ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Στη παλαιά επισκοπή Βονδίτζης
Vescovate (πισκόπι) Μοναστηρακίου
Vescovate (πισκόπι) Μοναστηρακίου
Στους τελευταίους μήνες του 2019, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο Νικόλας Βερνίκος, μας παρέδωσε τον χάρτη του Girolamo (1757) συνοδευόμενο από 65 επεξηγήσεις, όπως αυτές αναγράφονταν στο υπόμνημα του χάρτη. Η εργασία του προέρχονταν από συνεχές αναγνώσεις του χάρτη στη Μαρκιανή Βιβλιοθήκη. Τελικά όλες οι σκέψεις που είχαμε περί σημαντικών σημειώσεων επί του χάρτη, βγήκαν αληθινές.
Πολλά τα ενδιαφέροντα και οι νέες πληροφορίες. Αρχίσαμε την έρευνα γνωρίζοντας ότι τα τοπωνύμια στην ευρύτερη περιοχή της Βόνιτσας (Ενετική Βόνιτσα και όμορη Οθωμανική περιοχή) έχουν παραμείνει αναλλοίωτα τουλάχιστον πέντε αιώνες.
Σήμερα σας παρουσιάζουμε την έρευνα για το «πισκόπι» - «vescovate»- «δηλ. τον χώρο που φιλοξενούσε την επισκοπή Βόνδιτζας. Η σημείωση στον χάρτη του Girolamo ενημερώνει ότι στο 44 σημείο ήταν η επισκοπή Βόνδιτζας, πρίν την εγκατάστασή της στην Βόνδιτζα.
Αυτό που γράφει ο Girolamo αναφέρεται στο 1757 μχ όπου τότε η επισκοπή Βονδίτζης ήταν εγκατεστημένη στη Βόνδιτζα. Ο Girolamo επιδεικνύει το σημείο που ήταν εγκατεστημένη η επισκοπή λίγα χρόνια πρίν, χωρίς όμως να αναφέρει τα έτη που αυτή η περιοχή φιλοξένησε την επισκοπή Βονδίτζης.
Εδώ γεννιέται το ερώτημα: -Σε αυτό το χώρο (στο Πισκόπι) ήταν εξ αρχής η επισκοπή της Βόνδιτζας;
Η δική μας άποψη είναι όχι. Οι επιστολές του Απόκαυκου (1217-1227 μχ) είναι καθοριστικές για την θέση της τότε επισκοπής. Τότε ήταν μέσα στη Βόνιτσα, με μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα και τέσσερες σχολές, με πλήθος μαθητών από την ενδοχώρα. Μάλιστα μια από τις τελευταίες επιστολές του Απόκαυκου, αυτή προς τον επίσκοπο Βονδίτζης τον Ιωάννη, του ζητά να πάρει μαζί του τον καστροφύλακα τον Οψαρά και να πάνε μαζί στο μοναστήρι των Σφετών (λίγο πιο ψηλά από το σημερινό Μοναστηράκι). Αν η επισκοπή ήταν στο Πισκόπι και όχι στη Βόνιτσα, τότε η εντολή θα ήταν να «ειδοποιήσει τον Οψαρά» για να τον συναντήσει και να πάνε μαζί στην μονή των Σφετών.
Η σκέψη μας βρίσκεται στο ότι για κάποια χρονική στιγμή ή επισκοπή Βονδίτζης υποχρεώθηκε να «μετακομίσει» στο Πισκόπι. Το πότε και το γιατί δεν το έχουμε συναντήσει. Σίγουρα μια μέρα κάποια άλλα στοιχεία θα μας οδηγήσουν στο να συμπληρώσουμε το «πάλζ», όπως συνέβη και με την ιστορία της αγαθής Θάμαρ (δείτε εδώ).
Ο χάρτης του Girolamo στην σημείωση με αριθμό 33 μας γνωρίζει ότι από τον σεισμό αυτή η περιοχή του Ακτίου «κάθησε» μέσα στο νερό. Επίσης και σε άλλα σημεία – αριθμήσεις ο Girolamo μας μιλά για τον σεισμό και τις επισκευές στο κάστρο της Βόνιτσας.
Οι σεισμοί σε εκείνη την περίοδο ήταν «το κάτι άλλο». Τότε δεν υπήρχε η κλίμακα του ρίχτερ και οι προσεγγίσεις με τη σημερινή κλίμακα του ρίχτερ γίνονται με το μέγεθος των τότε καταστροφών (κλίμακα Μερκάλι).
