβη και με την σύλληψη του Θεόδωρου Μάρη στο Άκτιο. «Λεβέντες[8]» τους είχαν καταδώσει.

Τον μεταφέρουν στο Ιταλικό αρχηγείο της Κατούνας, όπου τον περιποιούνται με απάνθρωπα κτυπήματα, δίψα και κρέμασμα από τους ώμους. Μετά από λίγες ημέρες μεταφέρεται στην Πάτρα, όπου με πλοίο οδηγείται στην Ιταλία.

Στις αρχές Ιανουαρίου του 1943, μαζί με άλλους Έλληνες Αξιωματικούς   οδηγείται  στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μπουσέτο (Bucceto) της Ιταλικής επαρχίας Εμίλια Ρομάνα. Παραδίνουμε αυτολεξεί την καταγραφή από το ημερολόγιο του Πρεβεζάνου αξιωματικού Αλέξανδρου Παπαγεωργίου, ο οποίος είχε φυλακιστεί εκεί από τον Ιούλιο του 1942:

 «Το δε Ιανουάριο του 1943, νέα αποστολή ομήρων, εν οίς οι νύν αντιστράτηγος ε.α Δρίβας Χαρίλαος (τότε Αντισυνταγματάρχης) παράλυτος τας χείρας λόγω βασανιστηρίων, ο νύν ε.α Υποστράτηγος Δικαιάκος Κυριάκος ελαφρότερον έχων παράλυτους χείρας, Ταγματάρχης Πετούνης Διονύσιος (αποβιώσας), υπολοχαγός Μάρης Θεόδωρος, νύν ε.α Ταξίαρχος Σταμόπουλος Αθανάσιος, ο αποβιώσας Ταγματάρχης οπλοδιορθωτής Ερμογένης Γεράσιμος και άλλοι».

Ο Μιχάλης Πετροπουλέας στο βιβλίο του «Ημέρες Πολέμου και Ομηρείας» συμπεριέλαβε κατάλογο των Ελλήνων αξιωματικών που κρατήθηκαν στα Ιταλικά στρατόπεδα. Σε αυτήν την κατάσταση υπάρχει και η εγγραφή για τον Θεόδωρο Μάρη, με βαθμό υπολοχαγού και καταγωγή από την Βόνιτσα.

Στις 3 Απριλίου 1943 μεταφέρθηκε από το Bucceto  στο Reganello, όπου κρατήθηκε μέχρι το κίνημα του Μπατόλιο[9] (8 Σεπτεμβρίου του 1943).  Τότε όποιος μπορούσε έφευγε από το στρατόπεδο συγκέντρωσης. Άλλοι έφυγαν για την Ρώμη, με την ελπίδα από εκεί να μεταβούν στην Ελλάδα ή στην Μέση Ανατολή και άλλοι για την Ελβετία.  Ο Θεόδωρος Μάρης πορεύτηκε προς τα Ιταλοελβετικά σύνορα[10] μαζί με τον Παπατέρπο Αλέξανδρο[11], όπου με τα πόδια και μετά από ημέρες πέρασαν στην Ελβετία. Στα απομνημονεύματά του Ο Πρεβεζάνος Αλέξανδρος Παπαγεωργίου γράφει: « Ηναγκαζόμεθα να κρυπτόμεθα την ημέραν εις τα βουνά, βοηθούμενοι από τον αντιφασιστικόν λαόν της Βορείου Ιταλίας».

Ο Θεόδωρος Μάρης απεβίωσε στην Αθήνα, έχοντας τον βαθμό του Συνταγματάρχη. Η θέλησή του να ταφεί στην γενέτειρα του έγινε πραγματικότητα και στις 7/9/1980 πραγματοποιήθηκε η ταφή του στο νεκροταφείο της Βόνιτσας.

Πηγές:

-         Απομνημονεύματα του Πρεβεζάνου Αλέξανδρου Παπαγεωργίου (έκδοση 2016 από την Βικτωρία Παπαγεωργίου- Τζούρου).

-         «Ημέρες Πολέμου και Ομηρείας» του Μιχάλη Πετροπουλέα (Ιδιωτική έκδοση , έτος 1978)

-         Αφήγηση της Ελένης Μάρη, εγγονής του Θεόδωρου Μάρη

-         Αφήγηση του Γεώργιου Φραγκογιού, εγγονός από την αδελφή του Θεόδωρου Μάρη, την Ελένη.

