Αχιλλεύς Λαζάρου: Τα «Παιδιά της Σαμαρίνας» είναι αυθεντικά στην ελληνική μορφή!

Ο Αχιλλέας Λαζάρου στις μεγάλες εκδηλώσεις της Παλαιομάνινας 

     Μια μαραθώνια συζήτηση με τον διαπρεπή βαλκανολόγο – ρωμανιστή καθηγητή γύρω και από πολλά άλλα επίκαιρα βλαχολογικά θέματα, όπως τα χαλκεία και τα πλαστά της αντεθνικής προπαγάνδας, τους «Μακεδοαρμάνους», την επίσημη Ελλάδα που «κοιμάται» και τη «στενή γνωριμία» του με τον κ. Στέργιο Δαρδακούλη.

Του Δημήτρη Στεργίου*

      Στις 26 Ιουλίου του 2012 είδα να αναρτάται και να τραγουδιέται στα βλάχικα  από  τον εξαίρετο καλλιτέχνη – τραγουδιστή κ. Stergios Dardakoulis  στην Ομάδα «Ας σεργιανίσουμε στα μουσικά μονοπάτια  του Βλαχόφωνου Ελληνισμού»  το γνωστό τραγούδι «Παιδιά της Σαμαρίνας».  Στο σχετικό σχόλιό μου επεσήμανα τα ακόλουθα:.....

     «Όπως αναφέρω σε άλλο σημείωμα, το ηρωικό αυτό τραγούδι, όπως με διαβεβαίωσε ο κ. Αχιλλέας Λαζάρου πριν από μερικές ημέρες, γράφτηκε από την πρώτη ημέρα και αποκλειστικά μόνο στα ελληνικά. Συνεπώς, όπως εκπληκτικά το αποδίδει ο κ. Δαρδακούλης, το κείμενο στα βλάχικα είναι μεταφορά από ελληνικά στα βλάχικα. Πότε έγινε αυτό, διότι το έχω δει και ακούσει και σε διάφορες άλλες απίστευτες και αλλότριες παραλλαγές».

         Η παρέμβασή μου προκάλεσε μιαν έντονη συζήτηση, η οποία με προβλημάτισε. Πρώτος  «ήρξατο χειρών αδίκων» ο κ. Michalis Paraforos. Στη συνέχεια στη συζήτηση μπήκε και οι κ. Stergios Dardakoulis, με μιαν απίστευτη επιθετικότητα, και ο κ.  Manos Grecu. Η συζήτηση αυτή κράτησε … τρεις ημέρες (26,27 και 28 Ιουλίου!) και την έχω όλη αποδελτιώσει σε σχετικό Παράρτημα για το αρχείο μου.

      Όπως, λοιπόν, είχα υποσχεθεί, έδωσα συνέχεια στην έρευνά μου για το τραγούδι «Παιδιά της Σαμαρίνας» και, κυρίως, με τη συγκεκριμένη άποψη του καθηγητή, φίλου και πολύτιμου συνεργάτη μου επί δεκαετίες στις εφημερίδες και περιοδικά που διηύθυνα  κ. Αχιλλέα Λαζάρου, την οποία ζήτησε ο κ.  Michalis Paraforos. Πρώτα, έστειλα ταχυδρομικώς στον κ. Λαζάρου όλο το υλικό που είχα αποδελτιώσει σχετικά με  την… τριήμερη συζήτηση που έγινε στις 26, 27 και 28 Ιουλίου για το θέμα αυτό σε Παράρτημα για να ενημερωθεί, με την παράκληση να γίνει μια συνάντηση για ελεύθερη συζήτηση.

      Ο κ. Λαζάρου ανταποκρίθηκε ασμένως στην πρότασή μου για μιαν ελεύθερη συζήτηση, της οποίας το περιεχόμενο δημοσιεύω στη συνέχεια.

Η συζήτηση

- Είδα ότι πήγες στο 28^ο Αντάμωμα των Βλάχων στην Καλαμπάκα και μίλησες, όπως πάντα, όταν και όπου σε προσκαλούν. Αλήθεια, σε κάλεσε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, ο πρόεδρος ο κ. Μιχάλης Μαγειρίας;

Πήγα. Δεν σε είδα όμως εκεί, ούτε το χορευτικό της Παλαιομάνινας, που πάντα θαύμαζα και ιδιαίτερα την παραδοσιακή ενδυμασία.

- Ας τα αφήσουμε τώρα αυτά! Δεν είναι η ώρα για τέτοια συζήτηση.

Γιατί, δεν είσαι πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας; Διότι, εκεί που καθόμουνα, σε συζητήσεις παρουσίαζαν ως πρόεδρο τον κ. Κων. Κουτουβέλη, τον οποίο μάλιστα χαρακτήριζαν ως πολύ σκληρό απέναντι στον κ. Μαγειρία.

- Μα, είμαι ακόμα πρόεδρος! Ο κ. Κουτουβέλης είναι γενικός γραμματέας!

Πάντως, τότε ζήτησα από τον κ. Μαγειρία  το τηλέφωνό σου για να ζητήσω  άμεσα τη διαμεσολάβησή σου για να κατευνάσουμε τον κ. Κουτουβέλη, αλλά δεν μου το έδωσε ποτέ!

- Για το θέμα αυτό θα μιλήσουμε μια άλλη φορά. Να αρχίσουμε τη συζήτησή μας γύρω από το θέμα και με βάση το υλικό που σου έστειλα ταχυδρομικώς;

Οι διαθέσεις κατά του Ελληνισμού σήμερα περισσότερο από κάθε προηγούμενη φορά είναι πρόδηλα δυσμενέστερες. Δεν υφίσταται άλλωστε η δέουσα ελληνική κρατική ευαισθησία και προετοιμασία.

