1871-1911,
40 χρόνια έντασης στις δύο μεγαλύτερες συνοικίες του Borgo της μεταενετικής Βόνιτσας, της Ρεστέλας και του Αρδίκα.
Συνέχιση της έντασης ανάμεσα στα Pagliampella και Τσουγκριά.
Η Αμφικτιονία Ακαρνάνων επί επτά συνεχή έτη, μεταφέρει τις ευχές για το νέο έτος με ένα άρθρο-ιστορική μελέτη και το αναρτά στην ιστοσελίδα του Ξηρόμερο News.
Φέτος είναι η πρώτη χρονιά χωρίς τον Χρήστο Γαζέτα, αυτόν που περίμενε να μελετήσει πρώτος τα νέα ιστορικά δεδομένα της περιοχής μας. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος να αφιερώσουμε αυτό το άρθρο μας στον Αντρειωμένο του Ξηρόμερου.......
Εισαγωγή
Δεν ήταν λόγια πολιτικών αλλά όσα είπε, άμεσα τα υποστήριξε με τις πρώτες πράξεις:
Άμεση διάθεση 15000 δρχ. για την αποξήρανση του βάλτου που ήταν στο ανατολικό μέρος της ΒόνιτσαςΔιάνοιξη
δύο μεγάλων αυλάκων για διοχέτευση (ο ένας στα ανατολικά και ο άλλος στα δυτικά
της πόλης) όλων των νερών έξω από την
πόλη Σπάσιμο
του φράγματος που ήταν στην είσοδο του Λιμένι και κρατούσε τα νερά της
λιμνοθάλασσας τουλάχιστον ένα μέτρο πιο ψηλά από την επιφάνεια της θάλασσας,
αποξηραίνοντας την περιοχή του Κατάκολου και όλη την έκταση προς την Ορνίτσα
(δυτικό μέρος πόλης).Η Βόνιτσα θα ήταν η πύλη προς την Δύση.
Αυτό έκανε πολλούς επενδυτές άλλων πόλεων να έρθουν και να επενδύσουν με πάγιες υποδομές (κτίρια) αλλά και εμπορικούς οίκους.
Για την κατασκευή του νέου λιμανιού ο Δήμος Ανακτορίων καταθέτει στην Κυβέρνηση ψήφισμα στηριζόμενο στον νόμο ΡΚΘ του 1865. Πάνω σε αυτό τον νόμο εκδόθηκε το διάταγμα την 7η Νοεμβρίου 1872 που ενέκρινε το ψήφισμα του 1871 του δήμου Ανακτορίων , δια του οποίου θεσπίστηκαν νέοι φόροι σε όσα πλοία έδεναν στους λιμένες Βόνιτσας και Ζαβέρδας καθώς και σε κάθε προϊόν που επιβιβάζονταν και αποβιβάζονταν σε αυτά. Οι φόροι αυτοί θα χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή προκυμαιών, αναγκαίων για την εξασφάλιση των πλοίων και την ευκολία των αποβιβαζόμενων και επιβιβαζόμενων προϊόντων.
Ταυτόχρονα στο εκκλησιαστικό άρχισε να συζητιέται η με νόμο καθιέρωση πολύ λιγότερων ενοριών σε κάθε πόλη ή ακόμα και καθιέρωση μόνο μιας σε πόλεις κάτω των 3000 κατοίκων.
Την αρχή των κατασκευών για την θετική επιλογή ως η μόνη ενορία, την κάνει ο Αγιος Νικόλαος στη περιοχή της Ρεστέλας. Μεγαλώνει την χωρητικότητα του, με επέκταση τριών από τις τέσσερες πλευρές του και ταυτόχρονα καλεί τεχνίτες ξύλου για να συμπληρώσουν το ιερό τέμπλο στα αριστερά και δεξιά. Οι εργασίες της επέκτασης τελειώνουν το 1877 μαζί με την τοποθέτηση πέτρινου δαπέδου..
Στον Αγιο Σπυρίδωνα καλούν τον Λευκάδιο αγιογράφο Γαζή. Για την επένδυση του δαπέδου προτιμούν τα μόλις τότε εμφανιζόμενα εκκλησιαστικά πλακάκια.
Στον Αγιο Νικόλαο καλούν τον Λευκάδιο αγιογράφο Σίδερη, μια επιλογή μάλλον για την διαφοροποίηση στον δυτικό ρυθμό που έχει αρχίσει να ζωγραφίζει ο Γαζής.
Οι πολιτικοί δεν βγήκαν έξω από το παιγνίδι των υποσχέσεων. Τόσο η περιοχή της Ρεστέλας (Αγιος Νικόλαος), όσο και η περιοχή της Αρδίκα (Αγιος Σπυρίδων) ήταν καλές περιοχές ψηφοφόρων.
Τελικά στις 31 Οκτωβρίου 1911/ 10 Νοεμβρίου 1911 εκδόθηκε το ΒΔ «περί ορισμού των ενοριών των χωριών του Δήμου Ανακτορίων». Σε σχέση με πλήθος άλλων Β.Δ σε αυτό το ΒΔ παρουσιάζεται η ένταση και οι ανυπέρβλητες διαφωνίες που υπήρχαν όχι μόνο για το ποια ενορία θα ορίζονταν στην πόλη της Βόνιτσας αλλά και ποια ενορία στο χωριό Παληάμπελα.
Έτσι ενώ για όλα τα χωριά προσδιορίζεται η μία και μοναδική ενορία, για την Βόνιτσα και τα Παλιάμπελα ορίζεται ότι η ενορία θα είναι μία αλλά δεν προσδιορίζεται η εκκλησία που θα έχει αυτό το προνόμιο.
«Αι ενορία του δήμου Ανακτορίων προσδιορίζονται ως εξής:
1. Των Παληαμπέλων εις μίαν
2. Της Ζαβέρδας εις μίαν, την του Αγίου Γεωργίου
3. Του Παλήμπεη εις μίας, την του Αγίου Δημητρίου
4. Του Αγίου Βασιλείου εις μίαν, την της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
5. Του Μοναστηρακίου εις μίαν, την του Αγίου Ιωάννη
6. Των Σκλαβαίνων εις μίαν, την της Αγίας Παρασκευής
7. Της Πωγωνιάς εις μίαν, της Πεφανερωμένης
8. Της Πλαγιάς εις μίαν, του Αγίου Δημητρίου
9. Της Περατιάς εις μίαν, την του Αγίου Ιωάννη
Και της Βονίτσης εις μίαν και
10. Του Μυρταρίου εις μίαν, την του Αγίου Δημητρίου.»
Η μετά από λίγα έτη καθιέρωση σαν ενορία τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στην Βόνιτσα και τον Ναό του Αγίου Αθανασίου στα Παληάμπελα, δεν σήμαινε ότι αυτόματα καταργούνταν και δεν λειτουργούσαν οι άλλες εκκλησίες.
Μπορεί όλες οι εκκλησίες της Βόνιτσας να παρέδωσαν τα οικονομικά τους (ακίνητη περιουσία και ετήσιοι πρόσοδοι από ενοικιάσεις) στην διαχείριση μιάς και μόνο ενορίας, οι ιερείς παρέμειναν στις εκκλησίες τους και λειτούργησαν μέχρι να πεθάνουν, με μόνα έσοδα διαβίωσης ότι τους έδιναν οι παλιοί ενορίτες.
Από την άλλη πλευρά το κράτος και η εκκλησιαστική εξουσία δεν παρέμβηκαν σε αυτό το καθεστώς καθόσον ο σκοπός του έλεγχου της εκκλησιαστικής περιουσίας είχε επιτευχτεί και δεν υπήρχε λόγος να συνεχιστεί η ένσταση στο εκκλησίασμα.
- Όμως τι είχε συμβεί για να
επιλεγεί ως μία και μοναδική ενορία η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα;
- Υπήρχε και άλλη παλαιότερη εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα σε άλλη περιοχή της Βόνιτσας;
Καλή Χρονιά
Για την Αμφικτιονία Ακαρνάνων
Ο Πρόεδρος Ο Αντιπρόεδρος
ΝΤΟΒΑΣ Φίλιππος ΝΤΙΝΟΣ Στυλιανός
Αναλυτικά στοιχεία της εργασίας
η
Borgo
serato (σημερινή χώρα) με
εκκλησίες - την Παναγία της Χώρας για τους Ορθόδοξους και
- την Παναγία του Ροζάριο για τους Καθολικούς,
το
Cochino (σημερινός Κόκκινος)
με εκκλησία τον Άγιο Αθανάσιο , η
Ornitsa (σημερινές εργατικές
κατοικίες- μυρταριώτικα – παλιοκούλια, Ορνίτσα) με εκκλησία τον Άγιο Χαράλαμπο, το
Boccale (σημερινή Μπούχαλη) με
εκκλησίες - τους Αγίους Αποστόλους και
- τον Αγιο Ιωάννη,
Το
Neochori (σημερινός Άγιος
Δημήτρης) με εκκλησία τον Άγιο Δημήτριο, Το
Borgo (σημερινό
παζάρι-παραλία) με εκκλησίες - Αγιος Νικόλαος,
- Αγιος Παντελεήμονας,
- Άγιος Σπυρίδων
Το
Mirtari
(σημερινός κάβος Μυρταρίου) με εκκλησία την Ιερά Μονή Μυρταρίου Fortezza
(Κάστρο) - με την μεγάλη καθολική εκκλησία στη θέση της Καζάρμας
- την ορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Σοφίας (στην θέση της πυριτιδαποθήκης)
- την ορθόδοξη εκκλησία που συνέχισε να είναι υπόγεια δεξαμενή
Η
συνοικία των Ιουδαίων (ανάμεσα από
Λιμένι και Κατάκολο) με ιερό χώρο την «Πέτρα του Σολομώντα». Από την εποχή του Βενέτικου όλες οι εκκλησίες στο περίβολό τους είχαν και το δικό τους νεκροταφείο. Σύμφωνα με τα νοτάρια[1] το συνηθισμένο ήταν κάθε κάτοικος της κοντράδας να θάβεται στο νεκροταφείο της κοντράδας του, χωρίς όμως αυτό να είναι υποχρεωτικό. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουμε από την επεξεργασία των νοτάριων-διαθήκες, όπου ο διαθέτης εκφράζει την θέλησή του για τον τόπο που θα τοποθετηθεί το άψυχο σώμα του όταν θα έλθει ο θάνατος.
