Χριστόφορος Κατσάμπας: Ξεκίνησε με τσαρούχια, έντυσε την Ελλάδα...

Tου Τάκη Κατσιμάρδου

      Ενας Ακαρνάνας, από τη «μάνα του καπνού», Κατούνα Ξηρομέρου, κι ένας Αιτωλός από το χωριουδάκι Νερομάνα θα συγκροτήσουν ένα μοναδικό αιτωλοακαρνανικό δίδυμο τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα. 

    Ο Χριστόφορος Κατσάμπας και ο Σταμούλης Στράτος θα ξεκινήσουν από μια μικρή καλτσοβιομηχανία στην Πάτρα και από «ψιλικατζήδες» θ αναδειχτούν άρχοντες της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας.

      Η εταιρεία, που ξεκίνησε ως «Πατραϊκή», με συνολικά κεφάλαια 150.000 δραχμών και μια ατμομηχανή 7 ίππων το 1919, ύστερα από επτά δεκαετίες ως «Πειραϊκή Πατραϊκή», θα κατέχει 9 εργοστάσια με 7.000 εργαζομένους! Ο όμιλος που έχει προκύψει στο μεταξύ διαθέτει 110.000 κλωστικές ατράκτους, 12.000 στυπτικές μηχανές, 800 ιστούς και εξοπλισμό για παραγωγή 25 εκατομμυρίων μέτρων υφάσματος το χρόνο..............

Παραγωγή

    Η ετήσια παραγωγή της μπορούσε να καλύψει δυο φορές τα ελληνικά παράλια. Αλλά άλλος ήταν ο ...προορισμό της: «Τα πανιά αυτού του καραβιού, η τέντα αυτού του ρετιρέ, αυτό το στρώμα, αυτό το κάλυμμα, αυτές οι κουρτίνες, αυτά τα σεντόνια και μαξιλαροθήκες, αυτή η τέντα του φορτηγού... και άλλα πολλά, ων ουκ έστιν αριθμός, κατασκευάζονται από ύφασμα Πειραϊκής - Πατραϊκής». Η περιγραφή περιέχεται σε διαφήμιση της εταιρείας το 1960 και δεν είναι ...παραπλανητική. Όπως δεν είναι και μια άλλη της ίδια περιόδου: «Με ό,τι βάζει ο νου σας σε βαμβακερά υφάσματα (η Πειραϊκή - Πατραϊκή Βιομηχανία Βάμβακος ΑΕ) ντύνει στολίζει, νοικοκυρεύει!»

       Ήταν τότε που «στην ούγια έπρεπε να γράφει Πειραϊκή - Πατραϊκή», για να θυμηθούμε ένα κλασικό διαφημιστικό σλόγκαν της ιστορικής διαφημιστικής εταιρείας ΑΔΕΛ, που πέρασε, με παραλλαγές, στο καθημερινό λεξιλόγιο... Όπως το ίδιο γράφει σε μια άλλη «ούγια» σήμερα στα ...μουσεία της ελληνικής κλωστοϋφαντουργίας. Εκεί όπου τοποθετήθηκε ο άλλοτε δυναμικός κλάδος, που σχεδόν έσβησε, μαζί με την Πειραϊκή-Πατραϊκή...

         Ο Χρ. Κατσάμπας (1893- 1984) συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ελάχιστους Έλληνες βιομηχάνους του 20ού αιώνα, που άφησε πίσω του γραπτές αναμνήσεις. Το αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Πιστεύοντας εις το μέλλον. Το χρονικό μιας προσπάθειας» (Αθήνα 1966). Εκεί διηγείται τη διαδρομή του παιδιού με τα τσαρούχια ως την ανακήρυξή του σε «υπόδειγμα βιομηχάνου» και ισόβιο πρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών.

    Σ αντίθεση με άλλους μύθους περί αυτοδημιούργητων Ελλήνων μεγαλοεπιχειρηματιών, οι Κατσάμπας και Στράτος, πράγματι, «εκ του μηδενός εκκινήσαντες», δημιούργησαν μια κλωστοϋφαντουργική αυτοκρατορία. Με την προσθήκη, όμως, ότι αυτό έγινε δυνατό μέσω δανειοδοτήσεων.