- Γιατί τα λέτε αυτά;

Να, διάβασα το υλικό που μού έστειλες και έκανα μια σκέψη ή, καλύτερα, κάνω μια πρόταση: Αντί να αλληλοενημερωνόμαστε μέσω Διαδικτύου, το οποίο δεν είναι οικείο σε όλους -πρωτίστως σε μένα- να γίνουν οι αναγκαίες προσωπικές – ομαδικές συναντήσεις ενδιαφερομένων, ενισχυτικές συνάμα και του χειμαζόμενου εσωτερικού τουρισμού, δαπάναις – εννοείται- του καθενός, ώστε μετά κάποια επαρκή  και έγκυρη πληροφόρηση να  ληφθούν και οι ενδεδειγμένες αποφάσεις προς πρόληψη των δυσμενών για την πατρίδα μας εξελίξεων στο διαρκώς επίμαχο Βλαχικό Ζήτημα.

-  Μα, γίνονται σήμερα όλα αυτά σε μια περίοδο δεινής οικονομικής κρίσης και λεηλασίας του εισοδήματος των ελληνικών νοικοκυριών; Ύστερα, θα σου πω και από την εμπειρία μου ότι και … δωρεάν να τα προσφέρεις όλα, λίγοι θα … ανταποκριθούν!

Έκανα τη σκέψη αυτή, διαβάζοντας το υλικό που μου έστειλες  για τις απόψεις των κ.κ. Παράφορου και Δαρδακούλη. Αν, για παράδειγμα, οι αγαπητοί μας κ.κ. Δαρδακούλης και Παράφορος, θα έπαιρναν τις πληροφορίες που επιθυμούν , πρόσωπο με πρόσωπο και δια ζώσης, όπως έλεγαν άλλοτε οι πρόγονοί μας. Διότι, αν είχαν υποβληθεί στον κόπο, όπως κάνεις εσύ και γνωρίζεις λεπτομέρειες για πολλά θέματα, διότι διαβάζεις, παρακολουθείς συζητήσεις κλπ,, αν δηλαδή έριχναν προσεκτικές στο τετράτομο ματιές τους, θα άφηναν και τους άλλους να πουν τη δική τους άποψη. Όπως κατάλαβα από το υλικό που μου έστειλες, εσύ, στο πλαίσιο της έρευνας, όπως τόνιζες, «έριξες» την άποψη του Λαζάρου, ενώ γνώριζες τα ντοκουμέντα που συνοδεύουν την άποψή μου για το τραγούδι «Παιδιά της Σαμαρίνας».

- Πες μου, απεριφράστως, ποια είναι η άποψή σου, μήπως έκανα κανένα λάθος στη συζήτηση αυτή και σε έμπλεξα, χωρίς να το θέλω, βέβαια.

Η άποψή μου, η επιστημονική  θέση τεκμηριώνεται από τα ντοκουμέντα αυτά, τα οποία παρουσιάζονται στον Β΄ Τόμο, σελίδες 405-419 «Χρονικό, Χορός και Τραγούδι της Μακεδονικής Σαμαρίνας», σελίδες 629-638: «Τα Παιδιά της Σαμαρίνας στην ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου»  και στον Δ΄ Τόμο, σελίδες 126 -131: «Τα τραγούδια των Βλάχων» και σελίδες 132 – 136: «Παρατράγουδα μιας Συλλογής». Επίσης, έχω συγγράψει και επίτομη «Ιστορία του Βλάχικου Δημοτικού Τραγουδιού» (Αθήνα 1989) με δύο ανατυπώσεις. Περιέχεται  και σε Τόμο  Πρακτικών Διεθνούς Συνεδρίου στη γαλλική γλώσσα!

- Ποιο είναι το συμπέρασμα;

Το συμπέρασμα που συνάγεται είναι σαφέστατο: Δηλαδή, τα «Παιδιά της Σαμαρίνας»  είναι  αυθεντικά στην ελληνική μορφή, όπως ακόμα τραγουδιούνται , οπωσδήποτε δε σε ποικίλες  αξιοσπούδαστες παραλλαγές.

Τα ντοκουμέντα

- Τώρα, θα σε βάλω στον κόπο να μου πεις μερικά ντοκουμέντα ή στοιχεία που έχεις συγκεντρώσει στα βιβλία σου για να τεκμηριώσεις το συμπέρασμα αυτό.

Ευχαρίστως. Δεν με  βάζεις σε κόπο! Τόσες φορές που τα έχω γράψει και  τα έχω αναφέρει σε πάμπολλες ομιλίες, τα ξέρω … απέξω πια! Αναφέρω μερικά:

1.-Στο Ημερολόγιο της Σαμαρίνας 1976, σελίδα 215, καταχωρίζεται το επίμαχο τραγούδι και υπομνηματίζεται ως εξής:  «Το ωραίο αυτό Δημοτικό τραγούδι, το γνωρίζουν πολλοί, ίσως όλοι οι Έλληνες, ολίγοι όμως γνωρίζουν την ιστορική του αλήθεια…»

