Ανοιχτή επιστολή του Νεκτάριου Φαρμάκη αναφορικά με τις δρομολογούμενες από την κυβέρνηση αλλαγές στην Αυτοδιοίκηση

ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Νεκτάριου Αθ. Φαρμάκη, Δικηγόρου, Περιφερειακού Συμβούλου Π.Δ.Ε , Π.Ε Αιτ/νίας

ΠΡΟΣ

• κ. Απόστολο Κατσιφάρα, Περιφερειάρχη Δυτικής Ελλάδος

• κ.Γεώργιο Παπαναστασίου, Δήμαρχο Αγρινίου

• κ.Νικόλαο Καραπάνο, Δήμαρχο Ι.Π Μεσολογγίου

• κ.Παναγιώτη Λουκόπουλο, Δήμαρχο Δ.Ναυπακτίας

• κ.Γεώργιο Αποστολάκη, Δήμαρχο Δ.Ακτίου-Βόνιτσας

• κ.Ερωτόκριτο Γαλούνη, Δήμαρχο Δ.Ξηρομέρου

• κ.Απόστολο Κοιμήση, Δήμαρχο Δ.Αμφιλοχίας

• κ.Σπυρίδωνα Κωνσταντάρα, Δήμαρχο Θέρμου

**********************************

κ.Περιφερειάρχη

κ.κ. Δήμαρχοι ,

Με την παρούσα επιστολή, θέτω υπόψη σας ένα ήδη γνωστό σε όλους μας (τους υπηρετούντες την αυτοδιοίκηση) θέμα, που αφορά στις  αλλαγές που προτείνει η επιτροπή που συνέστησε το υπουργείο Εσωτερικών προκειμένου να εξετάσει το θεσμικό πλαίσιο της λειτουργίας των ΟΤΑ. Οι προτάσεις αυτές που έχουν κατά καιρούς διαρρεύσει  αφορούν σε : καθιέρωση της απλής αναλογικής χωρίς μπόνους για την πρώτη σε ψήφους παράταξη,  επαναφορά της 4ετούς θητείας των δημάρχων,  παρέμβαση τοπικών λαϊκών συνελεύσεων και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι σε συμβασιούχους και υποψηφίους με οικονομικές οφειλές.

Συγκεκριμένα και εκ τυχαίας σταχυολογήσεως μερικές από τις προτάσεις είναι οι εξής:

• Να καθιερωθεί η απλή αναλογική χωρίς μπόνους για την πρώτη παράταξη. Αυτό σημαίνει ότι οι έδρες των δημοτικών-περιφερειακών συμβούλων θα μοιράζονται αναλογικά με βάση τα ποσοστά της πρώτης Κυριακής
• Ο δήμαρχος ή ο περιφερειάρχης να εκλέγεται με 50%+1 την πρώτη ή τη δεύτερη Κυριακή.
• Μείωση της θητείας στα 4 από τα 5 έτη που ισχύει τώρα και οι εκλογές να γίνονται τον Οκτώβριο για να αναλαμβάνει η νέα ηγεσία την 1η/1 του επόμενου έτους.
• Δικαίωμα ψήφου στους νόμιμους αλλοδαπούς.
• Οι προτάσεις τοπικών-λαϊκών συνελεύσεων να έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Οι συνελεύσεις να έχουν δικαίωμα διοργάνωσης και τοπικών δημοψηφισμάτων.
• Να καταργηθούν οι δημοτικές-τοπικές κοινότητες, οι χωρικοί αντιπεριφερειάρχες, τα επαρχεία, οι εκλογικές περιφέρειες, οι επιτροπές ποιότητας ζωής, οικονομική επιτροπή, ο συμπαραστάτης του δημότη και οι σχολικές επιτροπές.
• Αναβάθμιση των γενικών γραμματέων.
• Συμμετοχή σε όργανα διοίκησης εκπρόσωποι εργαζομένων, μεταναστών-προσφύγων, κληρωτών συμβούλων.
• Να έχουν δικαίωμα εκλέγεσθαι συμβασιούχοι δήμων αλλά και υποψήφιοι με οικονομικές οφειλές.

Γνωρίζω καλά ότι το θέμα έχει απασχολήσει την ΚΕΔΕ αλλά και την ΕΝΠΕ και ότι έχουν ληφθεί συγκεκριμένες συλλογικές αποφάσεις. Τα ως άνω συλλογικά όργανα των ΟΤΑ έχουν τοποθετηθεί δημοσίως αρνητικά σχετικά με τις ως άνω εξελίξεις. Ωστόσο, πρέπει να καταστεί σαφές προς την κυβέρνηση σε όλους τους τόνους και με κάθε τρόπο ότι η επιδιωκόμενη παρέμβασή της στη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα έχει απέναντι ολόκληρες τις τοπικές κοινωνίες.

