Εκπαιδευτική μετακίνηση στην Ιταλία στο πλαίσιο Πολιτιστικού Προγράμματος του Γυμνασίου Σαραβαλίου με τίτλο: «Υιοθετώντας ιστορικά μνημεία: Αναζητάμε Μνημειακές Αξίες στην Ιταλική Αναγέννηση»

Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην Ιταλία…

Εκπαιδευτική μετακίνηση στην Ιταλία στο πλαίσιο Πολιτιστικού Προγράμματος του Γυμνασίου Σαραβαλίου με τίτλο: «Υιοθετώντας ιστορικά μνημεία: Αναζητάμε Μνημειακές Αξίες στην Ιταλική Αναγέννηση»...

Στις 20 Απριλίου 2024 μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου Σαραβαλίου από τη Β΄ και Γ΄ τάξη, μαζί με εκπαιδευτικούς που είχαν αναλάβει το Πολιτιστικό Πρόγραμμα και δύο συνοδούς γονείς, άνοιξαν τα πανιά τους με προορισμό την πανέμορφη Ιταλία, για να αναζητήσουν μνημειακές αξίες της Ιταλικής Αναγέννησης.

Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο του Προγράμματος, οι μαθητές/τριες υιοθέτησαν μνημεία της Ιταλικής Αναγέννησης στις πόλεις Φλωρεντία, Πίζα, Μιλάνο και Βενετία, ερεύνησαν την ιστορία τους, το συμβολισμό τους και την πορεία τους στο χρόνο από την Αναγέννηση έως σήμερα, ταξίδεψαν στη Βόρεια Ιταλία γι’ αυτόν τον σκοπό, πήγαν στα συγκεκριμένα μνημεία και τα παρουσίασαν στους συμμαθητές τους. Ειδικά σε ό,τι αφορά στην πόλη της Βενετίας, ένα από τα μνημεία της θεωρήθηκε το περίφημο Καρναβάλι της, καθώς αποτελεί προστατευόμενο μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Οι μαθητές/τριες είχαν χωριστεί σε τρεις (03) υποομάδες, ανάλογα με την πόλη της οποίας τα μνημεία θα υιοθετούσαν, ως εξής:

· 1^η υποομάδα: Μιλάνο, με υπεύθυνο καθηγητή τον κ. Γιωτόπουλο Γεώργιο, ΠΕ84 Ηλεκτρονικών, Διευθυντή του σχολείου και Συντονιστή του προγράμματος.

· 2^η υποομάδα: Βενετία, με υπεύθυνη καθηγήτρια την κ. Δημητρακοπούλου Αθανασία, ΠΕ04.01, Υποδιευθύντρια του σχολείου και Συμμετέχουσα στο Πρόγραμμα.

· 3^η υποομάδα: Φλωρεντία - Πίζα, με υπεύθυνη καθηγήτρια την κ. Γκενεράλη Αγγελική, ΠΕ02, Συμμετέχουσα στο Πρόγραμμα.

Οι εργασίες, που εκπονήθηκαν, παρουσιάστηκαν στην αγγλική γλώσσα μπροστά από τα αντίστοιχα μνημεία στην Ιταλία, ενώ η τελική τους παρουσίαση θα γίνει στο σχολείο με τη λήξη του έτους, παρουσία γονέων και κηδεμόνων, σε Ξενόγλωσσο Μαθητικό Συνέδριο, έναν νέο θεσμό που θα ισχύσει για πρώτη φορά φέτος στο Γυμνάσιό μας. Στο ταξίδι αυτό συμμετείχαν οι μαθητές/τριες:

i. Από τη Β΄ τάξη: 1. Αθανασοπούλου Παναγιώτα του Γεωργίου, 2. Αστεριώτη Αντωνία του Νικολάου, 3. Γιαννοπούλου Νίκη του Ευθυμίου, 4. Δάρμα Αδαμαντία του Ανδρέα, 5. Ζαφειρόπουλος Αντώνιος του Ιωάννη, 6. Ζαφειροπούλου Θεοδώρα του Λεωνίδα, 7. Καϊάφα Μυρτώ του Πέτρου, 8. Καλογερής Νεκτάριος του Χρήστου, 9. Λαδά Δήμητρα του Κυριάκου, 10. Νικολακοπούλου Διονυσία του Νικολάου, 11. Οικονόμου Αριστέα του Χρυσοστόμου, 12. Παχή Ουρανία του Γεωργίου και 13. Φραγκοτάσιου Βασιλική Ραφαέλα του Χρήστου.

