ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ: Οι αθλητικοί αγώνες στο ΑΡΧΑΙΟ ΑΚΤΙΟ

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Γράφει ο Αντιπρόεδρος της Αμφικτιονίας, Ντίνος Στυλιανός

Οι αθλητικοί αγώνες στο Αρχαίο Ακτιο

Ιλιακοί – Κάρνεια – Άκτια

Από τους Τρώες του 12ου πΧ αιώνα

στα τελευταία ΑΚΤΙΑ των Ακαρνάνων το 31 πΧ

  Για τα ΑΚΤΙΑ των Ρωμαίων υπάρχουν πολλά κείμενα με πληροφορίες. Αυτό οδήγησε πολλούς συγγραφείς στο να συμπεράνουν τα ίδια πράγματα για τα αρχαία Ελληνικά ΑΚΤΙΑ. Ηταν ένα λανθασμένο συμπέρασμα.

Υπάρχουν 4 διαφορετικοί αθλητικοί αγώνες ΑΚΤΙΑ

-ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΑΚΤΙΑ

-ΡΩΜΑΪΚΑ ΑΚΤΙΑ στο αρχαίο Ακτιο με διοργάνωση από τους Σπαρτιάτες.

-ΡΩΜΑΪΚΑ ΑΚΤΙΑ στη Νικόπολη

-ΡΩΜΑΪΚΑ ΑΚΤΙΑ σε άλλες πόλεις........

Αρχαία Ελληνικά Ακτια

Όλα ταυτοποιήθηκαν μετά την εύρεση μιας επιγραφής στην αρχαία Ολυμπία. Σε αυτήν καταγράφονταν σχεδόν τα πάντα για τα αρχαία Ελληνικά Ακτια.

Η επιγραφή αποτελείται από 57 γραμμές με 552 λέξεις:

     ……και τῶν συναρχόντων και ἀπολογιζομένων, ὅτι συμβ̣αίνει τ̣α μ με μ πόλιν τῶν Ἀνακτοριέων ἐξαδυνατεῖν τοῦ προτιθέμεν τας Ἀκτιάδας παρα το γεγενῆσθαι κατα τους πρότερον χρό-τίμια, ἐφάνη τοῖς Ἀκαρνᾶσι πρεσβευτάς ἀποστείλαι ποτι τα μ πόλιν τῶν Ἀνακτοριέων περι τοῦ Ἀκτίου……

Γιατί να βρεθεί η επιγραφή στην αρχαία Ολυμπία;

       Όπως αναφέρεται στο τέλος της επιγραφής, αυτή θα ήταν σε δύο αντίγραφα, ένα στο Ανακτόριο και ένα στην Ολυμπία. Μάλιστα η επιγραφή κλείνει με τις ποινές που θα επιβάλλονταν σε αυτούς ή αυτόν που θα επιχειρούσε με άλλο νόμο να τροποποιήσει όλα όσα είχαν συμφωνηθεί από τις ομόσπονδες ακαρνανικές πόλεις.

      Η επιγραφή στο αρχαίο Ανακτόριο δεν έχει βρεθεί ή δεν έχει βρεθεί σε ποια ιδιωτική συλλογή βρίσκεται.

       Μέχρι και το 31 πχ, τα ΑΚΤΙΑ ήταν αποκλειστική ενέργεια του Κοινού των Ακαρνάνων, με διοργανωτή την πόλη του Ανακτορίου και ετήσια τέλεση των αγώνων στο αρχαίο ΑΚΤΙΟ.

ΡΩΜΑΪΚΑ ΑΚΤΙΑ στο αρχαίο Ακτιο με διοργάνωση από τους Σπαρτιάτες.

          Μετά την νίκη του Οκταβιανού στις 2 Σεπτεμβρίου 31 πχ και για λίγα χρόνια, οι αγώνες συνέχιζαν στο ίδιο μέρος αλλά υπό την εποπτεία του μοναδικού Ελληνικού φύλλου που δεν συστρατεύθηκε με τον Αντώνιο και την Κλεοπάτρα, τους Σπαρτιάτες.

ΡΩΜΑΪΚΑ ΑΚΤΙΑ στη Νικόπολη

       Από το 28 πχ τα ΑΚΤΙΑ περνούν στην Νικόπολη, γίνονται Ρωμαϊκοί αγώνες, με διαφορετική περιοδικότητα, πρόσθετα αγωνίσματα, άλλη περίοδο έτους και διαφορετικά βραβεία.

        Οι αγώνες αυτοί διακόπτονται επί Καλιγούλα, επαναφέρονται και λίγο μετά πέφτουν σε αδράνεια. Η προσπάθεια του Ιουλιανού να τους επανιδρύσει δεν γνωρίζουμε μέχρι πότε κράτησε.

ΑΚΤΙΑ σε άλλες πόλεις

            Αγώνες ΑΚΤΙΑ συναντάμε σε πολλές πόλεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Απαριθμούμε λίγες από αυτές: Θεσσαλονίκη, Αντιόχεια, Σάρδεις, Νικομήδεια, Άγκυρα, Κώ.

(Αναλυτικά βλέπε Reisch και Gardthausen).