"[1] Τρίτομο «ιστορικά κείμενα Βόνιτσας» του καθηγητή κ. Νικόλα Βερνίκου"
Επί ενετικής εποχής, οι επίτροποι των ενοριών των κοντράδων, εκλέγονταν ακολουθώντας το ενετικό πρότυπο, που σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης, προστάτευε και εξασφάλιζε την διαφάνεια. Στα εκκλησιαστικά το πρότυπο ήταν ακόμα πιο περιοριστικό, με καθ΄ετος υποχρεωτική αλλαγή των επιτρόπων και με περιορισμό στην επανεκλογή του ιδίου επίτροπου.
Σε όλο αυτό το πλέγμα των κοντράδων, πρέπει να προστεθεί και η επιτροπεία του Πανάγιου Τάφου, με μεγάλη περιουσία στην πόλη και γραφείο μόνιμης διαμονής του επίτροπου.
Για τους ιερείς των εκκλησιών των κοντράδων, έγινε μια προσπάθεια για την συγκέντρωση των ονομάτων τους, αλλά και της εκκλησίας που λειτουργούσαν. Τα στοιχεία λήφθηκαν από τα νοτάρια περιόδου 1724-1814[2]. Στον κατάλογο που ακολουθεί εκτός από το όνομα του ιερέα ή του ιερομόναχου ή του επιτρόπου, δίπλα ακολουθεί το έτος στο οποίο συντάχθηκε η νοταριακή πράξη και η εκκλησία που ήταν εφημέριος, σε όσα ονόματα δεν υπάρχει η εκκλησία της κοντραδας, σημαίνει ότι δεν υπήρχε η δυνατότητα για πλήρη ταυτοποίηση.
"[2] Αναφορές σε νοτάρια διαθήκες ή σε νοτάρια ανακοίνωσης στο εκκλησίασμα της τελευταίας επιθυμίας του διαθέτη. Πάνω από πενήντα τέτοια νοτάρια περιέχονται στα ιστορικά κείμενα Βόνιτσας του καθηγητή κ. Νικόλα Βερνίκου"
Αυτό συμβαίνει επειδή σε μια νοταριακή πράξη διαθήκης ή ανάγνωσης διαθήκης, ένας ιερέας μπορεί να καλείται και να παρευρίσκεται λόγω συγγένειας ή γνωριμίας με τον διαθέτη. Ετσι παρατηρούμε ότι έχουμε παρουσίες σε αναγνώσεις διαθήκης ιερέων σε περισσότερες εκκλησίες κοντράδας της μιάς.
"[3] Στοιχεία από το τρίτομο «ιστορικά κείμενα Βόνιτσας» του καθηγητή κ. Νικόλα Βερνίκου"
1.Αδάμης *Παπά Ηλίας, 1778
2.Αϊτινός *Παπά Κωνσταντής, 1788
3.Αϊτινός Παπά Γεώργιος, 1792 Αγ. Παντελεήμων. Άγιος Σπυρίδων.
4.Αϊτινός, Παπά Χρήστος του ποτέ Αποστόλη, 1778
5.Αμπρακιώτης, Δημήτριος του Μανλάου ιερέας 1809
6.Αποστόλης παπάς 1799.
7.Βασίλειος ιερέας Αγ. Δημητριος 1814
8.Γεράσιμος, ιερέας στη Σκουλικαριά 1802.
9.Γεροδράκος, Καλλίνικος, ιερομόναχος.
10.Γεροκαλόγερος, Παπά Αναστάσης 1778
11.Γεωργουλάς, Σακελλάριος ιερέας 1793 Αγιος Σπυρίδων.
12.Γιωργουλάς, Αντρέας Σακελλάριος ιερέας, 1800
13.Γιωργάκης,*Παπα Στάθης, 1778
14.Γιωργάκης,*Παπά Αντρέας, 1778
15.Γιωργουλάς,*Παπά Νικόλας, 1778
16. Γρηγόριος ιερομόναχος ηγούμενος μονής Αγίου Βασιλείου, 1807
17. Διαμάντης ιερέας Αγ. Δημήτριος 1814
18. Δωρόθεος, ιερομόναχος, 1807 Άγιος Νικόλαος.
19. Ευγένιος, Βασίλης ιερομόναχος, 1796
20. Ευστάθιος ιερέας εφημέριος Αγ. Νικολάου 1809
21. Ζαβερδινός,*Παπά Πολύδωρος, 1778
22. Ζαλογγίτης, Δημήτριος ιερέας 1797 Αληθινιώτισσα
23.Ζαλογγίτης, Ιάκωβος ιερέας εφημέριος Αγ. Αποστόλων
24.Ζερβας, Ανδρέας, επίτροπος Αγίου Σπυρίδωνα 1807
25.Ιγνάτιος, ιερομόναχος, 1794 ηγούμενος Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
26.Ιγνάντιος, ιερομόναχος εφημέριος Αγ. Αποστόλων 1796
27.Καλλίνικος ιερομόναχος 1814
28.Καράμπαλης, παπά Γιακουμής του ποτέ Αντρέα, 1778
29.Καράμπαλης, Αθανάσιος ιερέας 1816.
30.Καράμπαλης, Γιωργάκης ιερέας 1797, 1805
31.Καράμπαλης, Βασίλης, ιερέας (εφημέριος Αγ. Δημητρίου), 1802
32.Καράμπαλης, Αναστάσης ιερέας 1816
33.Καρούσος ιερέας 1803
34.Κολυβάς, παπά Αποστόλης του ποτέ Δήμου, 1778 .
35.Κολυβάς, Ιωάννης ιερέας, 1809.
36.Κουβαλλάς, Παπάς Αθανάσης, 1728
37.Κουβαράς παπα Κωνσταντής, 1793
38.Κρεμασκόλης Παντελιός ιερέας 1806 -14/4/1806 Μπόχαλη.
39.Κρίκος, Γιώτης, επίτροπος Αγίου Σπυρίδωνα 1807
40. Χρήστος Σακελλάριου Λάμπου, παπάς, 1794, Άγιος Σπυρίδων.
41. Λεκατζάς, Παΐσιος, ιερομόναχος, 1794 Άγιος Σπυρίδων.
42. Λεκατζάς, Πέτρος ιερέας, από Ιθάκη 1803.
43. Λεπενιώτης, Διαμαντής ιερέας, 1805 Άγιος Αθανάσιος.
44. Μαρουτζής Σίμων ιερέας, 1799
45. Οικονόμος, Ιωάννης ιερέας, Μπούχαλης 1794
46.Οικονόμος, Παπά Χρήστος, εφημέριος Αγίου Παντελεήμονα, 1788, γιος της Θανάσαινας.
47.Οικονόμου, Ιγνάτιος ιερομόναχος, ηγούμενος της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Παλαιοχώρι του Προφήτη Ηλία, 1797, ηγούμενος Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
48.Παπαγεράσιμος, ιερέας στη Σκουλικαριά 1802
49.Papanelopulo, *παπά Σπύρος, 1778
50.Παπατζίνος, Γεώργιος ιερέας 1767
51.Παπατζίνος,* παπά Νικόλας, 1778.
52.Παπατζίνος, Ευστάθιος, ιερέας 1810.
53.Πέρος Διαμαντής ιερέας, 1801
54.Πολύζος, *Παπά Πολύζος, 1778 .
55.Σακελλάριος, Αντρέας ιερέας , Άγ. Αθανάσιος, 1793 .
56.Σβίγκας, Αγάπιος ιερομόναχος, 1792
57.Συμεών ιερομόναχος μονής Βαρετάδων, 1800
58.Τζιγαρίδης, Παπά Γιάννης του ποτέ Οικονόμου 1778
59. Τζιγαρίδης, Δημήτριος, ιερέας, 1795, 1805 Άγ. Απόστολοι.
60.Τζιγαρίδης, Στέργιος ιερέας των Αγίων Αποστόλων , 1792
61.Τζίνος, Γεώργιος ιερέας 1766 Άγιος Σπυρίδωνας
62.Τζίνος, Ευστάθιος ιερέας, 1799 .
63.Χρήστος ποτέ Γιώργου, ιερέας, 1793 Άγιος Σπυρίδων.
64.Χριστόφορος, ιερομόναχος, 1768
65.Χριστόφορος, ιερομόναχος ηγούμενος Βαρκού, 1788
66.Χριστόφορος ιερομόναχος εφημέριος Αγίου Αθανασίου 1792
Οι ναοί είτε με τις συνδρομές των πιστών, είτε με τις δωρεές από κληρονομιές, αλλά και με σωστή διαχείριση, είχαν αποκτήσει αξιόλογα χρηματικά ποσά. Από τα νοτάρια της εποχής διαπιστώνουμε την χορήγηση δανείων εκ μέρους των εκκλησιών ή μοναστηριών σε ιδιώτες. Επίσης πολλοί ιδιώτες παραχωρούσαν τα ζωντανά τους ή τα χωράφια τους στην φύλαξη ή αξιοποίηση εκ μέρους των εκκλησιών ή μοναστηριών.
Οι εκκλησίες, η μία μετά την άλλη προχωρούσαν σε ανακαινίσεις των κτιρίων αλλά και σε εσωτερικές καλλωπίσεις. Οι εκκλησίες αποκτούν σκαλιστά τέμπλα και άλλες αγιογραφούνται. Τα στασίδια τους εργονομικά στην κατασκευή και στην τοποθέτηση.
Πρώτη στην κατασκευή ιερού τέμπλου, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Προσεγμένη κατασκευή με πολύ μικρές σκαλιστές παραστάσεις.