ii. Από την Γ΄ τάξη: 1. Αγγελοπούλου Θεώνη του Χρήστου, 2. Αθανασοπούλου Αγγελική - Δήμητρα του Ευσταθίου, 3. Γιωτοπούλου Παναγιώτα του Γεωργίου, 4. Καϊάφα Σωτηρία του Πέτρου, 5. Καραγιάννη Φωτεινή του Παναγιώτη, 6. Κωτσοπούλου Ιωάννα του Δημητρίου, 7. Κωφού Μελίνα του Νικολάου, 8. Λυκούδη Ηλιάνα του Γρηγορίου, 9. Νταφογιάννης Θεόδωρος του Ιωάννη, 10. Οικονόμου Χαράλαμπος του Χρυσοστόμου, 11. Παπαδόπουλος Βασίλειος του Παναγιώτη, 12. Πλέγας Θεόδωρος του Παναγιώτη, 13. Πραμαντιώτη Μαρία Θεοδώρα του Δημητρίου, 14. Τζανή Καλομοίρα του Σταύρου και 15. Χιώτης Βασίλειος του Νικολάου.

Αρχηγός αποστολής ήταν ο κ. Γιωτόπουλος Γεώργιος, ΠΕ84 Ηλεκτρονικών, Διευθυντής του σχολείου και Συντονιστής του προγράμματος και συνοδοί οι εκπαιδευτικοί: 1. κ. Γκενεράλη Αγγελική, ΠΕ02, Συμμετέχουσα στο Πρόγραμμα, και 2. κ. Παολίνου Ελευθερία, ΠΕ05. Την αποστολή συνόδευσαν εθελοντικά από τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων οι: 1. κ. Αγγελοπούλου Φωτεινή και 2. κ. Μάκου Μαρίζα.

Έτσι λοιπόν με κόντρα τον καιρό, αν και Απρίλης μήνας, αλλά με μια επίμονη Άνοιξη στην καρδιά ξεκινήσαμε το ταξίδι μας… Μετά από ένα διασκεδαστικό ταξίδι στο πλοίο, στις 21 Απριλίου αποβιβαστήκαμε στο όμορφο λιμάνι της Ανκόνα και κατευθυνθήκαμε προς Φλωρεντία. Διανυκτερεύσαμε στην γραφική Signa (ιταλικός δήμος στην Μητροπολιτική Πόλη της Φλωρεντίας, στην περιφέρεια της Τοσκάνης) και πρωί πρωί την επόμενη ημέρα, 22 Απριλίου, βάλαμε πλώρη για την μαγευτική Φλωρεντία, πρώτο σταθμό του Προγράμματός μας. Η Φλωρεντία, που είναι η πρωτεύουσα της περιφέρειας της Τοσκάνης και της ομώνυμης επαρχίας και βρίσκεται επί του ποταμού Άρνου (Arno), θεωρείται το λίκνο της ιταλικής Αναγέννησης και είναι γνωστή για τους καλλιτεχνικούς της θησαυρούς. Το ιστορικό κέντρο της πόλης έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO. Στη Φλωρεντία έγινε η παρουσίαση του Palazzo Pitti - που περιλαμβάνει πολλά μουσεία, με σημαντικότερο όλων την Παλατινή Πινακοθήκη (Galleria Palatina), στην οποία μεταξύ άλλων βρίσκεται η μεγαλύτερη συλλογή έργων του Ραφαήλ στον κόσμο - από τη μαθήτρια της Γ΄ τάξης, Λυκούδη Ηλιάνα. Κατόπιν έγινε η παρουσίαση της περίφημης Galleria degli Uffizi – μιας από τις περιφημότερες πινακοθήκες του κόσμου, με την ασύγκριτη συλλογή φλωρεντινής αναγεννησιακής τέχνης που διαθέτει καθώς και το πλήθος άλλων αριστουργημάτων ζωγραφικής και γλυπτικής - από τις μαθήτριες Αθανασοπούλου Αγγελική και Γιαννοπούλου Νίκη, της Γ΄ και της Β΄ τάξης αντίστοιχα. Στη συνέχεια οι μαθήτριες της Β΄ τάξης, Δάρμα Αδαμαντία και Καϊάφα Μυρτώ, παρουσίασαν το Palazzo Vecchio (ή αλλιώς Palazzo della Signoria), με τον χαρακτηριστικό πύργο ύψους 95 μέτρων, που βρίσκεται στην άκρη της Piazza della Signoria - το κέντρο της πολιτικής δραστηριότητας της πόλης - και αποτελεί το Δημαρχείο της Φλωρεντίας. Τέλος, ακολούθησε η παρουσίαση του περίφημου καθεδρικού ναού (Duomo) Σάντα Μαρία ντελ Φιόρε (Santa Maria del Fiore), με τον θαυμαστό τρούλο του Μπρουνελέσκι, από τις μαθήτριες της Γ΄ τάξης, Γιωτοπούλου Παναγιώτα και Πραμαντιώτη Μαριδώρα. Μετά τις ξεναγήσεις μας κάναμε μια ωραία βόλτα στη μαγευτική Ponte Vecchio (Παλαιά Γέφυρα) επί του Άρνου, με καταστήματα πάνω της και μια θέα αλησμόνητη.