Περιοδικότητα των αρχαίων Ελληνικών ΑΚΤΙΩΝ

            Οι ισχυρισμοί για διενέργεια κάθε πέντε έτη ή κάθε δύο έτη, κατέπεσε όταν ήλθε στο φώς το έγγραφο της αρχαίας Ολυμπίας 216 πχ που παρουσίαζε το ετήσιο των Ακτίων, καθώς και άλλες πληροφορίες για την διοργάνωση.

Phokis, Lokris, Aitolia, Akarnania, andIonianIslands (IGIX,1): Olympia:

        ...αύξειν και σκέπτεσθαι, δι’ οὗ τρόπου κοινοῦ γενομένου τοῦ ἱεροῦ τοῦ Ἀπόλλωνος τοῦ Ἀκτίου συντελεσθησεῖται τῶι θεῶι πάντα τα τίμια, ἐφάνη τοῖς Ἀκαρνᾶσι πρεσβευτάς ἀποστείλαι ποτι τα μ πόλιν τῶν Ἀνακτοριέων περι τοῦ Ἀκτίου τούς τε κοινους ἄρχοντας και μετα τ̣ο̣ύτων Σωτίωνα Ἀλεξάνδρου, Ἀγαπάνορα Πυρρίχου, Αἰσχρίωνα Κλεω- [ἕνα, παρα δε] τᾶς πόλιος ἕνα· ὅσα δε κέκτηνται οἱ Ἀνακτοριεῖς ἱερα χρήματα τοῦ Ἀπόλλω-[νος τοῦ Ἀκτίου] ἢ ἀναθέματα πρ[ο] τ̣οῦ τ̣αν ὁμολογίαν γραφῆμεν, ὑπ̣άρχειν αὐτοῖς ἴδια, τα δε [ἐν τῶι μετα ταῦτα χρόνωι] ἀ̣να̣τ̣ε̣θέντα τῶν̣ Ἀκαρνάνω̣ν εἶ̣μεν· τὸ̣ δὲ̣ Ἑλένειον κα [ι] κοινῶι τῶν Ἀκαρνάνων· τάν τε πόλιν τῶν Ἀνακτοριέων ἐπαινέσαι και συναύ-ξειν το ἱερον τοῦ Ἀπόλλωνος τοῦ Ἀκτίου...

Εποχή διοργάνωσης

Σίγουρα ήταν καλοκαίρι. 

Η χρήση της φράσης «Ο Οκταβιανός μετέφερε την γιορτή στις 2 Σεπτεμβρίου» μας οδηγεί να αφαιρέσουμε το μήνα Σεπτέμβριο.

        Παρά του ότι γύρω από τον ναό του Απολλωνα, τα μόνιμα οικήματα ήταν αρκετά, αυτά θα δεν μπορούσαν να χωρέσουν το μεγάλο πλήθος των επισκεπτών.

       Η χρήση της τεχνικής συγκέντρωσης και θανάτωσης των ενοχλητικών μυγών (με τα εντόσθια ενός βοϊδιού) μας οδηγεί σε Ιούλιο ή αρχές Αυγούστου.

        Αν θεωρήσουμε τα ΑΚΤΙΑ σαν μια συνέχεια από τα ΚΑΡΝΕΙΑ, τότε οδηγούμαστε στον Αύγουστο.

Βραβεία

Το βραβείο ήταν ένα στεφάνι. Δεν υπάρχουν πληροφορίες από ποιο φυτό ήταν κατασκευασμένο.

      Δύο δεδομένα μπορούν να μας οδηγήσουν σε συμπέρασμα. Η περιοχή του αρχαίου Ακτίου ήταν πυκνόφυτος από σμύρτα. Ακόμα και σήμερα η περιοχή του αρχαίου Ακτίου ονομάζεται Μυρτάρι.

     Το χρυσό στεφάνι του Θυρρείου, από τον μοναδικό ασύλητο τάφο (εύρεση 1973 μχ) είναι από φύλλα μυρτιάς.

Αγωνίσματα στα αρχαία Ελληνικά Ακτια

        Δεν έχουμε αρχαία κείμενα. Οι μεταγενέστεροι συγγραφείς ορίζουν τους αγώνες στο αρχαίο Ακτιο ως γυμνικούς (αγωνίσματα στίβου), ιππικούς και θάλασσας άμιλλα.

      Ο Faisst, με βάση τα ευρήματα από τις ανασκαφές και κυρίως αγάλματα που απεικόνιζαν μουσικούς αλλά και με δεδομένο την λατρεία στον θεό της Μουσικής τον Απόλλωνα, συμπεριλαμβάνει στα αγωνίσματα και αυτά της μουσικής.

Περιοχή τέλεσης αγωνισμάτων

        Ο Faiist καταθέτει αναλυτικό χάρτη με περιοχές για το λιμάνι του Ανακτορίου, για την έκταση της εμπορικής Ακτιάδας και για τον χώρο του σταδίου.

