Νίκος Ναούμης: Τα σκοτεινά μονοπάτια του μυαλού‏

Πολλές φορές, έχω αναρωτηθεί ή να το θέσω καλύτερα, έχω προβληματιστεί για το ποια είναι εκείνα τα σκοτεινά κίνητρα, που κάνουν τους ανθρώπους να στρέφονται εναντίον άλλων ανθρώπων, είτε κακολογώντας, είτε διαδίδοντας ανακρίβειες, είτε ακόμα χειρότερα, επινοώντας ανύπαρκτες ιστορίες, που σαν μοναδικό τους στόχο έχουν, στο να αποδομήσουν την προσωπικότητα των άλλων.

    Με βάση την κοινή λογική, μια τέτοια συμπεριφορά, θα ήταν απόλυτα δικαιολογημένη, στην περίπτωση εκείνη, που κάποιος, έχει υποστεί ζημία από κάποιον άλλον. Έτσι, βασιζόμενος στο πρωτόγονο ένστικτο που τα ανθρώπινα όντα έχουν αναπτύξει, την λεγόμενη αυτοσυντήρηση, καταφεύγοντας σ’ αυτού του είδους την συμπεριφορά, επιδιώκουν την δική τους, προσωπική επιβίωση και συνέχεια ύπαρξης. Θεμιτό κατά την γνώμη μου, αν και όχι απόλυτα δικαιολογημένο......

Τι γίνεται σ’ εκείνη την περίπτωση όμως, που μια τέτοιου είδους συμπεριφορά, στρέφεται εναντίον άλλων ανθρώπων, οι οποίοι ούτε κακό μας έχουν προκαλέσει, ούτε τα προσωπικά μας συμφέροντα έχουν αμφισβητήσει. Ακόμα χειρότερο δε, όταν μια τέτοιου είδους συμπεριφορά, στρέφεται εναντίον ανθρώπων, που ουδέποτε έχουμε έρθει σε προσωπική επαφή μαζί τους και που εντελώς τυχαία, έτυχε πρόσφατα να μάθουμε για την ύπαρξή του. Ίσως, η κοινωνική τους ανέλιξη, είτε η οικονομική, να ήταν το μόνο τους… λάθος. Σαφώς, σε αυτή την περίπτωση, τα κίνητρα για την εκδήλωση τέτοιου είδους συμπεριφοράς, δεν μπορεί να χαρακτηριστούν διαφορετικά από εκείνα που βασίζονται σε ψυχοπαθολογικά αίτια και χρίζουν περεταίρω διερεύνησης, υποβοηθούμενη από την επιστήμη της ιατρικής.

Εμπειρικά γνωρίζουμε, ότι τέτοιου είδους φαινόμενα, εκδηλώνονται στις λεγόμενες κλειστές κοινωνίες, καθώς και σε κοινωνίες, που φαινόμενα όπως η φτώχεια, η ανέχεια και ο αναλφαβητισμός, έχουν έντονη παρουσία. Όταν λέω φτώχεια, δεν εννοώ απαραίτητα την οικονομική διάσταση του όρου. Φτώχεια μπορεί να είναι κι εκείνη του πνεύματος ή των ηθών. Αν μείνουμε στην οικονομική διάσταση του όρου, εύκολα γίνεται αντιληπτό, ότι η έλλειψη εργασίας, ακόμα και εθελοντικής, αφήνει άπλετο χώρο στο μυαλό των ανθρώπων, να ξεστρατίσει σε άλλα μονοπάτια, ανήλιαγα και σκοτεινά. Η ύπαρξη και η παραγωγή έργου, δεν απασχολούν μόνο το σώμα μας. Κυρίως, απασχολούν το μυαλό κι αυτό νομίζω ότι είναι πιο σημαντικό. Ως εκ τούτου, η έλλειψη έργου, δίνει χώρο στον άνθρωπο και το μυαλό του, για να κατασκευάζει ιστορίες, που σαν αποκλειστικό τους στόχο έχουν την διαπόμπευση και τον διασυρμό των άλλων. Κάτι τέτοιο, δίνει νόημα και διέξοδο σ’ αυτή την κατηγορία όντων, από την μιζέρια και τα δικά τους αδιέξοδα. Με τον τρόπο αυτό, όσοι καταφεύγουν σε μια τέτοιου είδους συμπεριφορά και λογική, θεωρούν λάθος, ότι εξομοιώνουν τους εαυτούς τους, με εκείνους που προσπαθούν να διαβάλλουν.