     Η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» ήταν η αγαπημένη του τραπεζικού κεφαλαίου, αλλά και όμηρος του κόστους χρηματοδότησης, με ό,τι προϋποθέτει και συνεπάγεται αυτό. Στο κυνήγι για το επιχειρηματικό κέρδος, παραλλήλως με το κυνήγι για τα κέρδη των χρηματοδοτών συνθλίβονται, συνήθως, οι ανάγκες για τις απαιτούμενες προσαρμογές, ενόψει αλλαγών στην παραγωγή και την αγορά. Έτσι η ΠΠ μπορεί να έφτασε ως το μακρινό Σουδάν, αλλά έχασε τη μάχη στην Ελλάδα...

Ανάπτυξη

     Φυσικά, το γεγονός ουδόλως μειώνει το επιχειρηματικό δαιμόνιο του αιτωλοακαρνανικού δίδυμου. Παρέχει, όμως, ένα πραγματικό μέτρο της συμβολής στην οικονομική ανάπτυξη και την εκβιομηχάνιση της χώρας. Στον θετικό απολογισμό, αλλά και στον αρνητικό. Οι μεγάλες μονάδες και οι μεγαλοϊδιοκτήτες τους είναι οι πρωταγωνιστές της ανάπτυξης, αλλά και της αποβιομηχάνισης. Η διεθνής συγκυρία, που συνήθως επικαλείται για την παρακμή, δεν απουσιάζει κατά την ακμή...

       Με την έννοια αυτή ο Κατσάμπας, συνεχίζοντας να βρίσκεται στο προσκήνιο άλλη μια εικοσαετία μετά τον θάνατο του συνεταίρου του, αποτελεί τυπική περίπτωση του Έλληνα βιομηχάνου του 20ού αιώνα. Στο πρόσωπό του συμπλέκονται οι έπαινοι για την ανάπτυξη με τις κατηγορίες για το μυωπικό και το ασύδοτο της «ολιγαρχίας του πλούτου»...

    Ο πρώτος μεγάλος σταθμός θα είναι η ίδρυση της «Πατραϊκής Εμποροβιομηχανικής Εταιρείας» (1919). Το γεγονός και το όραμα που το συνόδευε περιγράφει παραστατικά στις αναμνήσεις του ο Κατσάμπας:

  «Προσωρινώς θα ασχολούμεθα με την βιομηχανίαν καλτσών και εκτύπωσιν καλεμκεριών (μανδηλίων κεφαλής), την βαφήν και πώλησιν νημάτων, καθώς και με την εμπορίαν καλτσών και λοιπών ψιλικών, με αντικειμενικόν σκοπόν όπως, εις πρώτην κατάλληλον ευκαιρίαν, μεταβάλωμεν την εταιρείαν μας εις ανώνυμον τοιαύτην και προχωρήσωμεν εις ίδρυσιν Κλωστοϋφαντουργικής Βιομηχανίας, η οποία ήτο και το όνειρον εμού και του Σταμούλη Στράτου, καθόσον είχομεν εξελιχθή μέσα εις τον έμπορικόν κύκλον των υφασμάτων και δη των βαμβακερών και είχε, τρόπον τινά, δημιουργηθή μέσα μας κάποια παράδοσις και φιλοδοξία, όπως εκείνα τα είδη που εισηγάγομεν εκ του εξωτερικού και επωλούσαμεν, να μπορέσωμεν μίαν ημέραν να τα φτιάξωμεν εις την Ελλάδα...»

Το όραμα

    Το όραμα θα εκπληρωθεί μέχρι κεραίας σε λιγότερο από μια δεκαετία. Χάρη στο επιχειρηματικό δαιμόνιο, την εργατικότητα των δύο συνεταίρων, τη συγκυρία στην πατραϊκή, αλλά και την ελληνική οικονομία, που διανύει τη δεκαετία του 1920 φάση απογείωσης. Η πρώτη μεγάλη στιγμή στην πορεία αυτή ήταν η εγκατάσταση του Κλωστηρίου, με γερμανικές πιστώσεις και δανειοδότηση από την Τράπεζα Εθνικής Οικονομίας. 

   Πολύ χαρακτηριστικά θυμάται με καμάρι ο Κατσάμπας, επισημαίνοντας ότι ιδέα κλωστηρίου δεν είχε ούτε ο ένας ούτε ο άλλος: «Κατά τον μήνα Φεβρουάριο 1926 έφθασεν η πρώτη αποστολή μηχανημάτων (από τη Γερμανία), ήτις απετελείτο από 1.300 κιβώτια, τα οποία κατά την εκφόρτωσιν κατέλαβον το μεγαλύτερον μέρος της προ του Τελωνείου παραλίας των Πατρών. Δια τους Πατρινούς ήτο πράγματι ένα θέαμα σπάνιον...» Η δεύτερη ήταν δυο χρόνια αργότερα, με την αγορά μηχανημάτων πάλι από τη Γερμανία, αυτή τη φορά ύστερα από χρηματοδότηση του παλιού εργοδότη τους μεγαλέμπορου Β. Μαραγκόπουλου. Θα γίνει μεγαλομέτοχος της «Πατραϊκής», αφού η εταιρεία είχε μετατραπεί ήδη σε ανώνυμη. Ήταν η πρώτη ΑΕ που ιδρύθηκε στην Πάτρα, κεφάλαιο 10 εκατ. δραχμών. Θρίαμβος για τα πατρινά δεδομένα...