Η σεισμική δραστηριότητα στις αρχές του 18ου αιώνα ήταν με μια συνεχόμενη εμφάνιση και πολλές καταστροφές. Το 1709 μχ μέγας σεισμός με επίκεντρο την περιοχή από τα Λειβαδάκια Βόνιτσας μέχρι την Πούντα. Το 1723 μχ με επίκεντρο την Λευκάδα και το 1743 (20 Φεβρουαρίου) με πολλά επίκεντρα, από τις ακτές της νότιας Ιταλίας μέχρι την Αγία Μαύρα (Λευκάδα) – Βόνιτσα και Ξηρόμερο. Οι τότε αναφορές καταγράφουν για την διάρκεια του σεισμού ότι κράτησε όσο τρία «πιστεύω», μάλλον διαδοχικούς σεισμούς χωρίς διακοπή.
Νάταν τότε (1723 ή 1743) που βυθίστηκε η Βόνδιτζα;
-Μπορεί.
-Τότε εμφανίζεται και η ονομασία Νεοχώρι, ακριβώς στην σημερινή συνοικία Άγιος Δημήτριος ακριβώς στην στεριά που έμεινε ανέπαφη, μετά την βύθιση του μέρους από το σημερινό ξενοδοχείο Βόνιτσα μέχρι την Κουκουμίτσα. Σήμερα σε αυτό τον βυθισμένο χώρο διακρίνουμε μεγάλα κτίρια, πλατείες, πηγάδια, εκκλησίες.
Αν η επισκοπή Βονδίτζης ήταν σε αυτό τον χώρο που βυθίστηκε, τότε δικαιολογείται η μεταφορά της σε κάποιο μοναστήρι της δικαιοδοσίας της.
Το ερώτημα όμως που ανακύπτει είναι γιατί μετακόμισε σε περιοχή που δεν ήταν σε Βενέτικη κυριαρχία και προτίμησε το Πισκόπι που ήταν μέσα στην Οθωμανική περιοχή;
Η πρώτη πηγή είναι η πηγή του Βέρδα, μέσα στο σημερινό χωριό Μοναστηράκι. Ακολουθεί στα ανατολικά η πηγή Σαλβίνα και λίγο πιο ανατολικά η πηγή της Κορπής. Την ομάδα των ποταμιών κλείνει στο ανατολικό τέλος η πηγή Κυρά Βρύση....
Το τελευταίο που κρατήσαμε στην έρευνα ήταν αν ο τόπος αυτός είχε «αντικρυσιά» με την Βόνιτσα. Δεν είχε μόνο, αλλά η εικόνα ήταν μοναδική.
Πολλά τα ενδιαφέροντα και οι νέες πληροφορίες. Αρχίσαμε την έρευνα γνωρίζοντας ότι τα τοπωνύμια στην ευρύτερη περιοχή της Βόνιτσας (Ενετική Βόνιτσα και όμορη Οθωμανική περιοχή) έχουν παραμείνει αναλλοίωτα τουλάχιστον πέντε αιώνες.
Σήμερα σας παρουσιάζουμε την έρευνα για το «πισκόπι» - «vescovate»- «δηλ. τον χώρο που φιλοξενούσε την επισκοπή Βόνδιτζας. Η σημείωση στον χάρτη του Girolamo ενημερώνει ότι στο 44 σημείο ήταν η επισκοπή Βόνδιτζας, πρίν την εγκατάστασή της στην Βόνδιτζα.
Αυτό που γράφει ο Girolamo αναφέρεται στο 1757 μχ όπου τότε η επισκοπή Βονδίτζης ήταν εγκατεστημένη στη Βόνδιτζα. Ο Girolamo επιδεικνύει το σημείο που ήταν εγκατεστημένη η επισκοπή λίγα χρόνια πρίν, χωρίς όμως να αναφέρει τα έτη που αυτή η περιοχή φιλοξένησε την επισκοπή Βονδίτζης.
Εδώ γεννιέται το ερώτημα: -Σε αυτό το χώρο (στο Πισκόπι) ήταν εξ αρχής η επισκοπή της Βόνδιτζας;
Η δική μας άποψη είναι όχι. Οι επιστολές του Απόκαυκου (1217-1227 μχ) είναι καθοριστικές για την θέση της τότε επισκοπής. Τότε ήταν μέσα στη Βόνιτσα, με μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα και τέσσερες σχολές, με πλήθος μαθητών από την ενδοχώρα. Μάλιστα μια από τις τελευταίες επιστολές του Απόκαυκου, αυτή προς τον επίσκοπο Βονδίτζης τον Ιωάννη, του ζητά να πάρει μαζί του τον καστροφύλακα τον Οψαρά και να πάνε μαζί στο μοναστήρι των Σφετών (λίγο πιο ψηλά από το σημερινό Μοναστηράκι). Αν η επισκοπή ήταν στο Πισκόπι και όχι στη Βόνιτσα, τότε η εντολή θα ήταν να «ειδοποιήσει τον Οψαρά» για να τον συναντήσει και να πάνε μαζί στην μονή των Σφετών.