2.-Ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Νικόλαος Κατσάνης σχολιάζοντας στην ελληνική έκδοση του βιβλίου των Alan –John B. Wace – Maurice Scott Thompson «Οι νομάδες των Βαλκανίων – περιγραφή της ζωής και των εθίμων των Βλάχων της βόρειας Πίνδου, Λονδίνο 1914, το οποίο μεταφράστηκε το 1989, σημειώνει:  «Πολλά ΚΒ τραγούδια αποτελούν μετάφραση από ελληνικά».  Στη συνέχεια επανέρχεται εκτενέστερα: «Παράλληλα στα προβλήματα πρέπει να προστεθεί και το γεγονός ότι, όπως στη γλώσσα των Βλαχόφωνων η ρουμανική προπαγάνδα διοχέτευσε δακορουμανισμούς και άκριτους νεολογισμούς, έτσι και στη δημοτική ποίηση παρενέβαλε δήθεν δημοτικά τραγούδια που κατασκευάζονταν στη Ρουμανία και εισάγονταν στα βλαχοχώρια, γεγονός που συνεχίστηκε μέχρι τις μέρες μας με την εμφάνιση συλλογών βλάχικων τραγουδιών, στις οποίες περιλαμβάνονται και κατασκευάσματα των αποφοίτων των ρουμανικών σχολείων με δακορουμανισμούς και νεολογισμούς άγνωστους και ακατάληπτους από τους Κουτσοβλάχους».

3.-Μία από τις προϋπαινισσόμενες συλλογές από τον κ. Κατσάνη  είναι κι εκείνη της Ζωής Παπαζήση – Παπαθεοδώρου,  «Τα τραγούδια των Βλάχων», 1985, της οποίας την πλαστότητα επανειλημμένως έχω αποκαλύψει. Η άσχετη επιστημονικά συλλογέας, καθηγήτρια χημείας στη Μέση Εκπαίδευση, μολονότι έχει προβλέψει κεφάλαιο «Κλέφτικα- ηρωικά – ιστορικά», στο οποίο συμπεριέλαβε με αριθμό 102, άτιτλο, το δημοτικό τραγούδι του Σμαήλ αγά στα Βλάχικα,  δεν αποτόλμησε να παραποιήσει και τα «Παιδιά της Σαμαρίνας», μολονότι έχει διαπιστωθεί η πλαστή κυκλοφορία του στο Βλάχικο ιδίωμα.

4.-Στην έκδοση της «Συλλογής Δημωδών Ασμάτων της Ηπείρου» το  1880, ο Π. Αραβαντινός σημειώνει: «Γνωστόν ότι την Πινδίαν σειράν οικούσι κυρίως οι Βλάχοι ή Κουτσόβλαχοι λεγόμεμοι. Ούτοι, καίπερ μη μεταχειριζόμενοι ως οικιακήν γλώσσαν  ελληνικήν, εις ταύτην όμως συνθέτουσι τα άσματα αυτών. Θα εύρη ο αναγνώστης εν τη παρούση συλλογή πλείστα τοιαύτα συνειλεγμένα εν Μετσόβω, Γρεβενοίς και Μαλακασίω, επαρχίαις Βλαχικαίς μεν εν μέρει,  αλλ΄ ένθα ουδέποτε σχεδόν ακούεται άσμα Βλαχικόν. Εις τους χορούς αυτών, τους γάμους, τας πανηγύρεις ή κατ΄ οίκον, όταν αι γυναίκες βαυκαλώσι τα βρέφη ή μοιρολογούσι τους νεκρούς, Ελληνιστί πάντοτε άδουσι, καίτοι ενίοτε τινές εξ αυτών, αγνοούσαι την Ελληνικήν, δεν εννοούσιν ακριβώς τα παρ΄ αυτών, αδόμενα»…

- Σε διακόπτω. Πράγματι! Έχω στη βιβλιοθήκη το βιβλίο αυτό του Π. Αραβαντινού. Και μού έκανε εντύπωση όταν αναφέρει στα ελληνικά τραγούδια από τις παραπάνω κι άλλες βλάχικες περιοχές…

1.-Σημειώνω ότι  η έκδοση αυτή ολοκληρώθηκε το 1860, περίπου ταυτόχρονα με την έναρξη του Βλαχικού ζητήματος, το οποίο, κατά τον Ιταλό βαλκανολόγο Giovanni Amadore Virgili ήταν τεχνητό! Να συνεχίσω. Ένας Ρωμάνος περιηγητής, ο Κ.Ν. Μπουριλεάνου αισθάνθηκε την ανάγκη να ομολογήσει ότι στη Μοσχόπολη «τα επιχώρια άσματα είνε μόνον ελληνικά, όπερ είνε των ενδεικτικωτάτων επιχειρημάτων προς απόδειξιν του ελληνικού χαρακτήρος», προκαλώντας  τη διαμαρτυρία των αλβανόφιλων της Ιταλίας!

2.-Σε ένα διεθνές συνέδριο προ μερικών δεκαετιών, η Ρουμάνα λαογράφος Elisabeta Moldoveanu διακήρυξε ότι οι Βλάχοι στην Ελλάδα, ακόμη και σε γιορτές εθιμικές, τραγουδούν… ελληνικά.

3.-Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, που κατάγεται από την Αβδέλλα Γρεβενών, T. Papahagi, μολονότι συγκαταλέγεται μεταξύ των ρουμανισάντων, διδάσκει ότι ο Βλάχος στην ψυχή του προσφέρει τροφή ελληνική, εννοώντας την ποίηση και ακριβέστερα το ελληνικό δημοτικό τραγούδι. Δεν αρκείται στην ομολογία του, σύμφωνα με την οποία οι Βλάχοι τραγουδούν ελληνικά πλάθοντας άλλωστε οι ίδιοι στην ελληνική γλώσσα τα τραγούδια τους, αλλά και βεβαιώνει ότι  (διαβάζω): «Η συμμετοχή των Αρμάνων (Βλάχων) σ΄ αυτήν την ελληνική δημώδη ποιητική δημιουργία παραμένει μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα …».