Επόμενος σταθμός της ίδιας ημέρας, η Πίζα, ιστορική πόλη της ΒΔ Ιταλίας, με τον ξακουστό κεκλιμένο Πύργο της, που κτίστηκε όλος από μάρμαρο και αποτελείται από 8 ορόφους. Επειδή κτίστηκε σε έδαφος χαλαρό, παρουσιάζει κλίση προς τα νότια που σταδιακά αυξάνεται, ενώ το ύψος του είναι 56 μ. Το περίφημο αυτό μνημείο ανέλαβαν να παρουσιάσουν οι μαθήτριες της Γ΄ τάξης, Καϊάφα Σωτηρία και Κωφού Μελίνα. Το βράδυ καταλύσαμε στο Μιλάνο, την ξενάγηση του οποίου θα κάναμε την επόμενη ημέρα.

Το Μιλάνο αποτελεί την πρωτεύουσα της Λομβαρδίας και είναι η μεγαλύτερη μητροπολιτική περιοχή και η δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της χώρας. Στο Μιλάνο και στην Πλατεία Duomo (Piazza del Duomo) παρουσίασαν το Duomo, τον περίφημο καθεδρικό ναό της, γοτθικού ρυθμού, οι μαθητές της Β΄ τάξης, Ζαφειρόπουλος Αντώνης και Καλογερής Νεκτάριος. Την Galleria Vittorio Emmanuelle, που βρίσκεται στην ίδια πλατεία, δεξιά του Ντουόμο, και αποτελεί την Ιστορική Στοά Μαγαζιών, παρουσίασε στα ιταλικά η μαθήτρια της Γ΄ τάξης, Τζανή Καλομοίρα, ενώ στα αγγλικά την παρουσίασαν οι μαθητές της Γ΄ τάξης, Καραγιάννη Φένια και Παπαδόπουλος Βασίλης. Πρόκειται για ένα ιστορικό πενταώροφο κτίριο, σύμπλεγμα εμπορικών στοών σε σχήμα σταυρού. Η είσοδος της στοάς αυτής από την πλατεία θυμίζει αψίδα θριάμβου και καλύπτει σε ύψος το συνολικό ύψος του κτιρίου, με σειρές κιονοστοιχιών ιωνικού ρυθμού. Οι δε άλλες τρεις παράπλευρες είσοδοι των στοών διασταυρώνονται στο κέντρο του συγκροτήματος υπέρ του οποίου φέρεται τεράστιος γυάλινος θόλος να το επιστέφει. Επόμενα μνημεία που είχαν «υιοθετηθεί» από μαθητές/τριές μας ήταν το Κάστρο των Σφόρτσα (Castello Sforzesco) που χτίστηκε κατά τον 15ο αιώνα από τον Φραγκίσκο Σφόρτσα, Δούκα του Μιλάνου, επάνω στα ερείπια οχυρώσεων από τον 14ο αιώνα, ενώ στη διάρκεια του 16ου και του 17ου αιώνα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα φρούρια στην Ευρώπη. Την παρουσίασή του είχαν αναλάβει οι μαθήτριες της Β΄ τάξης, Ζαφειροπούλου Θεοδώρα και Νικολακοπούλου Διονυσία. Για το τέλος αφήσαμε την περίφημη Σκάλα του Μιλάνο, σημείο αναφοράς της πολιτιστικής και κοινωνικής ελίτ της πόλης, που την παρουσίασή της είχαν αναλάβει οι μαθήτριες της Β΄ τάξης, Λαδά Δήμητρα και Φραγκοτάσιου Βασιλική. Και βέβαια, προτού αφήσουμε πίσω μας την εντυπωσιακή πόλη με τα επιβλητικά κτίρια, κάναμε και μια ωραία βόλτα στην Via Monte Napoleone, τον διάσημο εμπορικό δρόμο του Μιλάνο. Το βράδυ της ίδιας ημέρας καταλύσαμε στο Lido di Jesolo, μία τεράστια παραλία 15 χιλιομέτρων προς την Αδριατική, που αποτελεί παραθαλάσσιο θέρετρο στη Μητροπολιτική Πόλη της Βενετίας. Σε αυτό το ειδυλλιακό μέρος είχαμε την τύχη να θαυμάσουμε και ένα ολόγιομο φεγγάρι!