Από τη Νερομάνα ως την Πάτρα...

1893: Γέννηση του Χριστόφορου Α. Κατσάμπα στη Νερομάνα Αιτωλοακαρνανίας

1907-1911: Φοίτηση στην Εμπορική Σχολή Πατρών 

1911-1918: Υπάλληλος στην εταιρεία του Πατρινού μεγαλέμπορα υφασμάτων Β. Μαραγκόπουλου. 

1916-18: Γραμματέας του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Πάτρας.

1919: Ίδρυση της ομόρρυθμης Πατραϊκής Εμποροβιομηχανικής Εταιρείας με τους Στ. Στράτο, Α. Ζαφειρόπουλο και Τ. Εμμανουήλ. Ο Κατσάμπας γενικός διευθυντής. 

1920: Μέλος του Συλλόγου Εισαγωγικού Εμπορίου Πατρών. Τα πρώτα κέρδη από το εμπόριο μαντιλιών, καλτσών και άλλων «ψιλικών».

1922-23: Μέλος της Επιτροπής Προσφύγων Πατρών. 

1923-27: Γενικός γραμματέας του Εμπορικού Συλλόγου Εισαγωγικού Εμπορίου Πατρών. 

1923: Ίδρυση ταπητουργίας, με Μικρασιάτες πρόσφυγες, στην Πάτρα. Οικοδόμηση του πρώτου κτιρίου, όπου στεγάζονται το ταπητουργείο, το καλτσοποιείο και το βαφείο, με κινητήρια δύναμη μικρή ατμομηχανή. Η πρώτη αυτή μηχανή θα τοποθετηθεί σε βιτρίνα της ΠΠ για να υπενθυμίζει το ξεκίνημα... 

1924: Εγκατάσταση της πρώτης πετρελαιομηχανής (50 ίπποι) για να κινούνται τα νέα στριπτικά και βαφικά μηχανήματα. Μετατροπή της εταιρείας σε Ανώνυμη -η πρώτη της Πάτρας. 

1925: Αγορά γερμανικού κλωστηρίου 4.700 ατράκτων με δάνειο από την Τράπεζα Εθνικής Οικονομίας. 

1926: Έναρξη λειτουργίας του κλωστηρίου στην Πάτρα με ειδικευμένο προσωπικό από τις κλωστοϋφαντουργίες του Πειραιά. 

1927: Αγορά γερμανικού κλωστηρίου 100 ιστών και κινητήριας μηχανής 750 ίππων. 

1928: Νέες εγκαταστάσεις με δυνατότητες διπλάσιας παραγωγής και έναρξη λειτουργίας του κλωστοϋφαντουργείου. Γάμος με τη Χρυσή Παπασπύρου (θ αποκτήσουν δύο κόρες κι ένα γιο). 

1929 -1931: Μεγάλα χρέη της Πατραϊκής, αλλά η χρεοκοπία που προεξοφλούσαν μερικοί δεν επέρχεται. Η εταιρεία αντέχει. 

1931: Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πατρών.

«Ηρωας και δημιουργός» της εκβιομηχάνισης...

Το σύνθημά του: «Εστέ δούλοι της εργασίας για να μη γίνετε δούλοι των ανθρώπων...»

Ο Σταμούλης Θ. Στράτος γεννήθηκε το 1891 στην Κατούνα Ξηρομέρου. Μέχρι το 1912 εργαζόταν εμποροϋπάλληλος στο Αγρίνιο, όπου και θα εγκατασταθεί με την οικογένειά του. Τη χρονιά αυτή προσλαμβάνεται υπάλληλος από τον Πατρινό υφασματέμπορο Μαραγκόπουλο για τον οποίο εργάζεται ο Κατσάμπας. Θα γίνουν στενοί φίλοι και όχι μόνο...