Για την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων υπάρχουν μαρτυρίες για υπέροχες αγιογραφίες αλλά και από τα τότε νοτάρια την διατήρηση έξω από τον ναό (περιοχή κουλούρι) μιας αρχαίας Ελληνικής βρύσης.
Ο Άγιος Σπυρίδων, αργότερα από τον Αγιο Νικόλαο, αποκτά σκαλιστό τέμπλο που υπολείπονταν όμως της λεπτής κατασκευής των παραστάσεων του τέμπλου του Αγίου Νικολάου.
Για το έτος κατασκευή της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα μερικοί την τοποθετούν ελάχιστα χρόνια πριν την πτώση του Βενέτικου. Έχουν παρασυρθεί από την επιγραφή που υπάρχει πάνω από την δυτική θύρα εισόδου. Πρόκειται για το σύμβολο της ενετικής κυριαρχίας στην κτήση της Βόνιτσας. Πρόκειται για ένα ξένο δομικό υλικό που ενσωματώθηκε εκεί κατά την επισκευή της εκκλησίας μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Οθωμανούς (περίοδος Καποδίστρια).
Η καταστροφή της πόλης άρχισε από το 1821 δηλ. λίγους μήνες μετά την επίθεση του Τσόγκα, την αντίδραση των Βονιτσιάνων για την επερχόμενη λεηλασία , το από τους Οθωμανούς πλημμύρισμα της Borgo serato (σημερινή χώρα) για την αποφυγή – πρόκληση νέας επίθεσης από τον Τσόγκα και τελικά την φυγή του πληθυσμού .
Στα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης άρχισε πάλι η κατοίκηση της περιοχής αλλά κυριάρχησε το χτικιό (ελονοσία και βρογχοπνευμονία) με αποτέλεσμα η κατοίκηση να γίνει μόνο σε λίγες από τις παλιές συνοικίες – κοντράδες. Τους καλοκαιρινούς μήνες πλείστοι των κατοίκων αναχωρούσαν από την Βόνιτσα για άλλες μακρινές περιοχές[4] ώστε να αντιμετωπιστεί ο θάνατος λόγω της ελονοσίας.
- · αναβίωσε η συνοικία Κόκκινος,
- · η Μπούχαλη ενσωμάτωσε το Νεοχώρι και
- · το παζάρι χωρίστηκε αρχικά σε τρείς συνοικίες, όσες και οι εκκλησίες της,
Προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε τι σήμαιναν αυτά τα δύο τοπωνύμια καθόσον σε καμιά γραφή μέχρι σήμερα δεν συναντήσαμε κάποια εξήγηση.
Η λέξη ρεστέλα στην ξένη βιβλιογραφία απαντά σε ένα μικρό είδος σαύρας, την δική μας σκοταρνέλα. Μια άλλη αντιστοιχία είναι ως παραφθορά της λέξης δρεστέλα , δηλ. του φυσικού ή τεχνητού καταρράκτη που θα οδηγήσει το νερό στην τεχνητή δίνη για να καθαρίσει, να πλύνει, τον κάθε είδους ρουχισμό.
Αυτή η δεύτερη αντιστοιχία έρχεται πιο στρωτή στην έρευνά μας για το τοπωνύμιο, καθόσον στην περιοχή της κοντράδας του Αγίου Νικολάου υπήρχε νερόμυλος[5] με την νεροσυρμή που οδηγούσε την ροή του νερού στις εγκαταστάσεις του μύλου.
"[5] Δες την εργασία για το εργοστάσιο της ενετικής γλυκόριζας, την περίοδο του 1760 μχ "
Η λέξη Αρδίκα περιέχει μέσα της την ρίζα «αρδ» που οδηγεί στην ροή του νερού. Η κοντράδα του Αγίου Σπυρίδωνα διασχίζονταν από τον μυλαύλακα. Ο νερόμυλος στην θέση άνοδος προς το κάστρο δέχονταν το νερό του μυλαύλακα, ενώ μετά τις εγκαταστάσεις του μύλου και μέχρι η νεροσυρμή να φτάσει στις ακτές , τροφοδοτούσε με νερό πλήθος κήπων. Δεν υπήρχε κάποιο σπίτι στην περιοχή της παραλίας της Βόνιτσας που να μην είχε κήπο με λαχανικά και φρουτόδεντρα.
Μια προσέγγιση για το τοπωνύμιο Αρδίκα είναι το φυτό που έχει αυτή την ονομασία. Εμείς σήμερα στη Βόνιτσα το φυτό το ονομάζουμε χελωνόχορτο. Για το πλήθος αυτών των αυτοφυών φυτών ακόμα και στις μέρες που ήμασταν παιδιά, μπορούμε να πούμε πολλά. Όμως και για το πλήθος των χελωνών σε εκείνα τα χρόνια έχουν να μας πουν πολλά τα ημερολόγια των γαριβαλδηνών[6].
"[6] Το 1897 η λεγεώνα του Μπερτιέ εισέρχεται στην Βόνιτσα από την διαδρομή της Ζαβέρδας και με προορισμό το Μενίδι και από εκεί στην Αρτα , στην μάχη του Γρίμποβου. Στα ημερολόγια των γαριβαλδηνών μας μιλούν για την τροφή των κατοίκων της Βόνιτσας. Ηταν η προβατίνα. Είτε βραστή, είτε ψητή ολόκληρη, είτε ψητή σε κομμάτια. Οι γαριβαλδηνοί δεν τους άρεσε αυτό το φαγητό και χωρίς δυσκολία βρήκαν πολλές χελώνες τις οποίες έβρασαν και τις έφαγαν. Το μόνο παράπονο που είχαν από αυτό το υπέροχο για αυτούς φαγητό ήταν ότι δεν είχαν αλάτι. Το αλάτι ήταν σπάνιο."
Με τα μέχρι στιγμής στοιχεία θεωρούμε ότι για την συνοικία ρεστέλα πρέπει να λάβουμε την προέλευση από την νεροσυρμή που πλένονταν τα ρούχα, ενώ για την συνοικία Αρδίκα πρέπει να την αποδώσουμε στα χελωνόχορτα που αφθονούσαν εκεί.
Για τα νεκροταφεία[7], θα παρεμβάλουμε την πληροφορία, ότι σταδιακά υπήρξε η κατάργησή τους, με έναρξη από τον Άγιο Νικόλαο, μετά τον Άγιο Σπυρίδωνα και τους Αγίους Αποστόλους και Άγιο Παντελεήμονα.
"[7] Κάθε εκκλησία είχε και το νεκροταφείο της , στο περίβολο."
Στο πρώην ενετικό Borgo όπως αναφέραμε κυριάρχησαν οι δύο κοντράδες. Της Ρεστέλας και του Αρδίκα
Στα εκκλησιαστικά πράγματα της Ελλάδας η συζήτηση για την τακτοποίηση θεμάτων εκκλησιών ήταν σε μόνιμη διαβούλευση. Όλες οι κυβερνήσεις ήθελαν να ταχτοποιήσουν τις για αυτούς εκκρεμότητες αλλά κάθε φορά περιορίζονταν λόγω του πολιτικού κόστους. Από την άλλη πλευρά οι επίσκοποι και οι μητροπολίτες ήθελαν να περιορίσουν και να ελέγξουν το εκκλησίασμα καθώς και την περιουσία κάθε μιας ενορίας.
Όλοι στη Βόνιτσα αλλά και στις άλλες κωμοπόλεις (και χωριά) γνώριζαν ότι κάποια στιγμή θα εφαρμόζονταν νόμος που θα καταργούσε τις ενορίες-κοντράδες και ο έλεγχος θα πραγματοποιούνταν από μία και μόνο ενορία. Μόνο οι μεγάλες πόλεις και ανάλογα του πληθυσμού τους θα είχαν δύο ή και περισσότερες ενορίες.
Στη Βόνιτσα ο πληθυσμός της πόλης ήταν κάτω των 3000 κατοίκων και όλες οι προβλέψεις οριοθετούσαν για αυτούς τους πληθυσμούς μόνο μία ενορία. Από τις υπάρχουσες ενορίες της Βόνιτσας μόνο οι ενορίες του Αγίου Νικολάου (στη Ρεστέλα) και του Αγίου Σπυρίδωνα (στον Αρδίκα) θα μπορούσαν να διεκδικήσουν το προνόμιο της μιας και μοναδικής ενορίας στην πόλη.
Για 40 έτη οι δύο εκκλησίες γίνονται εργοτάξια νέων έργων. Επεκτείνονται οι διαστάσεις τους, γίνονται καμπαναριά, εσωτερικά αρχίζουν οι αγιογραφίες και φυσικά δημιουργούνται οι πολιτικοί σύνδεσμοι για να επηρεάζουν την Κυβέρνηση που θα αποφασίσει και θα καθιερώσει τον νέο εκκλησιαστικό νόμο.
Η ενορία του Αγίου Νικολάου ήταν ο μητροπολιτικός ναός της πόλης. Ενισχύεται από την δικαιοδοσία της και στην ενορία του Αγίου Αθανασίου, ενορία με σημαντική περιουσία, προσόδους και κυρίως το ένα από τα δύο νεκροταφεία. Ο Άγιος Σπυρίδωνας με την κατάργηση του νεκροταφείου του, αναγκάζεται να διανείμει τους ενορίτες του είτε στο νεκροταφείο του Αγίου Αθανασίου είτε στο νεκροταφείο του Αγίου Δημητρίου, είτε στο νεκροταφείο της Παναγίας της Χώρας[8].. Τότε είναι που αρχίζουν οι συζητήσεις για την δημιουργία και ενός νέου νεκροταφείου στον Άγιο Γεώργιο[9] ή στον Άγιο Ταξιάρχη[10] .
" [8] Τελευταία ταφή στο νεκροταφείο της Παναγίας της Χώρας γίνεται στις αρχές της δεκαετίας του 1970 με την ταφή της γριά-Μαρτίνως, σύζυγος Παντελή Κοντομίχη και μητέρας της Ολυμπίας και της Κασσιανής.