- Πάντως, Αχιλλεύ, από όλα αυτά  διαπιστώνω ότι δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία που αφορούν στην ιστορικότητα του δημοτικού αυτού τραγουδιού.

Πράγματι, το έχω άλλωστε υπογραμμίσει στα βιβλία μου. Τόσο απλόχωρα και γενναιόδωρα στοιχεία δεν διαφωτίζουν πλήρως το θέμα της ιστορικότητας του τραγουδιού. Ωστόσο, αδυνατώ να παραγνωρίσω την πεντακάθαρη θέση του λαμπρού ιστορικού Σαράντου Καργάκου: «Μέσα στους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Μεσολογγίου ήταν και μια ομάδα νεαρών Βλάχων από τη Σαμαρίνα. Έπεσαν στην Έξοδο. Ο λαός τους τιμά και με υπέροχο τραγούδι/ελεγείο: «Παιδιά της Σαμαρίνας». Το ποιοι είναι Βλάχοι βγαίνει μέσα από το τραγούδι αυτό. Όποιος θέλει να τιμήσει τους Βλάχους, ας ανάψει ένα κερί στη μνήμη τους. Βλάχοι είναι εκείνοι που πολέμησαν και μόχθησαν για να μπορούμε εμείς να μιλάμε ελληνικά» «Ελεύθερος Τύπος», 19.6.1998). Σε παραπέμπω και στον Τόμο Α’, σελίδα 77 και υποσημείωση 78.

-   Χρειάζεται περαιτέρω έρευνα;

Η συστηματική ιστορική έκθεση διέπεται και από την υποχρέωση των παραπομπών σε πηγές και βοηθήματα, της οποίας παραγνώριση, αν συγχωρείται σε λογοτέχνες και δημοσιογράφους (ο παρών εξαιρείται, διότι ουδέποτε διάβασα κείμενό σου να μη συνοδεύεται από στοιχεία!) είναι ανεπίτρεπτη για ακραιφνείς επιστήμονες . Σημειώνω ότι ο  Θουκυδίδης αποδοκιμάζει την αναζήτηση της αλήθειας αταλαιπώρως, όπως έως τώρα έπραξαν όσοι ασχολήθηκαν με τα «Παιδιά της Σαμαρίνας».

-  Τι κάνουμε, λοιπόν, επιστημονικώς;

Αυτό που ήδη σας ανέφερα και τεκμηριώνω την απάντηση που έχω ήδη δώσει. Είναι αλήθεια, ότι για το θέμα που συζητούμε, την ιχνηλάτηση των δεδομένων, που λανθάνουν στο δημοτικό τραγούδι «Παιδιά της Σαμαρίνας», προέχει πρωτίστως η περισυλλογή των παραλλαγών, οι οποίες διασώζονται διάσπαρτες σε ανθολογίες, ακόμη και ανέκδοτες, ιδιωτικές και δημόσιων ιδρυμάτων π.χ. του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών. Η επιστημονική τους εξέταση οπωσδήποτε διευκολύνει την εξεύρεση του πρωτοτύπου και την ορθότερη αξιολόγηση. Διότι, η αισθητική, γλωσσική, καλλιτεχνική και ιδεολογική του περιεχομένου κατάσταση, η ποιητική ποιότητα, φανερή και σε πεδινούς οικισμούς, των οποίων η ελληνοφωνία στις ημέρες μας είναι απόλυτη, διανοίγουν προοπτικές εντοπισμού των Βλάχων και σε άγνωστες εστίες, όπου είτε έχουν συμβιώσει είτε παραχειμάσει. Δείγμα αξιοπρόσεκτο αποτελεί η παραλλαγή, την οποία συλλέγει από το Προάστιο Καρδίτσας ο διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεόδωρος Νημάς με τίτλο  «Παιδιά της Σαμαρίνας».

-Μπα, έχει τέτοιο θησαυρό ο Θοδωρής; Θα επικοινωνήσω μαζί του.

Πάντως, υπογραμμίζω ότι τα «Παιδιά της Σαμαρίνας» απηχούν πεπραγμένα της Εξόδου του Μεσολογγίου και είναι γραμμένα στα Ελληνικά!.

Τα χαλκεία και τα πλαστά της προπαγάνδας

- Αναφέρθηκες στη συλλογή της Ζωής Παπαζήση –Παπαθεοδώρου.  Και, όπως παρατηρώ, η τακτική αυτή του χαλκείου συνεχίζεται ακόμα και σήμερα και εντός των τειχών.

Πράγματι, η κυρία Ζωή Παπαζήση – Παπαθεοδώρου διακηρύσσει ως προσφορά την πρωτοτυπία της ύλης. Αλλά ούτε τα δημοτικά, ούτε τα λόγια, ούτε τα επώνυμα, τραγούδια βλέπουν πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Είναι διάσπαρτα σε προπαγανδιστικά περιοδικά και κατά μεγαλύτερες ή μικρότερες ενότητες σε ανθολογίες αυτοτελείς,  που επανειλημμένως δημοσιεύθηκαν.