Η σκέψη μας βρίσκεται στο ότι για κάποια χρονική στιγμή ή επισκοπή Βονδίτζης υποχρεώθηκε να «μετακομίσει» στο Πισκόπι. Το πότε και το γιατί δεν το έχουμε συναντήσει. Σίγουρα μια μέρα κάποια άλλα στοιχεία θα μας οδηγήσουν στο να συμπληρώσουμε το «πάλζ», όπως συνέβη και με την ιστορία της αγαθής Θάμαρ (δείτε εδώ).
Οι σεισμοί σε εκείνη την περίοδο ήταν «το κάτι άλλο». Τότε δεν υπήρχε η κλίμακα του ρίχτερ και οι προσεγγίσεις με τη σημερινή κλίμακα του ρίχτερ γίνονται με το μέγεθος των τότε καταστροφών (κλίμακα Μερκάλι).
Η σεισμική δραστηριότητα στις αρχές του 18ου αιώνα ήταν με μια συνεχόμενη εμφάνιση και πολλές καταστροφές. Το 1709 μχ μέγας σεισμός με επίκεντρο την περιοχή από τα Λειβαδάκια Βόνιτσας μέχρι την Πούντα. Το 1723 μχ με επίκεντρο την Λευκάδα και το 1743 (20 Φεβρουαρίου) με πολλά επίκεντρα, από τις ακτές της νότιας Ιταλίας μέχρι την Αγία Μαύρα (Λευκάδα) – Βόνιτσα και Ξηρόμερο. Οι τότε αναφορές καταγράφουν για την διάρκεια του σεισμού ότι κράτησε όσο τρία «πιστεύω», μάλλον διαδοχικούς σεισμούς χωρίς διακοπή.
Νάταν τότε (1723 ή 1743) που βυθίστηκε η Βόνδιτζα;
-Μπορεί.
-Τότε εμφανίζεται και η ονομασία Νεοχώρι, ακριβώς στην σημερινή συνοικία Άγιος Δημήτριος ακριβώς στην στεριά που έμεινε ανέπαφη, μετά την βύθιση του μέρους από το σημερινό ξενοδοχείο Βόνιτσα μέχρι την Κουκουμίτσα. Σήμερα σε αυτό τον βυθισμένο χώρο διακρίνουμε μεγάλα κτίρια, πλατείες, πηγάδια, εκκλησίες.
Αν η επισκοπή Βονδίτζης ήταν σε αυτό τον χώρο που βυθίστηκε, τότε δικαιολογείται η μεταφορά της σε κάποιο μοναστήρι της δικαιοδοσίας της.
Το ερώτημα όμως που ανακύπτει είναι γιατί μετακόμισε σε περιοχή που δεν ήταν σε Βενέτικη κυριαρχία και προτίμησε το Πισκόπι που ήταν μέσα στην Οθωμανική περιοχή;
Αναζήτηση της περιοχής Vescovate (πισκόπι)
Στον χάρτη του Girolamo παρουσιάζονται οι τέσσαρες απορροές (μικρά ή μεγάλα ποτάμια) αντίστοιχων πηγών της περιοχής από το σημερινό χωριό Μοναστηράκι μέχρι και τον αρχαίο δρόμο Θυρρείου – Μαγούλας...
Η πρώτη πηγή είναι η πηγή του Βέρδα, μέσα στο σημερινό χωριό Μοναστηράκι. Ακολουθεί στα ανατολικά η πηγή Σαλβίνα και λίγο πιο ανατολικά η πηγή της Κορπής. Την ομάδα των ποταμιών κλείνει στο ανατολικό τέλος η πηγή Κυρά Βρύση....
Για την σημερινή πηγή της Κυρά Βρύσης υπήρχε ένας σοβαρός προβληματισμός. Η απορροή των νερών της γίνεται στα βόρεια και όχι προς τα βόρειο δυτικά που παρουσιάζει ο χάρτης του girolamo. Ο Δημήτρης Μαντζάνας επέμενε ότι η τότε κυρά βρύση είναι στο σημερινό σημείο Βρωμονέρι, του οποίου η απορροή συγκλίνει προς το ρέμα της Κορπής.