     Το 1919, όταν συνυπογράφουν το ιδρυτικό της Πατραϊκής, ορκίστηκαν ότι «δεν θα αφήσωμεν ποτέ να παρέλθη εικοσιτετράωρον χωρίς να λύσωμεν φιλικά και μόνοι μας, χωρίς μεσολάβησιν οιουδήποτε τρίτου, πάσαν διαφοράν ή παρεξήγησιν που ήθελεν προκύψει είτε εις την εργασίαν είτε εν τη οικογενεία ακόμη...»

      Περίπου μισό αιώνα αργότερα ο Κατσάμπας γράφει στις αυτοβιογραφικές σελίδες του: «Παρήλθον έκτοτε 44 περίπου χρόνια μέχρι του θανάτου (4 Απριλίου 1963) του αειμνήστου και προσφιλούς συνεργάτου Σταμούλη Στράτου και ομολογώ ορκιζόμενος εις την φιλίαν μας, ότι ο δοθείς όρκος ετηρήθη μετά θρησκευτικής ευλαβείας καθ όλον το πολυετές αυτό διάστημα, χωρίς ποτέ να ελαττωθή έστω και κατ ελάχιστον η εμπιστοσύνη του ενός προς τον άλλο...»

    Στην εργασία και την οικογένεια, αφού οι δυο γιοι του Στράτου θα δημιουργήσουν οικογένειες με τις δυο κόρες του Κατσάμπα.

       Ο Στ. Στράτος εκτός από τις κύριες δραστηριότητές του στην Πατραϊκή, στην προεδρία της Πειραϊκής-Πατραϊκής και τις άλλες στο πλαίσιο του ομίλου θα διατελέσει πρόεδρος της Σιβιτανιδείου Σχολής Τεχνών και Επαγγελμάτων, αλλά και της σχολής Κλωστικής - Υφαντικής - Πλεκτικής.

       Για τις νέες μεθόδους εμπορίας και παραγωγής και την ανάπτυξη της βαμβακοκαλλιέργειας θα τιμηθεί, λίγο πριν από τον θάνατό του, με κρατικό παράσημο.

       Ο Κατσάμπας στο περιοδικό της ΠΠ, αμέσως μετά τον θάνατο του συνεταίρου μας δίνει το πορτέρο του:

«...Ο Σταμούλης ουδέποτε ησχολείτο με το παρελθόν δια να κάμη στείραν κριτικήν, αλλά μόνον δια να αντλήση διδάγματα. Τον απασχολούσε το παρόν και το μέλλον... Είχε μέσα του το πάθος της δημιουργίας και φιλοδοξούσε στο πέρασμά του από την πρόσκαιρη ζωή κάτι να δημιουργήση για να βοηθήση την χώραν του.

Δημιουργία

     Ουδέποτε τον συνεκίνησε το χρήμα ως σκοπός, αλλά μόνον ως μέσον δημιουργίας και γι αυτό όλη του η περιουσία είναι επενδεδυμένη μέσα εις την Πειραϊκή-Πατραϊκή δια την οποίαν τα πάντα εθυσίασε... Η μετριοφροσύνη του ήτο παροιμιώδης, μη επιθυμών εξωτερικάς επιδείξεις... Ουδείς των συνεργατών του θα ξεχάση ποτέ εκείνο το οποίον συχνά επανελάμβανεν εις συγκεντρώσεις του προσωπικού της Εταιρείας: Εστέ δούλοι της εργασίας για να μη γίνετε δούλοι των ανθρώπων ...»

     Τον Μάιο του 1964 η ΠΠ εγκαινιάζει τις νέες εγκαταστάσεις της στην Πάτρα. Με την αποκάλυψη της προτομής του Στράτου στον περίβολο του εργοστασίου η τελετή παίρνει πανηγυρικό χαρακτήρα.

     Ο υπουργός Βιομηχανίας Ι. Ζίγδης (κυβέρνηση Ενώσεως Κέντρου του Γ. Παπανδρέου) θα πλέξει το εγκώμιο του Στράτου. Τον ονομάζει οδηγό για το δίλημμα που αντιμετωπίζει τότε η χώρα: θα γίνει κράτος βιομηχανικό ή υπηρέτης και φτωχή συγγενής των άλλων Ευρωπαίων; Στο πρόσωπό του βλέπει τον «ήρωα» και «δημιουργό» της ελληνικής εκβιομηχάνισης.

      Ανεξαρτήτως της απάντησης που δόθηκε στο δίλημμα τα χρόνια που ακολούθησαν, το περιεχόμενο στην έννοια βιομηχανική ανάπτυξη, αλλά και τη μοίρα της ΠΠ, «μεγάλος είναι ο έπαινός του», όπως εύστοχα επεσήμανε ο Ζίγδης...

http://www.imerisia.gr/