Αν κάτι χαρακτηρίζει συνολικά την πορεία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μετά την μεταπολίτευση, αυτό είναι η συνεχής και σταθερή ενίσχυση του θεσμικού, οικονομικού και πολιτικού της ρόλου. Πρόκειται μια εξέλιξη που συνδέεται κυρίως με το ότι σταδιακά επικράτησε, τόσο στον πολιτικό κόσμο όσο και στον ελληνικό λαό, η εδραία πεποίθηση ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, παρά τις όποιες αδυναμίες και παρεκτροπές της, αποτελεί ένα θεσμό βαθύτατα δημοκρατικό, λόγω της άμεσης λαϊκής της νομιμοποίησης, και ταυτόχρονα ιδιαίτερα αποτελεσματικό, λόγω της εγγύτητάς της με τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών.

Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ένα σύστημα πολιτικά ουδέτερο, το οποίο μπορεί να συμβιβαστεί με οποιοδήποτε πολίτευμα. Ωστόσο το σύστημα αυτό συμβιβάζεται από την φύση του περισσότερο με το δημοκρατικό πολίτευμα. Τα μη δημοκρατικά πολιτεύματα έτειναν πάντοτε στην συγκέντρωση της κρατικής εξουσίας στα κεντρικά όργανα του κράτους και ήταν επιφυλακτικά απέναντι στην δημοκρατική αρχή της αυτοδιοίκησης. Η τοπική αυτοδιοίκηση σωστά θεωρείται θεσμός δημοκρατικός και βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη ενός φιλελεύθερου Συνταγματικού Κράτους. Η δημοκρατία πρέπει να θεμελιώνεται από κάτω προς τα πάνω. Η τοπική αυτοδιοίκηση περιλαμβάνεται στα περισσότερα συντάγματα κρατών ως θεμελιώδης αρχή της διοικητικής οργάνωσης. Στην χώρα μας όλοι αποδέχονται ότι «ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοικήσεως είναι ασφαλώς εκ των θεμελιωδέστερων της Ελληνικής Δημοκρατίας και ίσως, ο μάλλον εξυπηρετικός της δημοκρατικής υφής της πολιτείας. Παρά τις όποιες αδυναμίες και παρεκτροπές του, αποτελεί ένα θεσμό βαθύτατα δημοκρατικό, λόγω της άμεσης λαϊκής του νομιμοποίησης και ταυτόχρονα ιδιαίτερα αποτελεσματικό, λόγω της εγγύτητάς του με τα προβλήματα των τοπικών κοινωνιών.

Σύμφωνα με την θεωρία του φυσικού δικαιώματος, οι κοινότητες έχουν ένα ίδιο, φυσικό, προκρατικό και πρωτογενές δικαίωμα αυτοδιοίκησης, το οποίο δεν παραχωρείται από το Κράτος, σύμφωνα με την θεωρία του θετικού δικαίου, αλλά απλά αναγνωρίζεται και προστατεύεται από αυτό. Επομένως η φύση του δικαιώματος αυτοδιοίκησης των κοινοτήτων είναι ανάλογη με εκείνη των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ατόμου. Επιπλέον, τον θεσμό της αυτοδιοίκησης τον συνοδεύει και η αντίληψη ότι οι φορείς κατά τόπο ή καθ’ ύλην συγκεκριμένου κοινωνικού συμφέροντος είναι οι φυσικοί διαχειριστές του. Φυσικός διαχειριστής της «τοπικής υπόθεσης» είναι αυτός που έχει μόνιμο δεσμό με τον συγκεκριμένο χώρο, ήτοι ο κάτοικος, ο δημότης-πολίτης.

Σύμφωνα με τη συνταγματική ρύθμιση, αλλά και την πραγματική κατάσταση είναι σαφές ότι υπάρχει δημόσιο δικαίωμα του πολίτη για τα διοικητικά συστήματα αλλά όχι πλήρες. Τούτο είναι ατελές δικαίωμα, διότι δεν είναι αγώγιμο. Ο πολίτης δεν νομιμοποιείται να αξιώσει και δικαστικά από το Κράτος ικανοποίηση του εν λόγω δικαιώματος του υποχρεώνοντας το τελευταίο να προβεί σε λήψη νομοθετικών ή διοικητικών μέτρων υπέρ των θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης. Συμπερασματικά, η κατοχύρωση έχει την έννοια α) ότι απαγορεύεται στον κοινό νομοθέτη να καταργήσει άμεσα ή έμμεσα, ρητά τον θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης, β) ότι επιτρέπεται στον ίδιο Νομοθέτη να ρυθμίσει τα θέματα της λειτουργίας του θεσμού, κατά τρόπο που να μην αναιρεί όμως στην ουσία το αληθινό περιεχόμενο τους στην ιστορική συνέχειά τους.

Το «δικαίωμα συμμετοχής στην τοπική αυτοδιοίκηση και στην εκλογή των αρχών της» χαρακτηρίζεται ως πολιτικό δικαίωμα, με ιστορικές καταβολές και με επίκεντρο την ενεργό διεκδίκηση και πραγμάτωση αξιώσεων πολιτικής συμμετοχής, που συνδέονται με την έννοια της Τοπικής Αυτονομίας όπως, ιδίως, αυτή οριοθετείται από τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας.

