ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ: Χωροθέτηση δήμου Ξηρομέρου και επέκταση σχεδίου πόλης Αστακού

       Η σχέση του Πολεοδομικού Σχεδιασμού και της Τοπικής ανάπτυξης είναι σύνθετο. Μια προσέγγιση μπορεί να γίνει με την προσπάθεια να απαντηθούν συγκεκριμένα ερωτήματα:

 1-Πως γίνεται ο Πολεοδομικός σχεδιασμός;

2-Τι σημαίνει ανάπτυξη, ποια είναι τα όριά της και ποιες οι κατευθύνσεις της;

3-Ποια είναι τα κριτήρια επέκτασης των Σχεδίων Πόλεων;

4-Ποιος είναι ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σ’όλα αυτά;

     Κι όλα τα παραπάνω βέβαια, όχι σαν μια ακαδημαϊκή συζήτηση εξάντλησης του τεράστιου θέματος που εξάλλου άπτεται γενικότερων πολιτικών και διεπιστημονικών ζητημάτων,  αλλά σε σχέση με την πραγματικότητα του Δήμου Ξηρομέρου........

1—Ο Πολεοδομικός Σχεδιασμός γίνεται στη βάση κριτηρίων πολλά απ’ τα οποία εισάγονται και ρυθμίζονται απ΄το ελληνικό νομικό πλαίσιο (νόμοι 1337/83 και 2508/97).

Άλλα κριτήρια σχετίζονται με κανόνες και οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης:

(Αναλυτικά βλέπε σχήμα 2 του κειμένου)

      Όλα τα παραπάνω είναι εργαλεία που αξιολογούνται και αξιοποιούνται απ’ τις τοπικές κοινωνίες Θεσμικά και Κινηματικά.

Εμπλουτίζονται με ιδέες και τοπικές προτεραιότητες.

 Με βάσει τα παραπάνω τα εργαλεία πολεοδόμησης για κάθε δήμο είναι:

-Το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ )

-Τα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων (ΣΧΟΟΑΠ)

-Οι Ευρωπαϊκές οδηγίες και πολιτικές

-Το Γενικό Πλαίσιο χωροταξίας και Αειφόρου ανάπτυξης.

     Τα εργαλεία αυτά εισάγουν κριτήρια εν πολλοίς άγνωστα τις προηγούμενες δεκαετίες:

Αειφόρος ανάπτυξη, οικιστική οικονομία, ειδικά κριτήρια προστασίας παράκτιων περιοχών, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διαχείριση αστικής ενέργειας, προστασία γης υψηλής παραγωγικότητας κλπ κλπ.

·«Βάσει του Ν. 2508/97, η οικιστική  οργάνωση θα πρέπει να διέπεται από την αρχή της μέγιστης δυνατής οικονομίας οικιστικών επεκτάσεων, ο δε πολεοδομικός σχεδιασμός πρέπει να είναι σύμφωνος με τους όρους προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και με τη διαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, θα πρέπει δε να στοχεύει κατά κύριο λόγο στη βελτίωση της λειτουργικότητας των οικισμών μέσω του θεσμού των Αναπλάσεων.

Το  Γενικό Πλαίσιο Χωροταξίας και Αειφόρου Ανάπτυξης επιτάσσει επίσης την προστασία της υπαίθρου και του τοπίου από την άναρχη οικιστική ανάπτυξη, με την υιοθέτηση της αρχής της «συμπαγούς πόλης» σε όλα τα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού. Επίσης απαιτεί την βελτίωση του θεσμικού πλαισίου και του συστήματος του πολεοδομικού σχεδιασμού, ώστε να γίνει απλούστερος αλλά πιο αποτελεσματικός στον έλεγχο των χρήσεων γης εντός και εκτός των οικισμών.»

Το ΓΠΣ αφορά την αστική και περιαστική χωροθέτηση και τα ΣΧΟΟΑΠ την εξωαστική (περιλαμβάνει οικισμούς μέχρι 2000 κατοίκων).

Συνοπτικά και με βάση τα παραπάνω η Πολεοδόμηση δεν είναι μια χάραξη επί χάρτου ιδεών, δεν είναι μια τεχνοκρατική διαδικασία επιβολής νομικών κριτηρίων και κατευθύνσεων αλλά μια πολιτική πράξη θέσμισης προτεραιοτήτων των τοπικών κοινωνιών με συμμετοχή των ΟΤΑ, των φορέων, των τοπικών συλλογικοτήτων.

 2—Τα τελευταία χρόνια, τα οικολογικά αδιέξοδα του παγκόσμιου μοντέλου, δίνουν χώρο σε αμφισβητήσεις της έννοιας της ανάπτυξης ως διαρκούς ανθρώπινης επέκτασης και παρέμβασης. Αμφισβητείται πια ο πυρήνας της καπιταλιστικής λογικής, η διαρκής Μεγέθυνση.