Την Τετάρτη 24 Απριλίου ξεκινήσαμε για τον επόμενο σταθμό της περιπλάνησής μας, την πολυθρύλητη Βενετία, χτισμένη πάνω σε μια ομάδα 117 μικρών νησιών που χωρίζονται από κανάλια και ενώνονται μεταξύ τους με γέφυρες, φημισμένη για την ομορφιά της τοποθεσίας της, την αρχιτεκτονική της και τα έργα τέχνης της και καταγεγραμμένη ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, μαζί με τη λιμνοθάλασσά της. Περάσαμε με βαπορέτο στο Σαν Μάρκο και ξεκινήσαμε την ξενάγησή μας στην πόλη, με τα γραφικά πλακόστρωτα στενάκια και τα εντυπωσιακά κανάλια. Κάναμε και μια στάση στο Ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων (San Giorgio dei Greci), την ιστορική Ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Βενετίας, που βρίσκεται στην συνοικία Καστέλο - πάνω σε κανάλι - και χρονολογείται από το 16ο αιώνα. Το κεκλιμένο καμπαναριό του, ένα από τα ομορφότερα κωδωνοστάσια της Βενετίας που αψηφά τους νόμους της βαρύτητας για περισσότερους από τέσσερις αιώνες, φαίνεται από μακριά και έχει γίνει σήμα κατατεθέν της Βενετίας. Μετά την επίσκεψή μας στον Ιερό Ναό αποφασίσαμε να γευτούμε την διάσημη για τις πίτσες και τις μακαρονάδες της ιταλική κουζίνα σε κάποια παραδοσιακή trattoria- επιλέχθηκαν δύο διαφορετικές, μέσα στα γύρω σοκάκια η μία και δίπλα στο κανάλι η άλλη. Στη Βενετία οι μαθήτριες της Β΄ τάξης, Αστεριώτη Αντωνία και Οικονόμου Αριστέα, παρουσίασαν το Palazzo Ducale di Venezia, κατοικία των ηγετών της Βενετίας ή Δόγηδων, που περιείχε τα γραφεία ενός αριθμού πολιτικών ιδρυμάτων, διαρρυθμισμένα γύρω από μία κεντρική αυλή, ενώ οι μαθήτριες της Γ΄ τάξης, Αγγελοπούλου Θεώνη και Κωτσοπούλου Ιωάννα, τη Γέφυρα των Στεναγμών (Ponte dei Sospiri), μια μικρή αλλά ονομαστή γέφυρα σκεπαστή και κλειστή του "Ρίο ντι Παλάτσιο", που συνδέει το Palazzo Ducale με τις φοβερές φυλακές της τότε Ενετίας. Την περίφημη Βασιλική του Σαν Μάρκο (BasilicadiSanMarco‎‎), τον καθεδρικό ναό της Ρωμαιοκαθολικής Αρχιεπισκοπής της Βενετίας, παρουσίασαν οι μαθητές της Γ΄ τάξης, Οικονόμου Χαράλαμπος και Χιώτης Βασίλης. Πρόκειται για την πιο διάσημη από τις εκκλησίες της πόλης και ένα από τα πιο γνωστά δείγματα ιταλοβυζαντινής αρχιτεκτονικής και βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της ομώνυμης πλατείας, δίπλα στο Παλάτι των Δόγηδων, με το οποίο συνδέεται. Εκεί φυλάσσεται από τον 9ο αιώνα μέχρι και σήμερα το λείψανο του Ευαγγελιστή Μάρκου. Την πανέμορφη πλατεία του Σαν Μάρκο(Piazza San Marco)- από τα πιο γνωστά και πολυσύχναστα μέρη της Βενετίας, από όπου κάποιος μπορεί να πάρει και τις πασίγνωστες γόνδολες για μια βόλτα στα βενετσιάνικα κανάλια - παρουσίασαν οι μαθητές της Γ΄ τάξης, Νταφογιάννης Θοδωρής και Πλέγας Θοδωρής, αφήνοντας για το τέλος το Καρναβάλι της Βενετίας, που είχαν αναλάβει οι μαθήτριες της Β΄ τάξης, Αθανασοπούλου Παναγιώτα και Παχή Ουρανία. Η βόλτα στη Βενετία ολοκληρώθηκε με την επίσκεψή μας στη Γέφυρα του Ριάλτο (Ponte di Rialto‎‎), την παλαιότερη από τις τέσσερις γέφυρες που υπάρχουν στο Μεγάλο Κανάλι της Βενετίας και σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο στην πόλη.