- Από πού το τεκμηριώνεται ότι όλα αυτά είναι πλαστά;

Α, ο συγκαταλεγόμενος στους ρουμανίσαντες T. Papahagi δίνει διαφωτιστική εικόνα της πλαστής αυτής γραμματείας σε πανεπιστημιακό επίπεδο! Υπογραμμίζω ότι ο  κατ΄εξοχήν Βλαχολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου  Βουκουρεστίου, T. Papahagi, τονίζει ότι ήταν φυσικό να τραγουδούν οι Βλάχοι του ελληνικού χώρου, οι Αρωμούνοι, τα συναισθήματα και τα κατορθώματά τους στην ελληνική γλώσσα. Διότι, το περιβάλλον συνέτεινε στη χρήση της ελληνικής γλώσσας, όπου αιώνια παράδοση υπεροχής της ελληνικής γλώσσας σε όλους τους τομείς έναντι της αρωμουνικής, την οποία παρομοιάζει με υδροχαρές φυτό σε νερά ελληνικά.

-  Μα, επιμένει η προπαγάνδα!

Υπογραμμίζω ότι η ύλη του βιβλίου που σχολιάζουμε, πλην μικρού μέρους των δημοτικών τραγουδιών, ο κύριος όγκος είναι χάλκευμα ρουμανικής προπαγάνδας.

-Το λέτε εσείς ή έχετε αλλότρια στοιχεία;

 Αυτό μας το διαβεβαιώνει ο μεγαλύτερος θεμελιωτής και  θιασιώτης της ρουμανικής προπαγάνδας Th. Capidan, ακαδημαϊκός και καθηγητής του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου. Ο Capidan σημειώνει ότι προ της παρέμβασης της Ρουμανίας στη Μακεδονία, οι προικισμένοι με ποιητικό τάλαντο Βλάχοι χρησιμοποιούσαν, όπως και συνεχίζουν να χρησιμοποιούν, μόνο την ελληνική γλώσσα. Εύγλωττα παραδείγματα είναι ο Κώστας Κρυστάλλης και ο Χρ. Ζαλοκώστας από την παλαιότερη γενιά και ο  Κώστας Μπίρκας και άλλοι από τη σύγχρονή μας. Το ίδιο καταλείπει και  ο βαθύς μελετητής των Βλάχων Μιχαήλ Χρυσοχόος. Διαβάζω: «Τραγούδια εις την Βλαχικήν  γλώσσαν δεν είχον ποτέ, ούτε έχουσιν τα παρεισαχθέντα τώρα δια των προπαγανδιστών  Ρωμουνικά, ούτε τα εννοούσιν, ούτε τα αποδέχονται, ως ξένα εις τα ήθη των και τον εθνισμόν των. Αι εξαιρέσεις δεν λαμβάνονται υπ΄ όψιν».

- Και πού οφείλεται αυτό το μίσος και το πάθος να γράφονται βλάχικα δημοτικά τραγούδια με λατινικό αλφάβητο;

Αυτά γίνονται ή προωθούνται από μια μειοψηφία, τους ρουμανίσαντες ή, κατά τη διατύπωση των Wace – Thompson, τους «εθνικιστές», που διακηρύσσουν ότι είναι Ρουμάνοι!

- Μερικά παραδείγματα;

Ο George Marcu, που αναφέρει η κυρία Ζωή Παπαζήση – Παπαθεοδώρου στο βιβλίο της που ήδη αναφέραμε, ο οποίος κατάγεται από το Περιβόλι, σεμνύνεται για την καταγωγή του και εμφανίζεται να λυτρώνεται με την εγκατάστασή του στην πατρίδα του, τη Δακο- Ρουμανία, όπως λέει. Και γι΄αυτήν άλλωστε εργάζεται ή ακριβέστερα προπαγανδίζει!

- Ωστόσο, η κυρία Ζωή Παπαζήση – Παπαθεοδώρου στο βιβλίο της επικαλείται και τους  Άγγλους Wace – Thompson.

Δανείζεται από το βιβλίο τους βλάχικα τραγούδια, όπως τα 148 και 154, αλλά αποσιωπά το γεγονός ότι οι ξένοι συγγραφείς έχουν συλλέξει και δημοσιεύσει δημοτικά τραγούδια των Βλάχων πλασμένα στην ελληνική γλώσσα, μάλιστα δε ασυγκρίτως πολυαριθμότερα.