[9] Όταν άρχισε η κατασκευή της μάντρας που θα περιέκλειε τον χώρο του νεκροταφείου στους πρόποδες του όρου Αχείμαστου (ακριβώς δίπλα από τον σημερινό δρόμο Βόνιτσας-λειβαδάκια-Ακτιο) υπήρξε μεγάλη αναστάτωση στην πόλη με τα όνειρα που έβλεπαν οι επίτροποι της εκκλησίας. Μιλούσαν για ένα καβαλάρη που τους έλεγε ότι στην γιορτή του θέλει άλογα και όχι μαυροφορεμένες να κλαίνε).
[10] Μέχρι και το 1938 διατηρούνταν η συζήτηση για την δημιουργία νεκροταφείου στην περιοχή του Αγίου Ταξιάρχη (βλέπε εφημερίδα Ανακτόριο φύλλα 1937-1938). "
Ο Άγιος Σπυρίδων με τις πρόσφατες αγιογραφίες του, το τέμπλο του, έργα των τελευταίων 25 ετών, ζητά να γίνει επίσημα η μητρόπολις του διευρυμένου δήμου Ανακτορίων. Μέχρι αυτή τη περίοδο και με τα μέχρι σήμερα επεξεργασμένα στοιχεία, ο Άγιος Σπυρίδων δεν είχε την επίσημη προέχουσα πρώτη θέση στην τάξη των εκκλησιών.
Με αποδοχή της εξιστόρησης του Θ. Πανταζόπουλου, ο οποίος μας μετέφερε όσα του είχαν ομολογήσει οι επίτροποι του Αγίου Σπυρίδωνα, Π.Πανταζόπουλος και Ν. Βασιλάκος, ότι άτυπα την προέχουσα θέση, ως Μητρόπολη, την είχε ο Αγιος Νικόλαος. Αυτή η μοναδική ομολογία έχει και την επαλήθευσή της. Το 1877 έχει τελειώσει η κτηριακή ανακαίνιση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, όπως αυτό εμφανίζεται στο νότιο ανατολικό μέρος του εξωτερικού της εκκλησίας. Η κτηριακή ανακαίνιση αφορούσε μόνο τις τρείς πλευρές, την σκεπή, τον σχηματισμό του εναπομείναντα κουλουριού[11], και το καμπαναριό. Τα υπόλοιπα μέρη, αυτά που σήμερα τα βλέπουμε, έγιναν στα μετέπειτα χρόνια.
"[11] Ως κουλούρι ονοματίζονταν η μάντρα γύρω από την εκκλησία και οι κατασκευές εισόδου(σκαλοπάτια) σε αυτό. "
Για το ότι το 1829 μχ η εκκλησία του Αγ. Νικολάου δεν είχε επένδυση δαπέδου και ήταν χώμα που σε πολλά σημεία ήταν ανώμαλο και λάσπωνε στα βαθουλώματα, μας το βεβαιώνει η εξιστόρηση του Σπ. Μόστρα, αρχιναυπηγού του Ελληνικού στόλου, όταν το 1829, έμεινε στη Βόνιτσα φιλοξενούμενος του Θείου του, ο οποίος ήταν πολιτικός διοικητής της Βόνιτσας. Τότε ο Άγιος Νικόλαος εκτός από εκκλησία κοντράδας ήταν και το πρώτο σχολείο της Ελληνικής Βόνιτσας.
Από τα απομνημονεύματα του Σπυρίδωνα Μόστρα (αρχιναυπηγός του Ελληνικού στόλου).:
…Είς την μικράν δηλαδή έκκλησίαν του Αγίου Νικολάου(Βονίτσης), της όποίας το έδαφος ήτο χώμα άκανόνιστον με μικρούς λάκους (και όταν έβρεχε το έδαφος αυτό μετεσχηματίζετο είς λάσπην),
…ήσαν συσσωρευμένα 40 ή 50 παιδία, από 7 έως 15 ετών, καθήμενα ή επί μικρών εύτελεστάτων ψαθών , τας όποίας κατεσκεύαζεν ο ίδιος ο διδάσκαλος και τας έπωλούσε είς τους μαθητάς ή μικρά χαμηλά ξύλινα σκαμνάκια, τα όποία έφερον έκ της οίκίας των.
…Ήσαν δε διηρημένα τα παιδία είς τρείς ομίλους ή τάξεις:
Ή τάξις του άλφαβητάριοή τάξις του όκτωηχίου και ή τάξις των μεγάλων μαθητών,…οίτινες εκράτουν εις χείρας των τα μεγάλα εκκλησιαστικά βιβλία, με τας πράξεις των Αγίων Αποστόλων.
…Ο διδάσκαλος, χωρικός 50ούτης, περίπου, βρωμερότατα ενδεδυμένος, με την φλοκάτη του και το λιγδωμένο φέσι του, είχε βάλει καρφιά εις τον τοίχον της εκκλησίας.
…Και επι των καρφίων είχε κρεμάσει σχοινία ή βούρλα και επισκεύαζε τας ψάθας.
…Ητο δε μονόφθαλμος. Μαζί με τα ψαθιά εκράτει και μίαν βέργαν από λυγαριάν, εως 2 μέτρων μήκους.
Τα παιδιά δε, όλα μαζί, έπρεπε μεγαλοφώνως να αναγινώσκωσι.
Τά μεν μικρότερα, την φυλλάδα των: «α,β,γ,δ,ε…ω» Η: «αω,βψ,γχ,δφ,ευ,ζτ,ηρ…μι».
Τά παιδιά του οκτωηχίου έπρεπε να φωνάζουν όλα μαζί: «Τάς εσπερινάς ημών ευχάς πρόσδεξε Άγιε Κύριε κ.λ».
Τα δε μεγαλύτερα παιδιά να φωνάζουν όλα μαζί : «Προς Κορινθίους επιστολή Παύλου το ανάγνωσμα. Αδελφοί, κλ»
Ας φανταστεί ο αναγνώστης οποία χάβρα φωνών εγίνετο εκεί μέσα εις την εκκλησίαν από 40 – 50 στόματα. Ο διδάσκαλος, βέβαια δεν ηδύνατο να διακρίνει ποιος αναγιγνώσκει το μάθημά του καλώς ή κακώς.
Αλλ’ αλοίμονον στο μαθητή εκείνον , του οποίου τα χείλη δεν εκινούντο σπασμωδικώς. Ο μόνος αριστερός οφθαλμός του διδασκάλου διέκρινε τα μη κινούμενα χείλη και η λυγαριά επιπτε μετά δυνάμεως εις την κεφαλήν του, αδιάφορον αν εκτυπώντο οι οφθαλμοί ή τα ώτα, ως εξέχοντα, και τα οποία έβλεπέ τις εματωμένα.
O διδάσκαλος δεν έδιδε μεγάλην προσοχήν εις τα αποτελέσματα της λυγαριάς του, αλλά μάλλον εις το πλέξιμο της ψάθας του.
τιμωρίες
Αν δε ο σοφός ούτος ακαδημαικός διδάσκαλος έκρινε εύλογον να τιμωρήση μαθητήν τινά, ή μαθητάς, αυστηρότερον, τότε, τον τιμωρούμενον
τιμωρίες
Τον τιμωρούμενον τον έβαζε καβάλλα επί του άλλου μαθητού, εσήκωνε την φουστανέλλαν του παιδιού, και η λυγαριά εκτελούσε το χρέος της, επί του γυμνού σώματος του ατυχούς μαθητού, εις τρόπον ώστε να ανατριχιάζουν όλοι οι θεαταί από τα μουγκρίσματα του τιμωρούμενου.
Αν δε , δια μεγαλυτέραν έτι τιμωρίαν, κρίνετο άξιον ατυχές τι παιδάκι, υπήρχε ο φάλαγγας. Το εργαλείον [τούτο] συνίστατο από ξύλο και σχοινία, με αυτά δε εσφίγγοντο οι δύο γυμνοί πόδες του παιδιού, ριπτομένου επί του εδάφους. Η λυγαριά έπιπτε εις τα πέλματα των δυο ποδών, εις τρόπον ώστε αιμάτωνε αυτά, και ενίοτε εξερρίζωντο και οι όνυχες. Το δε παιδίον επί πολλάς ημέρας έμενε πληγωμένον και χωλόν.
…… Από το τοιούτον σχολείον ελευθερώθη ο καλός μου αδελφος Αθανασιος, χαριν της φιλοστοργίας του θείου Αναγνώστη οστις τον εκάλεσεν εις Ναύπλιον, πλησίον του, και τον έστειλεν εις τακτικόν αλληλοδιδακτικόν σχολείον,
…..εν από εκείνα, με τα οποία επροίκησε τα περισσοτέρας πόλεις της Ελλάδας ο αείμνηστος πατήρ του Εθνους Ι. Καποδίστριας
…..Εγώ ότε ήμην εις Βόνιτσαν , μόλις ήμην 5 ετών και επομένως δεν είχον την λαμπράν τύχην να είμαι μαθητής του μονόφθαλμου καθηγητού. Δύο ή τρείς φορές έτυχεν να διαβώ εκείθεν μετά της καλής μου Νταντάς Ελένης και να ίδω μετά φρίκης τας ωραίας θεατρικάς παραστάσεις και την ευφρόσυνον και ευεργετικήν ενέργειαν της λυγαριάς.
Η επίστρωση με τις υπάρχουσες πέτρινες πλάκες πρέπει να έγινε με τα έργα του 1904-1905, έργα στα οποία συμπεριλαμβάνεται και η αγιογράφηση από τον Σίδερη.
Η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα με τα έργα του 1880-1885, έργα που συμπεριλαμβάνουν και την αγιογράφηση από τον Γαζή, πρέπει να είχε το ίδιο πέτρινο δάπεδο, όπως αυτό του Αγίου Νικολάου, όπως και τα σπίτια της Βόνιτσας εκείνης της εποχής.