Την Πέμπτη 25 Απριλίου πήραμε το δρόμο της επιστροφής… Μετά από ένα πολύωρο αλλά ευχάριστο ταξίδι με το τουριστικό μας λεωφορείο, φτάσαμε στο λιμάνι της Ανκόνα, προκειμένου να επιβιβαστούμε στο πλοίο για την Πάτρα. Ευτυχώς μας δόθηκε η ευκαιρία να περιπλανηθούμε λίγο και στο ιστορικό κέντρο της όμορφης πόλης - με τα επιβλητικά κτίρια και την εντυπωσιακή αψίδα προς τιμήν του αυτοκράτορα Τραϊανού - που σημείωσε μεγάλη ακμή κατά τη ρωμαϊκή εποχή, όταν αποτελούσε ναυτική βάση των Ρωμαίων στην Αδριατική. Το απόγευμα της Παρασκευής 26 Απριλίου 2024 το ταξίδι μας έλαβε τέλος, με μια νέα υπόσχεση όμως του Διευθυντή ότι του χρόνου θα καταστρώσουμε νέα σχέδια!

Κλείνοντας το κομμάτι που αφορά σε αυτή την εκπαιδευτική εκδρομή αξίζει να σταθούμε σε μια ευχάριστη συγκυρία και αναπάντεχη έκπληξη που μας περίμενε στο πλοίο και που συνέβαλε ιδιαίτερα στη γνήσια απόκτηση πολιτιστικών εμπειριών. Οι μαθητές/τριές μας γνωρίστηκαν με τις μαθήτριες από ένα Λύκειο θηλέων του Μπρονξ της Νέας Υόρκης (ηλικίας αντίστοιχης της δικής μας Α' Λυκείου)! Τρεις μαθήτριές μας - Λαδά Δήμητρα, Αθανασοπούλου Παναγιώτα και Παχή Ουρανία - παρουσίασαν ενώπιόν τους τις εργασίες τους στα Αγγλικά και δέχτηκαν ιδιαίτερα θετικά σχόλια τόσο από τις αμερικανίδες μαθήτριες, όσο και από την Δασκάλα τους και Διευθύντρια του σχολείου τους. Μαθήτριές μας συνομίλησαν με τις αμερικανίδες μαθήτριες στα αγγλικά και αντάλλαξαν γνώμες και απόψεις για διάφορα θέματα. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον ήταν το γεγονός ότι η Διευθύντρια του σχολείου καταγόταν από την Δομινικανή Δημοκρατία, ενώ τρεις ακόμη μαθήτριες ήταν από το Μεξικό και την Αργεντινή. Ήταν έκδηλη η χαρά στο πρόσωπό της και η οικειότητα που ένιωσε, όταν ο δικός μας Διευθυντής, κ. Γιωτόπουλος Γεώργιος, της μίλησε στα ισπανικά σε μια κουβέντα σχετική με τα εκπαιδευτικά μας συστήματα – μια εμπειρία που τον σημάδεψε βαθιά, όπως ο ίδιος δήλωσε. Κατόπιν, σε συνεννόηση με την μαθήτρια Λυκούδη Ηλιάνα, αρχικά έγινε παρουσίαση παραδοσιακών δικών μας χορών και έπειτα συνέχισαν οι αμερικανίδες με λάτιν χορούς δικούς τους, Bachata, Merengue (μπατσάτα, μερένγκε), όπου άμεσα συμμετείχαν και τα δικά μας παιδιά.