Το ζήτημα όμως, αποκτά ακόμα πιο σοβαρή διάσταση, αν πάμε ακόμα παρακάτω τον συλλογισμό μας, βάζοντας στο τραπέζι και το ζήτημα του αναλφαβητισμού. Είναι παραδεκτό, ότι η κοινωνία μας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχει την τύχη να διαθέτει στις τάξεις της μέλη, που όλοι συμφωνούμε, ότι έχουν λάβει τουλάχιστον βασική εκπαίδευση. Αυτό σημαίνει πολύ απλά, ότι τα μέλη της, έχουν την δυνατότητα και να κρίνουν και να ελέγχουν την συνολική τους συμπεριφορά. Από την στιγμή όμως, που κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται τέτοιου είδους φαινόμενα, το θέμα αποκτά ακόμα πιο ιδιάζουσα προβληματική. Προσωπικά, πιθανολογώ, ότι το μυστικό για την απαλοιφή τέτοιων συμπεριφορών, δεν είναι τόσο η εκπαίδευση που μας παρέχουν τα σχολεία μας, όσο η παιδεία. Εύκολα κανείς αποκτά γραμματικές γνώσεις πλέον, δύσκολα όμως καλλιεργεί τον εαυτό του σε βάθος, αποκτώντας εφόδια και διαφορετική κουλτούρα, πολύ πιο απαραίτητα συστατικά, για μια ευρύτερα αποδεκτή, ευπρεπή και ιδανική συμπεριφορά, απέναντι στους γύρω του. Δυστυχώς, η έκπτωση στην παιδεία των ανθρώπων, λειτουργεί ενισχυτικά για την εκδήλωση τέτοιων φαινομένων. Αν συνυπολογίσουμε σ' αυτό ότι βασικοί πυλώνες, όπως η οικογένεια ή το σχολείο, έπαψαν να παίζουν τον ρόλο τους σωστά, διαπαιδαγωγώντας και ενισχύοντας έναν άνθρωπο, με εκείνα τα συστατικά, που διαχωρίζουν την εκπαίδευση από την καλλιέργεια του πνεύματος και του νου, τότε, δημιουργείται ένα μείγμα καταδικαστικό για την κοινωνία.

Ένα καλό βήμα για να μην ξεστρατίσουμε σε τέτοια μονοπάτια, δύσβατα και σκοτεινά, είναι αν επιχειρήσουμε κάτι πολύ απλό. Όταν κάποια στιγμή βρεθούμε σε μία αδύναμη στιγμή και άθελά μας ίσως, θελήσουμε να κακολογήσουμε κάποιον άλλον, που μπορεί καλά – καλά να μην τον γνωρίζουμε προσωπικά, αναπαράγοντας κάτι που ακούσαμε για το άτομό του από τον περίγυρο, είτε ακόμα χειρότερα, θελήσουμε εμείς οι ίδιοι να δώσουμε πρωτογενή τροφή για σκέψεις και σχόλια εναντίον του προσώπου αυτού, ας κάνουμε τον κόπο, να προσπαθήσουμε να έρθουμε σε επαφή μαζί του και να τον γνωρίσουμε καλύτερα. Θεωρώ, ότι μόνο κέρδη μπορούμε να έχουμε. Η αποξένωση, δυστυχώς, μας έχει κάνει μεγάλο κακό. Κλεισμένοι σε τέσσερις τοίχους, δεν μπορεί να γνωρίζουμε, τι πραγματικά μπορεί να συμβαίνει στους τέσσερις τοίχους των άλλων.

Ενισχυτικά, θα σας αναφέρω μια δική μου εμπειρία επί του θέματος. Μέχρι την ηλικία των είκοσι ετών, είχα το υπέρτατο αγαθό της όρασης. Προσωπικά, δεν σας κρύβω, ότι για το τι γνώμη θα αποκομίσω από κάποιον άνθρωπο, δυστυχώς, η εικόνα του όταν τον πρωτοαντίκριζα, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας εκείνος, που θα όριζε την ποιότητα της επαφής μας. Αν κάτι με χάλαγε πάνω του εξ’ αρχής, τον απέφευγα δίχως δεύτερη κουβέντα, χωρίς να εμβαθύνω στην ψυχή του, ή ότι τέλοσπάντων ο απέναντί μου, έκρυβε μέσα του. Ύστερα λοιπόν από την απώλεια της όρασής μου, έπαψα να εγκλωβίζομαι από την εικόνα. Η έλλειψη της όρασης, με βοήθησε να θέλω να γνωρίσω τον άλλον πρώτα εσωτερικά. Εάν αυτό μου έκανε, δεν πάει να μου λέγανε οι άλλοι ότι η φάτσα του δεν διαφέρει από τα οπίσθια της μαϊμούς, εγώ είχα πάρει την απόφασή μου για τον αν μπορώ με τον άλλον να βρω κοινά σημεία επαφής. Δοκιμάστε το κι εσείς, πιστεύω ότι αξίζει τον κόπο. Σταματήστε να είστε δέσμιοι της εικόνας, των στερεοτύπων και των φημών που αιωρούνται.

Κλείνοντας, θα ήθελα να προτρέψω όσους διαβάσουν αυτές τις γραμμές, να κάτσουν και να κάνουν μια σε βάθος αυτοκριτική. Αν αυτό γίνει, είναι πολύ πιθανό, γνωρίζοντας καλύτερα τον εαυτό μας, να δούμε διαφορετικά και τους άλλους. Με αυτό τον τρόπο, η κοινωνία μας, μόνο κέρδη μπορεί να έχει. Διότι, γνωρίζοντας καλύτερα το τι κρύβουμε μέσα μας, μπορούμε απαλλαγμένοι από τις δικές μας ανασφάλειες, να φανούμε χρήσιμοι και στο κοινωνικό μας σύνολο.

 naoumis-nikos