Μάλιστα την περίοδο του 1880 ένας επενδυτής βλέποντας την προοπτική της Βόνιτσας ως το τελευταίο προς δυσμάς λιμάνι, έλαβε μεγάλη δανειοδότηση και κατασκεύασε 5 μεγάλα διώροφα κτίρια για να στεγαστούν οι δημόσιες υπηρεσίες ή οι εμπορικές αντιπροσωπείες. Όμως η συνθήκη του 1881, στο Λονδίνο, καθώς και η επικείμενη ενσωμάτωση της Πρέβεζας, τροποποίησαν τις παραμέτρους που είχε υπολογίσει, με αποτέλεσμα γρήγορα να δηλώσει πτώχευση και τα κτίρια αυτά να τα δημοπρατήσει η τράπεζα που παρείχε τα δάνεια. Σε αυτά τα σπίτια έχουμε την ίδια πλακόστρωση, όπως αυτή του Αγίου Νικολάου.
Πληροφοριακά πρέπει να προσθέσουμε ότι την υπάρχουσα πλακόστρωση, η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα την έλαβε την τελευταία πενταετία του 1895-1900, καθόσον μια αντιπροσωπεία στη Πάτρα κυκλοφόρησε στη δυτική αγορά τα υπέροχα τσιμεντένια πλακάκια, με σχέδια ρόμβων και τριγώνων. Σε εφημερίδες της Πάτρας από εκείνη την εποχή, βλέπουμε τις διαφημίσεις αυτών των εταιρών που προμήθευαν αυτού του είδους τα πλακάκια.
Πρέπει να ομολογήσουμε ότι μετά την επίσκεψη του Κουμουνδούρου στη Βόνιτσα, τις εντολές που έδωσε για άμεσα έργα, τις προδιαγραφές που όρισε για την ανάπτυξη της Βόνιτσας, σε συνάρτηση με την εμπορική και στρατιωτική αξία της πόλης, δημιούργησε ένα καλό κλίμα για την ανάπτυξη της πόλης. Στα παραγόμενα ή διακινούμενα προϊόντα, επιβάλλονταν ειδικοί φόροι, για την χρηματοδότηση έργων κοινής ωφέλειας. Οι τράπεζες αντιλαμβανόμενες την επικείμενη ανάπτυξη της Βόνιτσας χορηγούν δάνεια σε ιδιώτες και σε οργανισμούς, όπως πχ το λιμενικό ταμείο για την κατασκευή της προκυμαίας. Οι κάτοικοι της πόλης έχουν χρήματα και οι δωρεές στις εκκλησίες αυξάνουν. Οι επίτροποι του Αγίου Σπυρίδωνα κατορθώνουν να φέρουν στη πόλη για την αγιογράφηση του ναού, τον Γαζή. Του υπόσχονται εκτός από την αμοιβή του και μια ελεύθερη βάρκα για αυτόν. Μόνιμα αραγμένη στη παραλία, για να πηγαίνει για ψάρεμα. Ο Γαζής ήταν φανατικός ψαράς και αυτό ορισμένοι του το καταλόγιζαν ως μειονέκτημα στα έργα που αναλάμβανε. Τον κατηγορούσαν ότι τα άφηνε στην μέση και πήγαινε για να ψαρέψει.
Στη Βόνιτσα, ο Γαζής, έφερε και την κόρη του, επίσης καλή ζωγράφο. Στον γυναικωνίτη είχε στηθεί το εργαστήριο της αγιογραφίας. Η κόρη του Γαζή, νεαρή τότε στην ηλικία, ανέπτυξε φιλίες με άλλες νεαρές Βονιτσιάνες, όπως την Ειρήνη Τσιλιμίγκρα, την Γιαννιώτη κλπ.
Ο Γαζής στα θέματα της αγιογραφίας συμπεριέλαβε μορφές από τους τότε Βονιτσιάνους, όπως στην αριστερή πύλη, το πρόσωπο του αρχάγγελου ήταν η μορφή ενός νεαρού Βονιτσιάνου , το πρόσωπο του ανθρωπόμορφου ερπετού που το πατά ο αρχάγγελος, την όψη ενός επιτρόπου που έφερνε αντιρρήσεις για την αμοιβή του Γαζή. Επίσης στις καταγραφές για το έργο του στη Βόνιτσα υπάρχει και η πληροφορία για την μορφή του Αλή πασά στο πρόσωπο ενός ευαγγελιστή, αγιογραφία στην οροφή του ναού, στο πίσω δεξιό μέρος και πρίν τον γυναικωνίτη.
Όλα τα έργα του Γαζή χαρακτηρίζονται από τον επηρεασμό που είχε από την δύση, όπου και σπούδασε. Δεν πρέπει να ξεχνούμε τα σχέδια που είχε φέρει στη Βόνιτσα για την εξέδρα του αγιασμού, ένα έργο που τελικά το κατασκεύασε ένας Γερμανός αρχιτέκτονας.
Για την εν λόγω κατασκευή θα σας παραθέσουμε όλο το ιστορικό της ανακατασκευής της, γιατί μέσα από αυτή την διήγηση θα γίνει αντιληπτό το έργο του αγιογράφου Γαζή.
Η εξέδρα του αγιασμού χρησιμοποιήθηκε για αρκετά χρόνια με πλούσιο διάκοσμο από μεγάλους κλάδους ευκαλύπτου, μετατρέποντας το εσωτερικό της εκκλησίας σε ένας δάσος ευκαλύπτων. Η εξέδρα ήταν χρωματισμένη με όλα τα χρώματα που μπορεί να παρουσιάσει ο κορμός ενός μεγάλου σε ηλικία ευκαλύπτου, από το απαλό γκρι μέχρι και το καφέ-κόκκινο.
Η εξέδρα καταστράφηκε από τα καρφιά που ανεξέλεγκτα καρφώνονταν για να συνδέσουν τις πλευρές της , με τελικό αποτέλεσμα την εγκατάλειψη όσων στοιχείων της είχαν απομείνει στον γυναικωνίτη του Αγίου Νικολάου.
Το έτος 2015 με πρωτοβουλία του Θ.Πανταζόπουλου, του αρχιμανδρίτη Δέλλα Γεώργιου και της συνδρομής της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων (με την ενημέρωση και την άδεια του εφημέριου του ναού Αγίου Σπυρίδωνα , πατήρ Δημητρίου Χέλμη) παρελήφθησαν τα εναπομείναντα στοιχεία της εξέδρας και με αυτά αναπαράχθηκε ότι είχε καταστραφεί με ταυτόχρονη ενσωμάτωση των διασωθέντων στοιχείων.
Αρχικά είχαμε απευθυνθεί σε ξυλουργό που μας είχε υποσχεθεί την εν λόγω κατασκευή , αλλά μετά από μεγάλο διάστημα απάθειας, απευθυνθήκαμε στον ξυλουργό Πανταζή Παναγιώτη που μόνο για τα υλικά δέχθηκε ένα συμβολικό ποσό, προερχόμενο από τον Θ. Πανταζόπουλο και τον αρχιμανδρίτη Γ. Δέλλα. Ένα δείγμα από τα κολονάκια το παρέλαβε ο από τα Ιωάννινα Σωτήρης Ζαφείρης , ο οποίος με επιμέλειά του και φροντίδα απευθύνθηκε σε τεχνίτες ιερογλυφικής Ιωαννίνων. Όταν όλα συναρμολογήθηκαν έπρεπε να χρωματιστεί και να λάβει όσο γίνονταν τα πλησιέστερα χρώματα που είχε η τότε κατασκευή και διακρίνονταν στα διασωθέντα στοιχεία της παλαιάς εξέδρας αγιασμού.
Την επιμέλεια την ανέλαβε η Μαρία Φερεντίνου-Γούδα, απόφοιτος των καλών τεχνών. Όλη η κατασκευή ποτίστηκε επανειλημμένα με ειδικό υλικό και κατόπιν πάνω της άρχισαν να «κάθονται» διαδοχικά τα απαραίτητα χρώματα σαν στρώματα, με την τεχνική που κάποιο στρώμα έπρεπε να έχει την διάκριση σε κάποιο σημείο. Το μόνο χρώμα που δεν αποτυπώθηκε ήταν το κόκκινο-καφέ, καθόσον κανένα από τα εναπομείναντα στοιχεία της παλιάς κατασκευής δυστυχώς δεν το είχε. Τέλος για την χρυσαλοιφή και την επιλογή ανάμεσα σε φύλλα χρυσού ή χρυσαλοιφή, επιλέχθηκε η με υγρό κάλυψη στα απαραίτητα σημεία. Εφαρμοστής όλης της, χωρίς αμοιβή, εργασίας χρωματισμού ο Γεράσιμος Καραγιώργος.
Ο Γαζής εκτός από τις αγιογραφίες στις δύο πλάγιες πόρτες του ιερού, αγιογράφησε όλη την οροφή με δύο μεγάλες εικόνες από το θείο δράμα και την πλατυτέρα. Επίσης καλλιτέχνησε στις δύο πλάγιες και μεγαλύτερες σε μήκος πλευρές της εκκλησίας με τις κολώνες, οι οποίες ενώ είναι ζωγραφιστές, λόγω της τεχνικής της σε βάθος απεικόνιση μοιάζουν με πραγματικές κολώνες που στηρίζουν την οροφή.
Στις εισόδους της εκκλησίας , την δυτική και την βόρεια, τις αψίδες στολίζουν σκαλισμένοι λέοντες, ενώ στο άνω μέρος της δυτικής εισόδου υπάρχει ενσωματωμένη μια μαρμάρινη πλάκα, καθαρά ξένο δομικό στοιχείο, με απεικόνιση του συμβόλου της ενετικής κυριαρχίας την Βόνιτσα, ένας λέοντας που τα πίσω πόδια του πατούν στο νερό ενώ μπροστά κοιτάζει το κάστρο. Κρατά στα χέρια του υψηλό σταυρό και μια βίβλο με την πάγια γραφή των ενετών Pax Tibi Marce Evangelista Meus «η ειρήνη μαζί σου Μάρκο Ευαγγελιστή μου».