Σύμφωνα με την άποψη του κ. Γιωτόπουλου (αλλά και κατά γενική ομολογία): «Αυτή η ανταλλαγή γνήσιων πολιτιστικών προϊόντων - μπατσάτα και μερένγκε που χόρεψαν ισπανόφωνες και αμερικανίδες μαθήτριες - είναι αυτή η προστιθέμενη αξία, η οποία - πέρα από τη δημιουργία νέων γνωριμιών - έδωσε στους μαθητές και τις μαθήτριές μας αυτή τη μοναδική ευκαιρία της ΆΜΕΣΗΣ επαφής με έναν πολιτισμό, μια κουλτούρα, που βρίσκεται στην άλλη άκρη του κόσμου, κατακλύζοντας με νέες εικόνες και εμπειρίες τα παιδιά μας, πέρα από τα καινούργια μέρη και τα ιστορικά μνημεία και αξιοθέατα που επισκέφτηκαν».

Με πολλές ευχαριστίες για όλα αυτά που ζήσαμε και από κοινού μοιραστήκαμε όλες αυτές τις ημέρες, μικροί και μεγάλοι, και αντί επιλόγου ας κλείσουμε με μια προτροπή του Διευθυντή μας και Συντονιστή του Προγράμματος, κ. Γιωτόπουλου Γεωργίου προς όλους τους μαθητές και τις μαθήτριές μας: «Η γνώση ξένων γλωσσών σε συνδυασμό με την κατανόηση της κουλτούρας και του πολιτισμού τους, ανοίγει νέους ορίζοντες στον τρόπο σκέψης και στην αλλαγή των στάσεων και συμπεριφορών μας απέναντί τους. Μαθαίνουμε ξένες γλώσσες για να κατανοήσουμε καλύτερα τους άλλους και εν τέλει… τον ίδιο μας τον εαυτό!»

[Συντάκτης του άρθρου: Γκενεράλη Αγγελική, φιλόλογος, συμμετέχουσα στο Πρόγραμμα]

ΠΗΓΕΣ/ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ:

https://www.skai.gr/news/greece/san-giorgio-dei-greci-o-naos-tou-agiou-georgiou-ton-ellinon-stin-venetia

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AF%CE%B6%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%BB%CF%89%CF%81%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B9%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CE%BF

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%A3%CF%86%CF%8C%CF%81%CF%84%CF%83%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%AF%CE%BD%CE%B9%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B5%CF%83%CF%8C%CE%BB%CE%BF

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%AF%CE%B1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%AC%CF%84%CE%B9_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%94%CF%8C%CE%B3%CE%B7%CE%B4%CF%89%CE%BD

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%AD%CF%86%CF%85%CF%81%CE%B1_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CF%8E%CE%BD