Αυτή η διαφοροποίηση δεν είχε και τόσο αξία στην έρευνά μας αφού εμάς μας ενδιέφερε όχι η σύγκλιση της Κυρά Βρύσης στην Κορπή αλλά η σύγκλιση της.
Οι απορροές των πηγών Κυρά Βρύση και Κορπή είναι οι πρώτες που ενώνονται και αυτή η ένωση εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω συναντά την απορροή της Σαλβίνας. Ένα χιλιόμετρο πιο κάτω (με απορροή προς τη Βόνιτσα) τα τρία προαναφερόμενα νερά σε ένα κοινό ποτάμι συναντούν τον ποταμό Βέρδα, λίγο πρίν το ρέμα της Μπαστιάς.
Όλα τα παραπάνω έπρεπε να εντοπιστούν, από τις πηγές μέχρι και τις συγκλίσεις όλων των ποταμιών. Σήμερα η πηγή της Σαλβίνας δεν έχει απορροή λόγω των γεωτρήσεων που έχουν γίνει πάνω της, αλλά οι κοίτες του παλιού ποταμιού υπάρχουν. Η πηγή της Κυρά Βρύσης έχει λιγότερο νερό από παλιά. Μπορεί να έχει υπόγεια ροή, αλλά το παλιό ποτάμι υπάρχει.
Φτάσαμε μέχρι όλες τις συγκλίσεις των ποταμιών και μετά ορίσαμε την άνοδο προς το Μοναστηράκι προσπαθώντας να βρεθούμε στο ύψος της σύγκλισης του κοινής απορροής Κυρά Βρύσης και Κορπής με την Σαλβίνα.
Αυτή η διαφοροποίηση δεν είχε και τόσο αξία στην έρευνά μας αφού εμάς μας ενδιέφερε όχι η σύγκλιση της Κυρά Βρύσης στην Κορπή αλλά η σύγκλιση της.
Οι απορροές των πηγών Κυρά Βρύση και Κορπή είναι οι πρώτες που ενώνονται και αυτή η ένωση εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω συναντά την απορροή της Σαλβίνας. Ένα χιλιόμετρο πιο κάτω (με απορροή προς τη Βόνιτσα) τα τρία προαναφερόμενα νερά σε ένα κοινό ποτάμι συναντούν τον ποταμό Βέρδα, λίγο πρίν το ρέμα της Μπαστιάς.
Όλα τα παραπάνω έπρεπε να εντοπιστούν, από τις πηγές μέχρι και τις συγκλίσεις όλων των ποταμιών. Σήμερα η πηγή της Σαλβίνας δεν έχει απορροή λόγω των γεωτρήσεων που έχουν γίνει πάνω της, αλλά οι κοίτες του παλιού ποταμιού υπάρχουν. Η πηγή της Κυρά Βρύσης έχει λιγότερο νερό από παλιά. Μπορεί να έχει υπόγεια ροή, αλλά το παλιό ποτάμι υπάρχει.
Φτάσαμε μέχρι όλες τις συγκλίσεις των ποταμιών και μετά ορίσαμε την άνοδο προς το Μοναστηράκι προσπαθώντας να βρεθούμε στο ύψος της σύγκλισης του κοινής απορροής Κυρά Βρύσης και Κορπής με την Σαλβίνα.
 |
| ο χάρτης του Girolamo |
Σε αυτό το ύψος σύγκλισης και λίγο προς τα δυτικά , ο χάρτης του Girolamo έδειχνε τα κτίρια της παλιάς επισκοπής Βονδίτζης.
Τα χαρακτηριστικά που επιλέξαμε, εκτός του ότι ήταν στα δυτικά της προαναφερόμενης σύγκλυσης των ποταμιών, ήταν το να βρίσκονταν πάνω σε λόφο και το να είχε πολύ κοντά της κάποια άλλη πηγή με νερό αφού η προαναφερόμενη σύγκληση των ποταμιών ήταν κάπως μακριά αλλά και σε αρκετά βαθύ σημείο. Η ύπαρξη παλιού οικοδομήματος θα σηματοδοτούσε την ενδελεχή έναρξη της έρευνας.