Μέγας δωρητής στην ανακαίνιση του Αγίου Νικολάου και βέβαια υποστηρικτής της ανακήρυξης του Αγίου Νικολάου ως μητροπολιτικός ναός, ήταν ο Αθανάσιος Κανέλλος ή Κανελόπουλος. Το όνομά του (ΑΘ. ΚΑΝΕΛ) είναι χαραγμένο στο παράθυρο της νότιας πλευράς, αυτό που βρίσκεται ως τελευταίο από την δύση προς την ανατολή.
Για τον Καννέλο ή Κανελλόπουλο υπάρχει και πρόσθετη πληροφορία χωρίς όμως να μπορούμε άμεσα να την συσχετίσουμε. Μέσα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου υπήρχε τάφος με την πλάκα να τον καλύπτει και να γράφει Κανελλόπουλος.
Πλέον στις 9 Μαρτίου του 1910 κατατίθεται και ψηφίζεται το νομοσχέδιο του νέου εκκλησιαστικού. Όλα τα σημεία του Νόμου ήταν ακριβώς όπως τα συζητούσαν επί χρόνια. Όλες οι ενορίες που υπήρχαν σε κάθε πόλη και κάθε χωριό θα καταργούνταν και θα παρέμεινε μόνο μία ή περισσότερες της μιας αν ο πληθυσμός ήταν πιο μεγάλος.
Έτσι ο νόμος αντιστοίχησε τον πληθυσμό μιας πόλης σε πλήθος οικογενειών και ανάλογα με τον αριθμό των οικογενειών όριζε και το πλήθος των ενοριών που θα διατηρούνταν. Οι ενορίες που θα καταργούνταν έπρεπε να παραδώσουν την περιουσία τους στην ενορία που θα καθορίζονταν ως ενεργή.
Με τον Ν. 3596/1910 ορίζονταν η προέλευση των εσόδων της ενορίας.
Α) κινητή και ακίνητη περιουσία
Β) δωρεές των πιστών
Γ) Η πώληση του κεριού
Δ) η συνδρομή που έπρεπε να καταθέτει κάθε άρρεν ενήλικος. Για τις μεγάλες πόλεις ήταν 50 λεπτά κάθε μήνα, ενώ στις μικρές ενορίες (με πληθυσμό κάτω των 3000 κατοίκων) η συνδρομή μπορούσε να ήταν και σε είδος παραγόμενου προϊόντος, το οποίο δεν θα μπορούσε να ήταν αξίας κάτω των 6 δρχ. ετησίως.
Ε) από κηδείες, βαπτίσεις και γάμους ανεξάρτητα αν αυτά τα μυστήρια πραγματοποιούνταν στον ναό ή στο σπίτι.
ΣΤ) Οι καθιερωμένες εισπράξεις από τον «δίσκο». Ο θεσμός αυτός θα ακυρωθεί όταν οι ναοί θα έχουν αποκτήσει σημαντική περιουσία.
Ζ) Το 1/5 της περιουσίας που αφήνουν οι αποθανόντες ιερείς , οι οποίοι δεν έχουν κληρονόμους.
Οι Ιερείς της εγκριθείσας ενορίας θα αποκτούν μισθό ύψους ανάλογα του πληθυσμό της πόλης ή του χωριού. Για την δική μας πόλη ήταν 150 δρχ. τον μήνα, μη υπολογιζόμενων των τυχερών.
Οι επίτροποι της ενορίας θα ήταν πέντε. Τέσσερες λαϊκοί και ένας ο εφημέριος. Η θητεία του συμβουλίου θα ήταν τριετής και ο πρόεδρος της επιτροπής εκλέγονταν από την ψηφοφορία των πέντε επιτρόπων.
Οι επίτροποι ήταν αιρετοί και για να εκλεγεί κάποιος σε αυτό το αξίωμα έπρεπε να μην έχει καταδικαστεί για έγκλημα ή καταπάτηση εκκλησιαστικής περιουσίας, αλλά και να λάβει το ½ συν μια ψήφο από το σύνολο των ενηλίκων αρρένων (και συνδρομητών) της ενορίας. Σε περίπτωση μη συγκέντρωσης του ½ συν μία ψήφο, υπήρχαν επαναληπτικές εκλογές και εκεί υπήρχε η πλειοψηφία.
Η υπηρέτηση του αξιώματος του επιτρόπου ήταν άμισθος και επιλαμβάνονταν της κάθε Κυριακής παρουσίασης των εσόδων-εξόδων της ενορίας.
Η ψήφιση του Νόμου Ν. 3596/1910 δεν όριζε το ποία ενορία σε κάθε πόλη ή χωριό θα λάμβανε τον τίτλο και την αξία της μίας και μοναδικής ενορίας. Αυτό ήρθε να το ορίζει με διαδικασία το Β.Δ της 29ης Δεκεμβρίου 1910/ 4 Ιανουαρίου 1911 με τίτλο «περί μερικής εφαρμογής του νόμου 3596 της 6ης Μαρτίου 1910 περί ενοριακών ναών και της περιουσίας αυτών..
Μετά την εφαρμογή του εν λόγω Βασιλικού Διατάγματος, άρχισαν να εκδίδονται Βασιλικά Διατάγματα δια των οποίων ορίζονταν το πόσες ενορίες θα υπάρχουν ανά πόλη-χωριό , καθώς και ποια ενορία θα λάμβανε τον τίτλο της νόμιμης ενορίας.
Στις 31 Οκτωβρίου 1911/ 10 Νοεμβρίου 1911 εκδόθηκε το ΒΔ «περί ορισμού των ενοριών των χωριών του Δήμου Ανακτορίων». Σε σχέση με πλήθος άλλων Β.Δ σε αυτό το ΒΔ παρουσιάζεται η ένταση και οι ανυπέρβλητες διαφωνίες που υπήρχαν όχι μόνο για το ποια ενορία θα ορίζονταν στην πόλη της Βόνιτσας αλλά και ποια στο χωριό Παληάμπελα. Έτσι ενώ για όλα τα χωριά προσδιορίζεται η μία και μοναδική ενορία, για την Βόνιτσα και τα Παληάμπελα ορίζεται ότι η ενορία θα είναι μία αλλά δεν προσδιορίζεται η εκκλησία που θα έχει αυτό το προνόμιο.
Ας δούμε το περιεχόμενο του Βασιλικού Διατάγματος:
2) Της Ζαβέρδας εις μίαν, την του Αγίου Γεωργίου
3) Του Παλήμπεη εις μίας, την του Αγίου Δημητρίου
4) Του Αγίου Βασιλείου εις μίαν, την της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
5) Του Μοναστηρακίου εις μίαν, την του Αγίου Ιωάννη
6) Των Σκλαβαίνων εις μίαν, την της Αγίας Παρασκευής
7) Της Πωγωνιάς εις μίαν, της Πεφανερωμένης
8) Της Πλαγιάς εις μίαν, του Αγίου Δημητρίου
9) Της Περατιάς εις μίαν, την του Αγίου Ιωάννη
Και της Βονίτσης εις μίαν και
10)Του Μυρταρίου εις μίαν, την του Αγίου Δημητρίου.»
Όπως προηγουμένως σημειώσαμε ότι σε αυτό το Βασιλικό Διάταγμα , υπήρχε η διαφοροποίηση με αποτέλεσμα για δύο ενορίες να μην προσδιορίζεται ποια εκκλησία αναλαμβάνει το δικαίωμα της εκπροσώπησης. Μάλιστα αν θα παρατηρήσετε για την Βόνιτσα δεν διατηρεί την σειρά ώστε να της αποδώσει το α/α 10 και το προσπερνά.
Πράγματι οι διαμάχες μεγάλες όχι σε αυτή την χρονική στιγμή αλλά και στα προηγούμενα έτη. Διαμάχες που εκφράστηκαν τόσο με τις σπουδαίες κατασκευές μέσα και έξω από τον Ναό, με συμπτύξεις σε πολιτικές παρέες και δημοτικές παρατάξεις.
Το ίδιο παρατηρούμε ότι συνέβηκε και για το χωριό Παλιάμπελα. Εκεί μέσα στο χωριό υπήρχαν δύο Εκκλησίες. Η μία του Αγίου Αθανασίου και η άλλη του Αγίου Νικολάου (του εορτάζονταν 6 Δεκεμβρίου).
Την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου την κατασκεύασαν οι κάτοικοι του χωριού Pagliampela (Ιταλική φράση που σήμαινε καλό Άχυρο) αυτοί που κατοικούσαν στα Βόρεια-ανατολικά της λίμνης Αβελαριάς. Εκεί στο παλιό χωριό υπήρχε εκκλησία Αγιος Αθανάσιος, εκκλησία που διασώζεται μέχρι και σήμερα, έστω και ημικατεστραμμένη. Κατά το έθιμο και για να μην εγκαταλείπεται χωρίς εορτή η παλιά εκκλησία, στην νέα εκκλησία του Αγίου Αθανασίου θα της αποδόθηκε νέα ημέρα εορτής , διαφορετική από αυτή του παλαιού χωριού. Σήμερα η νέα εκκλησία του Αγίου Αθανασίου εορτάζεται στην αποκομιδή των λειψάνων με το παλαιό ημερολόγιο.
Την εκκλησία του Αγίου Νικολάου την κατασκεύασαν οι κάτοικοι του χωριού Τσουγκριά, αυτοί που κατοικούσαν πάνω από τον κόλπο της Ρούγας και στα νότια. Εκεί είχαν την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Νέου, του εν Βουνένοις, του Αγίου των Βλάχων, του δικού τους Αγιου[12] μια και οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής ηταν βλάχικης καταγωγής και αργότερα προστέθηκαν και οι Σουλιώτες.