-Επίτρεψε  να επισημάνω ότι, όπως αποκαλύπτει στο τελευταίο βιβλίο του «Δημοτικοί και ρεμπέτικοι χοροί και τραγούδια»  ο παλαίμαχος   συνάδελφος από την Καλαμπάκα (έζησε από το 1944 στη Λάρισα) Λάζαρος Αρσενίου, ότι και ο αείμνηστος Ελβετός καθηγητής Μπώ –Μποβύ  υπογραμμίζει ότι  «Τα κουτσοβλάχικα τραγούδια δεν έχουν καμία σχέση με τα ρουμανικά»! Μελέτησα σε βάθος το κεφάλαιο που αναφέρεται στη δημοτική μουσική και με χαρά και σε πείσμα του κ. Καλ και οποιουδήποτε Καλ διαπίστωσα ότι ο κ. Αρσενίου παραθέτει τις γνωστές απόψεις του Ελεβετού μουσικολόγου και καθηγητή της ελληνικής Φιλολογίας Samuel Baud –Bovy (Μπω – Μποβύ), ο οποίος ασχολήθηκε με τα δημοτικά τραγούδια της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας και το 1975 για πρώτη φορά με τα θεσσαλικά. Το βιβλίο του «Chansons Aromounes de Thessalie (Κουτσοβλάχικα τραγούδια της Θεσσαλίας) κυκλοφόρησε το 1990 από τον Εκδοτικό Οίκο Αδελφών Κυριακίδη στη σειρά «Κείμενα και Μελέτες» του Φιλολογικού Ιστορικού Λογοτεχνικού Συνδέσμου Τρικάλων και με τη συνεργασία, μεταξύ άλλων, και του καθηγητή Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Νίκου Κατσάνη, ο οποίος είχε συνεργασθεί στενά με τον Μπω – Μποβύ. Στο βιβλίο του ο κ. Αρσενίου υπογραμμίζει αυτό που έχει τονίσει ο Μπω – Μποβύ για τα τραγούδια των Ελληνοβλάχων. Κατά τη γνώμη του Μπω – Μποβύ, τονίζει ο κ. Αρσενίου, «τα βλάχικα τραγούδια δεν έχουν καμία σχέση με τα ρουμανικά, που τα μελέτησε ο ίδιος κι αυτά, και, συνεπώς, καταρρίπτεται και από μουσικής πλευράς ο ισχυρισμός για ρουμανική δήθεν καταγωγή των Βλάχων». Υπενθυμίζουμε και μερικές άλλες διαπιστώσεις του Μπω – Μποβύ από το βιβλίο του: «Τα κείμενά τους (σημείωση των Kουτσοβλάχων), πιο ρεαλιστικά παρά μεταφορικά, σε πρώτη όψη δεν μοιάζει να προέρχονται από τα ρουμάνικα τραγούδια». Αντιθέτως, όπως επισημαίνει κατηγορηματικά «οι κουτσοβλάχικες παραλογές που υπάρχουν σε γαλλική μετάφραση (σημείωση στα ρουμανικά τραγούδια) είναι τις πιο πολλές φορές διασκευές ελληνικών τραγουδιών, όπως του Γεφυριού της Άρτας, του Νεκρού Αδερφού, του Νέου που παντρεύτηκε στην ξενιτιά κλπ». Ακόμα επισημαίνει ο Μπω – Μποβύ: «Ενώ η ελληνική επιρροή είναι τόσο φανερή στα κουτσοβλάχικα τραγούδια, δεν αποκλείεται και το αντίστροφο…». Και αφήνει για το τέλος τη διαπίστωση – καταπέλτης: «Έτσι, η εθνομουσικολογία θα επιβεβαίωνε κι εδώ τα συμπεράσματα των ανθρωπολόγων: …οι Ρωμανόφωνοι της Ελλάδος είναι στην απόλυτη πλειονότητά τους απόγονοι αυτόχθονος πληθυσμού».

Αλλά, και κατά την εθνομουσικολόγο Αθηνά Κατσανεβάκη, διδάκτορα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Τόμος Β΄, σελίδα 411), «αυτή η έντονη παρουσία των ελληνοφώνων τραγουδιών στη μουσική παράδοση των βλαχοφώνων της Πίνδου πηγάζει όχι από μια εξωτερική επιρροή, αλλά μέσα από μια έντονη αυτοσυνειδησία εσωτερική και μακρόχρονης σχέσης με τον Ελληνισμό, μία σχέση που για τους Αρμάνους της Πίνδου δεν είναι τυχαία, αλλά, όπως δείχνουν τα δεδομένα, πηγάζει από την ίδια τους την καταγωγή» («Βλαχόφωνα και ελληνόφωνα τραγούδια της περιοχής της Βορείου Πίνδου. Ιστορική –Εθνομουσικολογική προσέγγιση. Ο αρχαϊσμός τους και η σχέση τους με το ιστορικό υπόβαθρο»). Στις ίδιες διαπιστώσεις καταλήγει και η Καλλιόπη  Πανοπούλου, διδάκτωρ επίσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

-Υπάρχουν όμως και πολλές περιπτώσεις που τραγουδούσαν στα βλάχικα. Απλώς αναφέρω ότι ως μαθητής του Γυμνασίου και φοιτητής διέσωσα στη δεκαετία του 1950 πάνω από 15 βλάχικα τραγούδια της Παλαιομάνινας. Μάλιστα, πριν από ένα χρόνο περίπου, ως πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας κυκλοφόρησα ένα  cd με 14 τέτοια τραγούδια και ένα ενημερωτικό φυλλάδιο με τη μετάφραση (λυπάμαι, ξέχασα να σας προσφέρω ένα από αυτά!).

Δεν πειράζει! Στην άλλη συνάντηση! Ασφαλώς, ενδιαφέρουν και οι εξαιρέσεις. Τα δημοτικά τραγούδια των Βλάχων, τα οποία σώζονται στην αρωμουνική. Έχω αποκτήσει από τον εκλεκτό συνάδελφο, τον καθηγητή Μιχάλη Τρίτο μιαν υπέροχη ενότητα μετσοβίτικων, τα οποία έχει μελοποιήσει ο μύστης της βυζαντινής μουσικής Τριαντάφυλλος ή Σιούλης Τάμπας, Μετσοβίτης, μαθητής του μεγάλου μουσικοδιδασκάλου Κωνσταντίνου Ψάχου.

- Μα, το ίδιο λέει και ο T. Papahagi.

 Ορθώς, επιβάλλεται να μελετώνται τα σωζόμενα στην αρωμουνική δημοτικά τραγούδια με προσοχή. Διότι, ομολογουμένως, περικλείουν πολύτιμες πληροφορίες, γλωσσικές, ιστορικές, εθνολογικές… Ο Papahagi θεωρεί εντελώς διαφορετική από εκείνων των ρουμανικών τραγουδιών τη μουσική. Μάλιστα, με πρώτο επιχείρημα την υπάρχουσα διαφορά μουσικής, ο Papahagi αμφισβητεί τη φυλετική ταυτότητα Βλάχων – Αρωμούνων και Ρουμάνων.