---

[1] Το Ευαγγέλιο  της φαμίλιας Μάρη υπάρχει στα κειμήλια  του Ναού και θεωρείται ένα από το καλύτερα Ευαγγέλια-Κειμήλια της πόλης μας.

[2] Ο Σταυρός της φαμίλιας Μάρη δυστυχώς χάθηκε μια ημέρα των Φώτων, όταν ο τότε Ιερέας τον έριξε στην θάλασσα χωρίς κορδέλα.

[3] Σύμφωνα με την διήγηση της Ελένης, εγγονής του Θεόδωρου, η Αλεξάνδρα ήταν το γένος Φανάρα.

[4] Η Ελένη, η αδελφή του Θεόδωρου,  παντρεύτηκε τον Γεώργιο Φραγκογιό και μεταξύ των άλλων απέκτησαν τον Παντελή. Γιός του Παντελή είναι ο Γιώργος Φραγκογιός και η συμμαθήτριά μου Ελένη Νίκου-Φραγκογιού .

[5] Η Χαρίκλεια, αδελφή του Θεόδωρου παντρεύτηκε τον Κωνσταντίνο Γεωργαλή.

[6] Σε μια μάχη ήταν καβάλα σε μεγαλόσωμο άλογο. Αυτός μικροκαμωμένος, ίσα που διακρίνονταν επάνω του. Όμως οι ακαταλαβίστικοι αλαλαγμοί του τρόμαξαν όχι μόνο τον εχθρό αλλά και τους συμπολεμιστές του. Του απέδωσαν το παρατσούκλι «αερικό».

[7] Η Μαρίκα (Μαρία στην βάπτιση) παντρεύτηκε στην Κέρκυρα με έναν Μαλτέζο. Η έρευνα του Γεώργιου Φραγκογιού απέδωσε και πλέον έχουμε τα στοιχεία του Μαλτέζου. Ονομαζόταν  Σπυρος Δερμανής.

[8] Για τον «Λεβέντη» καταδότη της Πρέβεζας, ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου στα απομνημονεύματά του γράφει: «αφού δεν υπήρχε διέξοδος διαφυγής μου, αναγκάστηκα να παρουσιασθώ. Βγήκα στην πόρτα προς τον δρόμο και δεν πρόφθασα να κατεβώ το σκαλοπάτι οπότε δέχθηκα δυνατή κλωτσιά στα πισινά μου, από ένα καραμπινιέρι. Ερωτώ τον Ε….. γιατί με κτυπούν και η απάντησή του  κυνικώτατα ήτο: «Δεν είναι τίποτα κυρ Αλέκο παρά ένας πρωινός καφές». Τον έβρισα όσο δεν έπερνε και υποσχέθηκα αν γυρίσω ζωντανός στην Πρέβεζα, να τον κομματιάσω και να τον ρίξω στους σκύλους. Δυστυχώς δεν τον βρήκα ζωντανόν στην επιστροφή μου». Για τον «Λεβέντη» καταδότη της Βόνιτσας, υπάρχει η γνώση, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει και η μεταξύ των άλλων παρακαταθήκη που μου άφησε ο θείος μου Αθανάσιος Ζέρβας: «Το αίμα είναι ακόμη ζεστό, μην το αφήσεις να ξανακυλήσει».

[9] Πιέτρο Μπαντόλιο ( Pietro Badoglio), στρατάρχης, διπλωμάτης, αντιβασιλέας και πολιτικός. Μετά την απόβαση των συμμάχων στην Σικελία προσπάθησε να αποσπάσει την Ιταλία από τον γερμανικό άξονα. Έτσι στην Ιταλία ο Νότος ήταν με τους συμμάχους , ενώ στον Βορρά οι Γερμανοί ίδρυσαν την Δημοκρατία του Σαλό. 

[10] Βλέπε απομνημονεύματα Αλέξανδρου Παπαγεωργίου

[11] Απόφοιτος της σχολής Ευελπίδων και της Ανώτατης σχολής πολέμου. Διακρίθηκε στον πόλεμο με την Ιταλία και ανέπτυξε αντιστασιακή δράση κατά των Ναζί.  Την περίοδο του 1961 ήταν υπαρχηγός της ΚΥΠ.