"[12] Οι ιστορίες του Αγίου Νικολάου του εν Βουνένοις στα Τσουγκριά έχουν μέσα τους το μεγαλείο και την θαυματουργική δύναμη του Αγίου."
Η εκκλησία γιόρταζε στις 10 Μαΐου, με πανηγύρι ξακουστό σε όλο το Ξηρόμερο. Ο Αγιος Νικόλαος ο εν Βουνένοις σε όλη την περιοχή της Βονίτσης έχει τουλάχιστον 4 εκκλησίες (Αμαδαρός Βόνιτσας, Τσουγκριά Παλιαμπέλων, Αγιος Νικόλαος προσφύγων, Αγιος Νικόλας Ζαβέρδας των Βαρζέλιδων). Όλοι εορτάζουν αντί τις 9 Μαΐου στις 10 Μαΐου.
Οι Τσουγκριώτες όταν μετοίκησαν στο νέο χωριό των Παληαμπέλων έκτισαν και την δική τους εκκλησία. Δεν μπορούσαν να έχουν τον ίδιο Άγιο καθόσον αυτός ο Άγιος δεν είχε δύο ημερομηνίες εορτασμού, όπως ο Άγιος Αθανάσιος. Ετσι η νέα εκκλησία στα Παλιάμπελα ονομάστηκε Αγιος Νικόλαος (ο θαλασσινός) με εορτασμό στις 6 Δεκεμβρίου.
Οι δύο κοινότητες (οι κάτοικοι των Pagliampela και οι κάτοικοι των Τσουγκριών) ενισχύθηκαν στην νέα κατοίκηση από κατοίκους άλλων πλησιέστερων περιοχών , όπως της Ρούγας, της Βλισόρας, της Μονής Βαρκού, του Βολιμιού. Ανομοιόμορφος πληθυσμός με φυσική συνέπεια την προσπάθεια και την διαμάχη της εδραίωσης.
Η μετά από λίγα έτη καθιέρωση σαν ενορία τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα στην Βόνιτσα και τον Ναό του Αγίου Αθανασίου στα Παληάμπελα, δεν σήμαινε ότι αυτόματα καταργούνταν και δεν λειτουργούσαν οι άλλες εκκλησίες.
Για το πιο κριτήριο ίσχυσε και αποφασίστηκε να δοθεί το δικαίωμα της μιας και μόνο ενορίας στη πόλη της Βόνιτσα, στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, δεν το γνωρίζουμε. Σίγουρα οι κάτοικοι του Αρδίκα θα είχαν μεγαλύτερη επιρροή από αυτή των κατοίκων της Ρεστέλας. Όμως έπρεπε να υπάρχει και μια αιτιολογία. Ποια να ήταν;
Σημαντική πληροφορία για τον Άγιο Σπυρίδωνα μας την ομολογεί ο από την μητέρα μου εξάδελφος, ο Ιωάννης Ζέρβας του Κωνσταντίνου. Ο Γιάννης έχει την πατρική του οικία δίπλα στον Άγιο Δημήτριο, λίγα μέτρα από την θάλασσα. Μια μέρα εκεί στον Άγιο Δημήτριο είχε έλθει μια ομάδα ξένων αρχαιολόγων. Στάθηκαν εκεί που σήμερα είναι οι δύο μεγάλες μουριές. Αναζητούσαν την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα. Οι γείτονες τους έδειξαν δυτικά τον δρόμο για τον σημερινό Άγιο Σπυρίδωνα, αλλά αυτοί ζητούσαν πληροφορίες για τον Άγιο Σπυρίδωνα που ήταν εκεί κοντά. Προσδιόριζαν την θέση προς τα δυτικά από εκεί που βρίσκονταν αλλά όχι τόσο πολλά μέτρα μακριά.
Με αυτή την μαρτυρία έχουμε τον σημερινό Άγιο Σπυρίδωνα μια νέα εκκλησία σε ανάμνηση της συνονόματης παλαιάς εκκλησίας. Πρόκειται για την πιο σημαντική πληροφορία, το κεντρικό ισχυρισμό που μπορεί να επικαλούνταν οι κάτοικοι της συνοικίας-κοντράδας του Αρδίκα για τον χαρακτηρισμό της εκκλησίας τους ως την μοναδική ενορία της πόλης.
Έτσι αρχίσαμε την έρευνα για τον εντοπισμό της παλιάς εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα. Αρχίσαμε να ερευνούμε παλιά κείμενα αλλά και ενετικούς χάρτες. Ο πιο παλιός ενετικός χάρτης ανήκει στην ενότητα της πολιορκίας του 1717 μ.Χ.. Εκεί δεν έχουμε αναπτυγμένους οικισμούς παρά μόνο πέριξ του κάστρου. Στο δεύτερο κατά χρονολογική σειρά χάρτη, λίγα χρόνια μετά, έχουμε αποτυπωμένη μεγάλη κατοίκηση η οποία έφτανε:
- -στα νότια μέχρι την Ρεστέλα,
- -στα νότιο-δυτικά με σοβαρό βάθος προς την Ορνίτσα,
- -στα δυτικά με την ισχυρή Borgo Serato, την πόλη των ευγενών,
- -στα βόρειο-ανατολικά μέχρι την σημερινή ιδιοκτησία της ένωσης γεωργικών συνεταιρισμών (με σοβαρή πιθανότητα) ή ακόμα πιο ανατολικά και μέχρι πρίν φτάσουμε την πίσω νότια γωνία του ξενοδοχείου Βόνιτσα (με σημαντική πιθανότητα)[13].
- -στα νότιο ανατολικά λίγο πιο πάνω από την περιοχή των Αγίων Αποστόλων.
" [13] Η διαφοροποίηση γίνεται για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι αυτή η γεωγραφική οριοθέτηση πραγματοποιήθηκε με βάση τις ροές των τότε ποταμιών, όπως απεικονίζονται στον χάρτη της πολιορκίας του 1717. Στον δεύτερο χρονολογικά χάρτη (αυτόν που εμφανίζει την παλαιά εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα) υπάρχει καθαρή απεικόνιση όλης της ροής του πρώτου ποταμού από τα δυτικά ποταμιού, ενώ για τον δεύτερο από τα δυτικά ποταμού , μας παρουσιάζει τον ερχομό της ροής και όχι την κατάληξη της ροής στην θάλασσα. Με λίγα λόγια για το αν τότε απεικονίζονταν η ροή του ποταμού που σήμερα υπάρχει στο δυτικό μέρος της ιδιοκτησίας της Ένωσης γεωργικών συνεταιρισμών ή απεικονίζεται η ροή του ποταμού στα ανατολικά του κέντρου υγείας με κατεύθυνση στα παλιά σφαγεία."
Ο χάρτης αυτός εμφανίζει στο κάτω αριστερό μέρος του και εκεί που είναι το βόρειο-ανατολικό άκρο της νέας βενέτικης πόλης, ένα σημάδι σταυρού και την λέξη S. Spirid .
Με βάση το σταθερό σημείο αυτού του χάρτη, δηλ. το κάστρο αλλά και την θέση του μύλου[14] στον Αρδίκα ή με βάση τις ροές των δύο προς τα δυτικά ποταμιών και με συσχέτιση με τον χάρτη του 1717, πράγματι γεωγραφικά η παλαιά εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα προσδιορίζεται στην ιδιοκτησία της ένωσης γεωργικών συνεταιρισμών ή στα νότια-δυτικά του ξενοδοχείου Βόνιτσα.
" [14] Ο μύλος ήταν στη σημερινή θέση μπροστά στην οικία Μπάζιου, λίγο πριν τα σκαλάκια που οδηγούν στο κάστρο και 100 περίπου μέτρα απόσταση στα ανατολικά από την σημερινή εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα. Στα χρόνια της απελευθέρωσης ο μύλος αυτός ανήκε στην οικογένεια Λογοθέτη και αργότερα την πήρε προικιό ο από τον Καρβασαρά Ζαλογγίτης."
Η επιμονή του Γιάννη Ζέρβα είχε βάση. Όπως μάλλον θα είχαν βάση και αποτέλεσμα οι ισχυρισμοί των κατοίκων της συνοικίας-κοντράδας του Αρδίκα, για τον ορισμό της νέας εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα, ως η μία και μόνη ενορία της πόλης.
Ο Ιωάννης Ζέρβας προχώρησε σε μια ακόμα εκτίμηση για την κατασκευή της παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα σε αυτή την περιοχή. Να ήταν μια μικρή και πρόχειρη κατασκευή εκκλησίας σε ανάμνηση της εκκλησίας που είχε βυθιστεί[15].
"[15] Μέσα στην θάλασσα και απέναντι από τον Αγιο Δημήτριο, σε απόσταση 5 μέτρα από την ακτογραμμή υπάρχει βυθισμένη μια εκκλησία. Στο εξώφυλλο του βιβλίου «αχτίδες πολιτισμού από την Μεσαιωνική Βόνδιτζα» υπάρχει η σχετική φωτογραφία."Μπορεί οι όλες οι εκκλησίες της Βόνιτσας να παρέδωσαν τα οικονομικά τους (ακίνητη περιουσία και ετήσιοι πρόσοδοι από ενοικιάσεις) στην διαχείριση μιας και μόνο ενορίας, οι ιερείς παρέμειναν στις εκκλησίες τους και λειτούργησαν μέχρι να πεθάνουν, με μόνα έσοδα διαβίωσης ότι τους έδιναν οι παλιοί ενορίτες.
Από την άλλη πλευρά το κράτος και η εκκλησιαστική εξουσία δεν είχαν πρόσθετη παρέμβαση σε αυτό το καθεστώς καθόσον ο σκοπός του έλεγχου της εκκλησιαστικής περιουσίας είχε επιτευχτεί και δεν υπήρχε λόγος να συνεχιστεί η ένσταση στο εκκλησίασμα.
Από την εξιστόρηση του Θ.Πανταζόπουλου, έχουμε στη χρονική περίοδο μετά την εφαρμογή του Ν. 3596/1910, δύο επιταφίους.