Η συζήτηση για τους «Μακεδοαρμάνους»

- Πέρα από τη ρουμάνικη προπαγάνδα, βρίσκεται σε εξέλιξη, κυρίως στη Βόρειο Ελλάδα, μια άλλη, εκείνη των λεγόμενων «Μακεδοαρμάνων», οι οποίοι, με εμπνευστές αλλότριους και κέντρα κυρίως στο εξωτερικό, συνεχώς προπαγανδίζουν για «φυλή Βλάχων», για Μιλιέτ Αχόργια», για διδασκαλία  της βλάχικης σε σχολεία. Μάλιστα όλα αυτά επιδιώκουν με την επιμονή τους να γράφεται και η ελληνοβλάχικη γλώσσα με το … ρουμανικό κυρίως αλφάβητο και μάλιστα με την εισαγωγή νεολογισμών, που είναι άγνωστοι σε  ολόκληρη … την υφήλιο.

Για τους «Μακεδοαρμάνους» έκανα ανακοίνωση στη Γερμανία, στην οποία το ζήτημα είχε προκαλέσει ο  Vasile Barba. Το κείμενο κυκλοφορήθηκε στη γερμανική γλώσσα: «Die Mazedo- Aromiunem, Athen 2002». Οι σχετικές απόψεις των ξένων, φυσικά και Ρουμάνων, είναι καταχωρισμένες στον Τόμο Δ΄, στις σελίδες  452 – 454. Διαβάζω: «Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι οι Αρμάνοι θεωρούνται Έλληνες από τους λαούς, μεταξύ των οποίων ζουν κατά την αποδημία, μάλιστα και από τον ρουμανικό λαό, όπως επισημαίνουν ο ακαδημαϊκός και καθηγητής του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου  C. Giurescu  και ο ίδιος ο Nasturel, κατά τους οποίους ο όρος Κουτσόβλαχος στη Ρουμανία σημαίνει Έλληνα. Ο ρουμανικός λαός αποκαλεί Έλληνες, όπως παρατηρεί ο Trifon, και τους «ρουμανίσαντες» Αρμάνους, τους οποίους το ρουμανικό κράτος προς κάλυψη ρουμανικού δημογραφικού ελλείμματος παρέσυρε και εγκατέστησε στη Δοβρουτσά, όπου περιεργότατα διατηρείται αλώβητη η ελληνικότητά τους. Πράγματι, κατά τις ερευνητικές επισκέψεις στους χώρους εγκαταστάσεώς τους ο ονομαστός λαογράφος – μουσικολόγος Paunescu, επιδιώκοντας απ΄ ευθείας καταγραφή των δημοτικών τραγουδιών τους, ζητεί και κατάπληκτος ακούει να τραγουδούν στην ελληνική γλώσσα. Εν τέλει, ο ακαδημαϊκός N. Iorga, ερευνώντας τα πολωνικά αρχεία  αποκαλύπτει ότι οι Αρμάνοι σε χρόνους τουρκοκρατίας δεν παραλείπουν  να δηλώνουν στις αρμόδιες πολωνικές αρχές και την ελληνικότητά τους, εκφράζοντας με παρρησία την προσωπική βούληση, κατά το ακόλουθο παράδειγμα: «Honoratus Demetrius Wretowski, Graecus, vinopola, de civitate Moscopolis… 1780”. Ιδού, λοιπόν, τα δεδομένα της διεπιστημονικής αλήθειας, σύμφωνα με την οποία οι Αρμάνοι δεν είναι Ρουμάνοι, δεν συνιστούν ιδίαν εθνότητα, αλλά αποδεδειγμένα αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού λαού με πρόσθετο γνώρισμα το βλαχικό (=λατινογενές, αρμάνικο) ιδίωμα, αληθινό θησαυρό για ουσιαστική διερεύνηση των τυχών και περιπετειών Ελλήνων κατά τη διάρκεια της μακραίωνης ρωμαιοκρατίας». Όπως διαπιστώνεις από τις σελίδες αυτές, όλες αυτές οι επισημάνσεις συνοδεύονται με ντοκουμέντα σε υποσημειώσεις.

Η επίσημη Ελλάς κοιμάται, όχι όμως και οι Ελληνόβλαχοι

-Τι λέτε, η Ελλάς συνεχώς κοιμάται; Πείτε μερικά παραδείγματα ή πρωτοβουλίες σας που δεν είχαν καμιά συνέχεια.