     Μετά το 31 πχ, όλα τα αθλήματα μεταφέρθηκαν στην Νικόπολη, εκτός από αυτό της Θαλάσσης Άμιλλα και εικονικές ναυμαχίες, που συνεχίστηκε στο αρχαίο Ακτιο, για να θυμίζει την ναυμαχία της 2ας Σεπτεμβρίου.

Ελένειον (ο ναός της Ελένης – Helena)

      Είναι Ιερό που έκτισαν οι Τρώες στο διάστημα που κυνηγημένοι από τους Αχαιούς έφτασαν και παρέμειναν στο αρχαίο Ακτιο προστατευόμενοι από τους Ακαρνάνες Θυρρειείς.

    Στην επιγραφή της αρχαίας Ολυμπίας αναφέρεται το Ελένειο σαν κύριο σημείο των γιορτών. Η Ιερά πομπή έπρεπε να περάσει πρώτα από το Ελένειον.

     Η αναφορά αυτή μας οδηγεί στο να συνδέσουμε τους πρώτους αθλητικούς αγώνες μετά την πτώση της Τροίας, με μια συνέχεια στα ΑΚΤΙΑ:

   .....ἀ̣να̣τ̣ε̣θέντα τῶν̣ Ἀκαρνάνω̣ν εἶ̣μεν· τὸ̣ δὲ̣ Ἑλένειον κα[ι] [τα․․․c.9․․․]οντα ἐν τ̣[ῶι ἄ]λ̣σεικατεσκευασμένα τᾶς πόλιος τῶν Ἀνα-

Νεκρόπολη Helena 

Χώρος τέλεσης των αγώνων

       Από τον πίνακα του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, Αρ. Κατ: 9812 ( Η κατάληψη των τουρκοκρατούμενων φρουρίων της Πρέβεζας και Βόνιτσας από τα στρατεύματα της Βενετίας το 1717) βλέπουμε τον αρχαίο Ναό, πάνω στον πέτρινο λόφο που δεσπόζει της πεδιάδας. Στο τέλος 18ου αιώνα το μηχανικό σώμα του Ελληνικού στρατού, με μηχανήματα αφαιρεί τους πέτρινους τετραγωνισμένους όγκους και κατασκευάζει την παραλία της Βόνιτσας.  Το 30 πχ ο Οκταβιανός είχε λεηλατήσει και αφαίρεσε τον βωμό του Ιερού.

Ιερό του Ακτιου Απόλλωνα

        Όπως είναι σήμερα μετά την λεηλασία από τον Οκταβιανό και την αφαίρεση μεγάλου οικοδομικού υλικού για τη κατασκευή της παραλίας της Βόνιτσας.

Ιερό του Ακτιου Απόλλωνα

Αναπαράσταση

Χώρος Ακτιάδας (εμποροπανήγυρης)

Θα κλείσουμε το άρθρο μας με μια πρόκληση: 

        Ας βάλουμε στη φαντασία μας τις σκηνές της τελευταίας τέλεσης των αρχαίων Ελληνικών Ακτίων. Για αυτή την ιστορική στιγμή δεν έχουμε στοιχεία. Όμως τα ΑΚΤΙΑ του 31 πχ, πραγματοποιήθηκαν. Ένα μήνα πρίν την ιστορική ναυμαχία του Ακτίου.

Τα τελευταία Ελληνικά ΑΚΤΙΑ

Κλεοπάτρα των Πτολεμαίων                Μάρκος Αντώνιος

            Αγώνες με θεατές από τους 70 χιλιάδες στρατιώτες, 12 χιλιάδες ιππείς και πλήρωμα 500 πλοίων. Στη πρώτη σειρά των επισήμων, εκτός από τον Προλαμψών και τον Ιέρακα, η Κλεοπάτρα των Πτολεμαίων, ο Μάρκος Αντώνιος και οι βασιλείς των ανατολικών κρατών.

GoeswFaisst, αρχαιολόγος– αρχιτέκτονας

        Ότι μέχρι τώρα αναφέραμε  στηρίζονται σε αρχαία κείμενα. Ο GoeswFaisst, o ΕΛΛΗΝΑΣ (όπως αυτοαποκαλούνταν) μας παρέδωσε το αρχείο 25 χρόνων έρευνας, έρευνα για όλες τις αρχαίες πόλεις της περιοχής μας.

            Ολο το αρχείο του, έχει μεταφραστεί από τα Γερμανικά στα Ελληνικά από τους Γεώργιο Καούρα, Κωνσταντίνα Σταμάτη και  Ιωάννη Ροντογιάννη. 

Σημείωση: στο β’ μέρος του άρθρου θα υπάρξει η περιγραφή της πομπής από το αρχαίο Ακτιο (Μυρτάρι) στο Ιερό του Απόλλωνα (Μαγούλα), τα αξιώματα στα ΑΚΤΙΑ, τα έθιμα, τα αγωνίσματα, η εμποροπανήγυρης, οι φόροι και οι τρόποι είσπραξης, η διανομή κερδών και το μεγαλύτερο δουλεμπόριο στην αρχαία δυτική Ελλάδα.

Για την Αμφικτιονία

Ο Πρόεδρος                       Ο Αντιπρόεδρος  

Φίλιππος Ντόβας                  Στυλιανός Ντίνος