     Ανάπτυξη δεν νοείται χωρίς αειφορία, χωρίς απομεγέθυνση, χωρίς αντικειμενικά κριτήρια ποιότητας ζωής, χωρίς υπολογισμό  περιβαλλοντικού κόστους.

    Σε Τοπικό επίπεδο στρατηγικές πόρων, αυτονομίας διατροφής και ενέργειας, αποκεντρωμένης διαχείρισης αποβλήτων, δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς εξωαστική, συνολική χωροθέτηση του δήμου.

      Κάθε δήμος που δεν στοχεύει σε μια αναπτυξιακή μονοκαλλιέργεια ή μια απ’ τα πάνω επιλεγμένη κατεύθυνση, οφείλει να επεξεργαστεί συγκεκριμένες χωροθετήσεις χρήσεων γης, στις οποίες θα λαμβάνονται υπ’ όψιν τα παραπάνω.

        Ειδικά σε μια περίοδο που εκ των πραγμάτων το θέμα της παραγωγικής ανασυγκρότησης είναι πρωτεύον και επικαθορίζει το σύνολο των τοπικών και εθνικών προβλημάτων, η εξωαστική χωροθέτηση είναι παραπάνω από επείγουσα προτεραιότητα των τοπικών κοινωνιών. Είναι και αρχή ενός τοπικού διαλόγου φορέων και προσώπων, όχι γενικού αλλά συγκεκριμένου και με σαφείς προτάσεις.

   Άρα επείγουσα προϋπόθεση τοπικής στρατηγικής είναι η ύπαρξη ΣΧΟΟΑΠ.

ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ

 3-- Όσον αφορά στο ερώτημα περί των κριτηρίων επέκτασης των σχεδίων πόλεων, εδώ ακόμα και το νομικό πλαίσιο είναι σαφές:

  Η μέγιστη δυνατή οικονομία είναι απαραίτητη.

 Είναι σαφές πως αν δεν υφίστανται οικιστική πίεση, η επέκταση των σχεδίων πόλεων μόνο κερδοσκοπία γης εξυπηρετεί.

   Η νέα κατεύθυνση του κατασκευαστικού οικοδομικού τομέα πρέπει να είναι η ανάπλαση κι η ενεργειακή αναβάθμιση του ήδη δομημένου χώρου.

ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑ

 4—Ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Χωροθέτηση και Πολεοδόμηση είναι καταλυτικός.

    Ως θεσμικό όργανο οι ΟΤΑ οφείλουν να ανοίξουν τις διαδικασίες καλώντας – εκτός των άλλων – τους τοπικούς φορείς με μια πολιτική ατζέντα διαλόγου που θα καταλήγει σε ουσιαστικές προτάσεις, σύγχρονες και υλοποιήσιμες.

    Η κατεύθυνση των τοπικών πρωτοβουλιών πρέπει να είναι προς ένα Γενικό Χωροταξικό Πλαίσιο που θα αποτελεί σύνθεση των περιφερειακών χωροταξικών (απ’ το επίπεδο της Κοινότητας και του Δήμου).

     Οφείλει λοιπόν να αντιρροπεί την κρατική, κεντρική τάση για χωροθέτηση και να συγκρούεται μ΄αυτήν.

Ποια όμως είναι η σημερινή πραγματικότητα;

     Στα πλαίσια των μνημονίων και των επιταγών του fast truck η συζήτηση για το νέο χωροταξικό, στην ουσία καταργεί την Γενική χωροθέτηση και δίνει προτεραιότητα στα ειδικά:(βιομηχανίας, Τουρισμού, υδατοκαλλιεργειών, ΑΠΕ, κλπ).

     Ένα απ΄τα βασικά εργαλεία κινδυνεύει να χαθεί. Αν συνυπολογιστεί κι η διείσδυση των επιχειρηματικών συμφερόντων (ελληνικών και γερμανικών) καθώς κι η πίεση στους τομείς αποβλήτων, τουρισμού κι ενέργειας, απ΄αυτά τα συμφέροντα, καταλαβαίνουμε τι γραμμή άμυνας αποτελεί η τοπική απ΄τα κάτω χωροθέτηση.

       Το πρόβλημα για παράδειγμα των ανεμογεννητριών είναι χαρακτηριστικό μιας αντίληψης για την χωροθέτηση που στην ουσία έρχεται εκ των υστέρων να νομιμοποιήσει ιδιωτικά συμφέροντα, πατώντας στην παράλειψη των τοπικών κοινωνιών να χωροθετήσουν αυτές.

      Αλλά και η στασιμότητα των δημοσίων επενδύσεων, πάει πίσω την απαραίτητη στροφή της οικοδομικής δραστηριότητας στους τομείς που  προαναφέραμε.