Ο επιτάφιος του Αγίου
Νικολάου ξεκινούσε πρώτος και περνώντας από το δρόμο της Ρεστέλας, δίπλα από το
κανάλι , έφτανε στο πέρασμα του καναλιού, ακριβώς μετά την οικία του Σακελλαρόπουλου.
Εκεί λόγω της φυσικής δυσκολίας στη διάβαση, λόγω του μεγάλου υδραύλακα, γίνονταν
η επίθεση με μάσκουλα[16]
από τους κατοίκους της κοντράδας του
Αγίου Σπυρίδωνα. Όταν ο επιτάφιος του Αγίου Νικολάου κατόρθωνε και περνούσε τον
υδραύλακα[17]
κατέβαινε την σημερινή οδό Ράγκου[18]
έφτανε στη δυτική πύλη του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου τον ανέμενε ο ιερέας του Αγίου
Σπυρίδωνα. Μετά τις εθιμοτυπικές ανταλλαγές ευχών , εισέρχονταν ο επιτάφιος του
Αγίου Νικολάου μέσα στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα.
"[16] Είδος πυροτεχνήματος - κροτίδας
[17] Από το 1870 το πέρασμα του υδραύλακα γίνονταν με διάβα πάνω σε ευρύχωρη γέφυρα που βρίσκονταν ανάμεσα στις περιουσίες του Σακελλαρόπουλου και του Κουρκούτα (σήμερα Βασιλάκου και πρώην Μπελέτσου).
[18] το 1937 ονομάζονταν Ζορμπά και από το 1937 και μετά 4ης Αυγούστου."
Όταν γίνονταν η έξοδος του επιταφίου, ακολουθούσε την διαδρομή, από τις σκάλες προς το κάστρο, έφτανε στο τέλος από τα σκαλιά και έστριβε αριστερά προς τον Άγιο Παντελεήμονα και συνέχιζε για να φτάσει στον Άγιο Νικόλαο. Από αυτή την περιοδεία μπορούμε να αντιληφθούμε περίπου τα όρια αυτής της Κοντράδας
Ο επιτάφιος του Αγίου Σπυρίδωνα, ακολουθούσε την διαδρομή που έχει και σήμερα, δηλ. αρχικά ανατολικά, μετά προς τον σημερινό φάρο, παράλληλα την ακτή και είσοδο προς τα νότια από το σημερινό σπίτι του Ζορμπά και Μπαρμπάτση. Όταν έφτανε στη περιοχή του μύλου Ζαλογγίτη , στο πέρασμα του καναλιού προς τα κάτω (σημερινά σκαλιά μπροστά στο σπίτι του Αρχιμανδρίτη Δέλλα) εκεί δέχονταν στην επίθεση με τα μάσκουλα, των ενοριτών της κοντράδας του Αγίου Νικολάου. Μετά το πέρασμα του καναλιού ο επιτάφιος έφτανε στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα
Σημειώνουμε ότι ο επιτάφιος του Αγίου Αθανασίου έκανε περιφορά ανάμεσα στα μνήματα του νεκροταφείου, το ίδιο και ο επιτάφιος του Αγίου Δημητρίου μέχρι να αποβιώσουν οι ιερείς.
Παρά την ανωτέρω αναλυτική παρουσίαση της επί 40 έτη ένστασης στις δύο κοντράδες της μεταενετικής Βόνιτσας, το βασικό ερώτημα παραμένει και έχει να κάνει με το πότε έγινε το αρχικό κτίσιμο των δύο εκκλησιών;
Σε αυτό το ερώτημα θα χρειαστούμε ορισμένα δεδομένα , τα οποία από την μια μεριά θα οριοθετούν το «από» και το «έως» και από την άλλη θα ισχυροποιούν την οριοθέτηση.
Βέβαια από τις ακραίες χρονολογίες θα πρέπει να προστεθούν τουλάχιστον 10-15 χρόνια στο «από» και να αφαιρεθούν αντίστοιχα 10-15 χρόνια από το «έως».
"[19] Όταν λέμε το πρώτο δεν σημαίνει ότι τότε άρχισαν να συντάσσονται συμβόλαια στην ενετική Βόνιτσα. Είναι το πρώτο που έχουμε την διάθεσή μας και ανήκει στον πρώτο από τους δύο τόμους που ο συμβολαιογράφος του 20ου αιώνα είχε την φροντίδα και παρέδωσε στα αρχεία Λευκάδας. Όλα αυτά τα συμβόλαια των δύο τόμων με συντονισμό η Αμφικτιονία Ακαρνάνων τα φωτογράφησε και τα παρέδωσε τον κ. καθηγητή και μέλος του συλλόγου μας. Η φωτογράφηση έγινε σταδιακά. Για τις πρώτες φωτογραφήσεις το κόστος ανά σελίδα φωτογράφισης που καταβάλλαμε στο αρχείο Λευκάδας ήταν μεγάλο. Κατόπιν με παρέμβαση του κ. καθηγητή στον Διευθυντή των Γενικών Αρχείων του Κράτους το κόστος περιορίστηκε σε 0,1 ευρώ ανά σελίδα φωτογράφισης, κόστος που μας επέτρεψε να φωτογραφήσουμε και τον δεύτερο τόμο αλλά πάνω από 1500 σελίδες με τις δεκατιές της Βόνιτσας καθώς και πολλές αποφάσεις ενετών προβλεπτών."
"[20] Δεν έχουμε εντοπίσει ακόμη το όνομα της εκκλησίας."
3. Στις αρχές του 18ου αιώνα, η περιοχή έχει κτυπηθεί από τρείς μεγάλους σεισμούς με τεράστιες καταστροφές.
4. Ο χάρτης του Girolamo στην σημείωση με αριθμό 33 μας γνωρίζει ότι από σεισμό αυτή η περιοχή του Ακτίου «κάθισε» μέσα στο νερό. Επίσης και σε άλλα σημεία – αριθμήσεις ο Girolamo μας μιλά για τον σεισμό και τις επισκευές στο κάστρο της Βόνιτσας. Οι σεισμοί σε εκείνη την περίοδο ήταν «το κάτι άλλο». Τότε δεν υπήρχε η κλίμακα του ρίχτερ και οι προσεγγίσεις με τη σημερινή κλίμακα του ρίχτερ γίνονται με το μέγεθος των τότε καταστροφών (κλίμακα Μερκάλι). Η σεισμική δραστηριότητα στις αρχές του 18ου αιώνα ήταν με μια συνεχόμενη εμφάνιση και πολλές καταστροφές.
b. Το 1723 μχ με επίκεντρο την Λευκάδα και
c. το 1743 (20 Φεβρουαρίου) με πολλά επίκεντρα, από τις ακτές της νότιας Ιταλίας μέχρι την Αγία Μαύρα (Λευκάδα) – Βόνιτσα και Ξηρόμερο . Οι τότε αναφορές καταγράφουν για την διάρκεια του σεισμού ότι κράτησε όσο τρία «πιστεύω», μάλλον διαδοχικούς σεισμούς χωρίς διακοπή.
" [21] Το πρώτο το είχε στον Τάραντα της Ιταλίας. Το κτίριο που φτιάχτηκε στην Βόνιτσα ήταν αρκετά κοντά στην όψη με αυτό που έφτιαξε στον Τάραντα."
2. Στις 28 Νοεμβρίου 1778 η Βόνιτσα έχει πλήρη οργάνωση και ο υπάρχον κοινωνικός ιστός διεκδικεί από την Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας την δημιουργία ενός καταλόγου Κονσίλιου[22]. Μια μορφή πού θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα «λίμπρο ντόρο» με δικαιώματα που θα είχαν την δυνατότητα να μεταβιβαστούν σους απογόνους.
"[22] Βλέπε ονομαστικό κατάλογο 170 περίπου ατόμων στον α’ τόμο Ιστορικά Κείμενα Βόνιτσας του καθηγητή κ. Νικόλα Βερνίκου."
Όλα τα παραπάνω δεδομένα μας οδηγούν στο ότι λίγα χρόνια μετά τον τρίτο κατά σειρά καταστροφικό σεισμό, η Βόνιτσα αρχίζει να αναπτύσσεται. Οι Βενετοί έχουν δημιουργήσει μια ασφαλή περιοχή όχι μόνο για την κατοίκηση αλλά και για τις βιοτεχνίες και εμπόριο. Τα νερά του Βέρδα, της Σαλβίνας, της Κορπής και της Κυρά Βρύσης φτάνουν στον κάμπο της Βόνιτσα και οι παραγωγές σε καλαμπόκι είναι κερδοφόρες. Οι ιδιοκτησίες που αποδόθηκαν σε χήρες γυναίκες (πολλών εθνικοτήτων) ως αντάλλαγμα για την συμμετοχή του θανόντα άνδρα τους στην επιτυχή υποστήριξη διατήρησης της Κέρκυρας, πουλιούνται σε νέους έποικους της Βόνιτσας.
Είναι η εποχή που μαζί με τις νέες κατοικίες κτίζονται και οι εκκλησίες, μικρού μεγέθους αλλά στις θέσεις που και σήμερα είναι. Για την εγκατάλειψη του χώρου της παλαιάς εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα μπορεί να υποθέσουμε την καταστροφή του από τον 3ο κατά σειρά σεισμό ή την πρόχειρη κατασκευή του, ως ανάμνηση για την εκκλησία που είχε βυθιστεί..
Στα μετέπειτα χρόνια και κυρίως στα τελευταία του μεσοπολέμου αλλά και μετά τον πόλεμο του 40’ η εκκλησιαστική ένσταση μεταφέρθηκε μεταξύ του Παζαριού (Παλαιό Borgo και Cochino) και της Μπούχαλης (παλαιό Boccale και Neochori). Για αυτές τις συνεχείς εντάσεις θα αναφερθούμε σε επόμενη εργασία μας.
Ολόκληρη η ιστορική μελέτη στον παρακάτω σύνδεσμο:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τι λες γι αυτό αγαπητό Ξηρόμερο