Τα χαρακτηριστικά που επιλέξαμε, εκτός του ότι ήταν στα δυτικά της προαναφερόμενης σύγκλυσης των ποταμιών, ήταν το να βρίσκονταν πάνω σε λόφο και το να είχε πολύ κοντά της κάποια άλλη πηγή με νερό αφού η προαναφερόμενη σύγκληση των ποταμιών ήταν κάπως μακριά αλλά και σε αρκετά βαθύ σημείο. Η ύπαρξη παλιού οικοδομήματος θα σηματοδοτούσε την ενδελεχή έναρξη της έρευνας.
 |
| Η πηγή της Πηγαδούλας |
Ο λόφος βρέθηκε και ακριβώς στη βάση του είναι η πηγή της Πηγαδούλας. Μια πηγή που σύμφωνα με τη μαρτυρία του Δημήτρη Μαντζάνα, την θυμάται πάντα με την ίδια ποσότητα νερού, χειμώνα καλοκαίρι, με χρονιές ξηρασίας ή βροχερές χρονιές.
Σε προσβάσιμο σημείο και με μιάμιση αγκαλιά νερό (μιάμιση μπουτοβάγια). Εκεί στα παλιά χρόνια οι γυναίκες από το Μοναστηράκι πήγαιναν και έπλεναν τα ρούχα του σπιτιού. Αλλού τα συγύρια να βράζει η αλισίβα, αλλού τα μουσκέματα, αλλού το κοπάνισμα και πολύ μεγάλος χώρος για στέγνωμα των ρούχων.
Σε προσβάσιμο σημείο και με μιάμιση αγκαλιά νερό (μιάμιση μπουτοβάγια). Εκεί στα παλιά χρόνια οι γυναίκες από το Μοναστηράκι πήγαιναν και έπλεναν τα ρούχα του σπιτιού. Αλλού τα συγύρια να βράζει η αλισίβα, αλλού τα μουσκέματα, αλλού το κοπάνισμα και πολύ μεγάλος χώρος για στέγνωμα των ρούχων.
 |
| Ο λόφος «Πισκόπι» |
Ανεβήκαμε τον λόφο και από τα πρώτα βήματα στο δεξί μας μέρος (προς το χωριό Μοναστηράκι) βλέπαμε ξερολιθιές, άλλες ισοπεδωμένες και άλλες σε καλή κατάσταση. Όσο προχωρούσαμε τόσο αντικρίζαμε γκρεμισμένους τοίχους που είχαν μέσα τους συνδετικό υλικό. Ακριβώς στη κορυφή του λόφου διακρίνονταν ακόμα σε ύψος του ενός μέτρου τα τοιχία της εκκλησίας και στην ανατολική πλευρά της το περίγραμμα της ιεράς κόγχης.
Κάπου σε ένα σημείο συναντήσαμε και μια πέτρινη κολώνα μεγάλου βάρους. Δεν αργήσαμε να δούμε και μια σκαλιστή βάση κολώνας - κυανόκρανο. Όλα αυτά στην επιφάνεια του εδάφους. Σκεφτήκαμε τι να υπάρχει κάτω από τις επιχώσεις ή το πυκνό ξερό φύλλωμα των δέντρων.
 |
| πέτρινη κολώνα |
 |
| σκαλιστή βάση κολώνας - κυανόκρανο |
Το τελευταίο που κρατήσαμε στην έρευνα ήταν αν ο τόπος αυτός είχε «αντικρυσιά» με την Βόνιτσα. Δεν είχε μόνο, αλλά η εικόνα ήταν μοναδική.
 |
| Η Βόνιτσα στο βάθος |
Ο τόπος που «φιλοξένησε» την Επισκοπή Βονδίτζης τον 18ο αιώνα είχε βρεθεί. Η πληροφορία μας δόθηκε από τον χάρτη του Girolamo και τις σημειώσεις του Νικόλα Βερνίκου. Ο εντοπισμός της τοποθεσίας (στα δυτικά της σύγκλισης των ροών της Κορπής με την Σαλβίνα) έγινε με την βοήθεια του Δημήτρη Μαντζάνα.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που βρισκόμασταν με τον «Μήτσο». Στο Γυμνάσιο είχαμε καθίσει σε διπλανά θρανία. Χρόνια αργότερα ήταν ο οδηγός μας στο οδοιπορικό για Λικόνικο (δείτε εδώ), την αρχαία πόλη που από ψηλά δέσποζε του τότε θαλάσσιου περάσματος, «αδελφή πόλη» την Κεχροπούλα.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που βρισκόμασταν με τον «Μήτσο». Στο Γυμνάσιο είχαμε καθίσει σε διπλανά θρανία. Χρόνια αργότερα ήταν ο οδηγός μας στο οδοιπορικό για Λικόνικο (δείτε εδώ), την αρχαία πόλη που από ψηλά δέσποζε του τότε θαλάσσιου περάσματος, «αδελφή πόλη» την Κεχροπούλα.
ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τι λες γι αυτό αγαπητό Ξηρόμερο