Πέρα όμως από το Σύνταγμα της Ελλάδος, η Τοπική Αυτοδιοίκηση κατοχυρώνεται και με τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας που κυρώθηκε με το νόμο 1850/1989. Ειδικότερα, με το άρθρο 3, παρ.1 του ΕΧΤΑ προσδιορίζεται το περιεχόμενο της έννοιας της τοπικής αυτονομίας, η οποία εξειδικεύεται «ως δικαίωμα και πραγματική ικανότητα των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης να ρυθμίζουν, να διευθύνουν, στα πλαίσια του νόμου με δική τους ευθύνη και προς όφελος του πληθυσμού τους ένα σημαντικό μέρος των δημοσίων υποθέσεων». Οι διατάξεις του (Χάρτη) διαθέτουν δυνάμει του άρθρου 28. παρ. 1 Συντ. ισχύ υπέρτερη από τις διατάξεις των νόμων. Ενόψει της εν λόγω συστηματικής ιδιαιτερότητάς του, συντίθενται στο πλαίσιο της έννομης τάξης μας τρία επάλληλα και ιεραρχικά σαφώς διαρθρωμένα επίπεδα κανόνων για την τοπική αυτοδιοίκηση: Πρόκειται για τους συνταγματικούς, τους διεθνείς και τους κοινούς κανόνες. Η σημασία του Χάρτη είναι λοιπόν έκδηλη, αφού οι διατάξεις του υπερισχύουν των διατάξεων του Δημοτικού Κώδικα και προσφέρονται συχνά –σε μία ενδιάμεση περιοχή μεταξύ Συντάγματος και νόμου– να συγκεκριμενοποιήσουν και να εξειδικεύσουν τους ορισμούς του Συντάγματος για την τοπική αυτοδιοίκηση.

Η «νομοθετική» ή ρυθμιστική εποπτεία (ή εξουσία) του Κράτους, ασφαλώς δεν έχει την έννοια ότι είναι ανεξέλεγκτη, διότι όριο έχει το Σύνταγμα, το Διεθνές Δίκαιο και το Κοινοτικό Δίκαιο. Δεν επιτρέπεται για παράδειγμα στον κοινό νομοθέτη να καταργήσει άμεσα ή έμμεσα τον θεσμό της αποκέντρωσης και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Επιτρέπεται όμως, στον νομοθέτη να ρυθμίσει τα θέματα της λειτουργίας των θεσμών αυτών κατά τρόπο όμως που να μην αναιρεί το αληθινό περιεχόμενό τους και την ιστορική τους συνέχεια.

Με βάση όλα τα προεκτεθέντα, προκύπτει σαφώς ότι  οι τελευταίες κινήσεις της Κυβέρνησης κινούνται σε μια κατεύθυνση ουσιαστικής αποδόμησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κατά παράβαση των Συνταγματικών επιταγών αλλά και του ΕΧΤΑ και το χειρότερο είναι ότι όλες αυτές τις πρωτοβουλίες τις παίρνει σε πλήρη αναντιστοιχία με τη βούληση των εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Γίνεται λοιπόν ολοένα και εμφανέστερο ότι η Κυβέρνηση, αποδυναμωμένη και αποσταθεροποιημένη στη δίνη των πολιτικών της παλινωδιών, αντιμετωπίζει την Τοπική Αυτοδιοίκηση με μια μίζερη και στενόμυαλη λογική, διολισθαίνοντας όλο και περισσότερο σε πρωτοβουλίες που όχι μόνον αποτελούν οπισθοδρόμηση, σε σχέση με τα έως τώρα κεκτημένα, αλλά και οδηγούν σε συνεχείς παραβιάσεις των συνταγματικών αρχών που οριοθετούν την έννοια και τον ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η Κυβέρνηση, απέναντι στην κοινή λογική, στο Σύνταγμα και στις Ευρωπαϊκές επιταγές , σκοπεύει να νομοθετήσει με σκοπό να δημιουργήσει αυτό που την εκφράζει πολιτικά και αισθητικά δηλαδή το «μπάχαλο».

Απέναντι σε αυτές τις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης, θεωρώ ότι εκτός από τις συλλογικές αποφάσεις των ΟΤΑ, κρίνεται σκόπιμη η ενεργοποίηση των κατά τόπους ΟΤΑ, με σκοπό την πληροφόρηση των πολιτών και την εκδήλωση της κατά το δυνατόν μεγαλύτερης εναντίωσης στα σχέδια που καταστρώνει η Κυβέρνηση. Γι’ αυτό, ζητώ την ανά Περιφερειακή Ενότητα σύσταση άτυπου οργάνου , με τη συμμετοχή των Δημάρχων και του Περιφερειάρχη ή του χωρικού Αντιπεριφερειάρχη, με σκοπό την λήψη πρωτοβουλιών αντίδρασης στα σχέδια της Κυβέρνησης και φυσικά την ενημέρωση των πολιτών. Τα «παιχνίδια» με τους θεσμούς είναι επικίνδυνα και δεν μπορούμε να τα επιτρέψουμε.