 Και  στον Αστακό τι γίνεται;

     Πρώτα- πρώτα δεν υπάρχει στην ουσία  Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο, σύγχρονο και υλοποιήσιμο αλλά μόνο το παλαιό Σχέδιο Πόλης του 1862, με τις επεκτάσεις του!!

     Δεύτερο δεν υπάρχει ΣΧΟΟΑΠ ούτε των τέως κοινοτήτων, ούτε του καποδιστριακού δήμου, ούτε του Καλλικρατικού. Καμιά δε δημοτική αρχή δεν νοιάστηκε γι αυτό!!

       Ανάπτυξη χωρίς ΣΧΟΟΑΠ και ΓΠΣ και με τις πιέσεις του νέου Γενικού χωροταξικού, δεν πρόκειται να υπάρξει, κι αν υπάρξει θα είναι στρεβλή.

      Η Κίνηση Πολιτών Θέτει και τα δύο σε άμεση παράλληλη προτεραιότητα και δεσμεύεται γι αυτό.

        Υπ΄αυτές τις συνθήκες η απλή επέκταση του σχεδίου Πόλης, χωρίς όλα τα παραπάνω είναι προβληματική και επικίνδυνη.

     Η σύνδεση που γίνεται από πολλούς, της επέκτασης του ΣΠ και της τουριστικής ανάπτυξης είναι απόλυτα λαθεμένη κι η πανελλαδική εμπειρία των προβλημάτων που συσσώρευσε αυτή η λογική σε πολλά τουριστικά μέρη είναι μάρτυρας αυτού.

      Το πρόβλημα της τουριστικής Μη ανάπτυξης του Αστακού είναι πιο πολύπλοκο από μια επέκταση του ΣΠ και απαιτεί πιο σύνθετες στρατηγικές η λύση του.

      Τέλος, για τη σύνδεση καταπατήσεων και επέκτασης του ΣΠ, ας μελετήσει κάποιος την πραγματικότητα Δήμων, που μ΄αυτή την λογική προέβησαν σε επεκτάσεις –κυρίως κατά μήκος περιμετρικών οδών- και θα δεί ότι εκεί οι καταπατήσεις πολλαπλασιάστηκαν. Απόδειξη ο δήμος Θεσ/νίκης.

Κίνηση Πολιτών Ξηρομέρου  

 Σχήμα 2: Οι χωρικές/πολεοδομικές πολιτικές που περιλαμβάνουν τα εργαλεία ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Πράσινο Βιβλίο για το Αστικό Περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

•προστασία δομημένου περιβάλλοντος και χώρων πρασίνου στις αστικές περιοχές,

•περιορισμός άναρχης αστικής δόμησης,

•μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου,

•χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας,

•τον περιορισμό και την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών κινδύνων στις αστικές περιοχές κ.ά.

Πλαίσιο Δράσης για τη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη

•στρατηγική περιβαλλοντική αξιολόγηση όλων των σχεδίων

•ενθάρρυνση ανάμειξης χρήσεων γης στα προγράμματα αστικών αναπλάσεων και στο σχεδιασμό νέων επεκτάσεων,

•χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Χάρτης του Aalborg

•πραγματοποίηση εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για όλα τα σχέδια και προγράμματα τα οποία εκπονούνται για την χωροταξία ή τη χρήση του εδάφους και ενδέχεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον

Οδηγία 2001/42/ΕΚ

•σύνδεση χρήσεων γης με τα περιβαλλοντικά προβλήματα και την κλιματική αλλαγή

6ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον-«Περιβάλλον 2010: Το Μέλλον μας, η Επιλογή μας»

•Αναλύονται θέματα που σχετίζονται με:

•τις χρήσεις γης,

•το αστικό πράσινο,

•την αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων περιοχών των πόλεων,

•την άναρχη επέκταση των πόλεων, κ.ά.

Ανακοίνωση «Προς μια Θεματική Στρατηγική για το Αστικό Περιβάλλον»,COM/2004/0060 τελικό

•εκπόνηση των προκαταρκτικών αξιολογήσεων κινδύνου πλημμύρας και των αντίστοιχων σχεδίων διαχείρισης

Οδηγία 2007/60/ΕΚ

•χάραξη χωροταξικών στρατηγικών, σχεδίων και προγραμμάτων που καλύπτουν την αστική ανάπτυξη

•ισόρροπη κατανομή χρήσεων γης στο σύνολο των παράκτιων ζωνών έτσι ώστε να αποφεύγεται η περιττή συγκέντρωση και η υπερβολική αστική ανάπτυξη

Σχήμα 2: Οι χωρικές/πολεοδομικές πολιτικές που περιλαμβάνουν τα εργαλεία ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Πηγή: Σαλάτα, 2012: 27