Απαντώ στο ερώτημά σου.  Η Ελλάς-φυσικά η επίσημη- συνεχώς κοιμάται, κανένας όμως δεν αιφνιδιάζεται. Έγραψα άλλωστε τόσα! Προτιμώ να δώσω το λόγο στον επιφανή επιστήμονα Μελέτιο Μελετόπουλο, διδάκτορα δύο πανεπιστημίων, ελληνικού και ελβετικού,  παραπέμποντας στο πρόσφατο και εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του, επιγραφόμενο «Το ζήτημα του πατριωτισμού», Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2010, σελίδες 44 – 46. Διαβάζω  από το κεφάλαιο «Κατασκευή μειονοτήτων»: « Η λυσσαλέα προσπάθεια κάποιων «προοδευτικών» διανοουμένων, πανεπιστημιακών και πολιτευτών μας να αποδείξουν στον εαυτόν τους και στην κοινή γνώμη (που αδιαφορεί εντελώς) ότι έχουν «ξεπεράσει» τα «εθνικιστικά στερεότυπα» των υπολοίπων συμπατριωτών τους, οδηγεί ενίοτε και σε φαιδρές καταστάσεις. Π.χ. , η προσπάθεια να εφευρεθούν ανύπαρκτες μειονότητες στη χώρα μας. Διότι, πώς αλλοιώς θα μπορούν να υπερασπίζονται κατ΄ επάγγελμα τα δικαιώματα των «καταπιεζομένων μειονοτήτων» οι «προοδευτικοί» μας, αν δεν υπάρχουν τέτοιες μειονότητες;

Αγνοώ με ποιών πρωτοβουλία, επί κυβερνήσεως Σημίτη ιδρύθηκε στο υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων (ΚΕΜΟ), το 1996. Προκαλώ οποιονδήποτε να μου πει σε ποιαν ευρωπαϊκή χώρα ή και παγκοσμίως (για τις ευρωπαϊκές χώρες το ήλεγξα, για τον υπόλοιπο κόσμο περιμένω να πληροφορηθώ με ανυπομονησία) υπάρχει μηχανισμός για τον … εντοπισμό μειονοτήτων. Ακόμη και σε χώρες, όπου υπάρχουν πραγματικές μειονότητες, όπως π.χ. στην Ισπανία ή στη Ρουμανία, υπάρχουν νόμοι και σχετικές διατάξεις, αλλά όχι κέντρο έρευνας, δηλαδή μηχανισμός εντοπισμού, ανάδειξης ή και- για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους- κατασκευής μειονοτικών ομάδων. Η κατασκευή κάποιας μειονότητας, όπως καταλαβαίνει κανείς, είναι εύκολη: σε κάθε περιφέρεια, επαρχία, νησί ή χωριό κάθε κράτους υπάρχουν τοπικές παραδόσεις, ιδιόλεκτοι, ήθη – έθιμα κλπ. Δηλαδή, υλικά για να οργανώσει ένας «δημιουργικός» εθνολόγος μια μειονοτική ταυτότητα. Κάθε έθνος αποτελείται από πολλά ανομοιογενή στοιχεία, τα οποία συντίθενται ή συνυπάρχουν κάτω από μία ευρύτερη εθνική ταυτότητα. Αλλά κυριαρχούν τα στοιχεία που ενώνουν και συνθέτουν το λαό ενός κράτους σε μια κοινή προσωπικότητα. Η έννοια του Έθνους είναι η συλλογική ταυτότητα, τα κοινά στοιχεία που είναι ευρύτερα και σημαντικότερα από τις τοπικές ή κοινωνικές ή ατομικές ιδιαιτερότητες.

Η υποτιθέμενη «έρευνα», δηλαδή η κατασκευή μειονοτήτων, εκεί που δεν υπάρχουν κι εκεί που δεν το ζήτησε κανείς ενδιαφερόμενος, εξυπηρετεί αντικειμενικά τη διάσπαση της συνοχής, τη διάλυση της συλλογικής μας ταυτότητας και την προετοιμασία επισημότερων διασπαστικών φαινομένων.

Το ΚΕΜΟ, για να επανέλθουμε στο θέμα μας, οργάνωσε στη Λάρισσα το 1998 «συνέδριο μελέτης της βλάχικης γλώσσας». Να τι έγραψε ο Θετταλός παλαίμαχος δημοσιογράφος (και πραγματικός προοδευτικός, όχι του καναπέ) Αντώνης Καρκαγιάννης, σε άρθρο του στην «καθημερινή», με τίτλο «Αγαπητοί σύντροφοι του ΚΕΜΟ» (21 Ιουνίου 1998). Αφού πληροφορεί τους «συντρόφους» ότι «Οι Βλάχοι δεν είναι μειονότητα ούτε μειονοτική ομάδα» (κάτι που είναι πασίγνωστο και δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση, το έχουν εξαντλήσει κορυφαίοι βαλκανιολόγοι με διεθνείς περγαμηνές, όπως ο διδάξας στη Σορβόννη Αχιλλεύς Λαζάρου, αλλά και οι ίδιοι οι Βλάχοι, που αποτελούν βασικό συστατικό στοιχείο του ελληνικού έθνους, με τεράστια προσφορά, ευεργεσίες και θυσίες σε όλους ανεξαιρέτως τους εθνικούς αγώνες), ο κ. Καρκαγιάννης συνεχίζει: «Ερήμην, λοιπόν, των Βλάχων, το ΚΕΜΟ οργάνωσε στη Λάρισσα ένα παράδοξο συνέδριο μελέτης της βλάχικης γλώσσας. Το συνέδριο ήταν σχεδόν μυστικό και οπωσδήποτε συνωμοτικό. Δεν προαναγγέλθηκε, δεν εστάλησαν προσκλήσεις και δεν έγινε σε μεγάλη αίθουσα, αλλά σε ξενοδοχείο και ουδείς επίσημος προσεκλήθη. Κάλεσαν όμως μερικούς ξένους, οι οποίοι, όταν ρωτήθηκαν, δήλωσαν ότι έτυχε να βρεθούν, τυχαία έμαθαν για το συνέδριο και ήρθαν στη Λάρισσα να το παρακολουθήσουν».

Δεν θα διερευνήσω εδώ τι ακριβώς κρύβεται πίσω από την κίνηση αυτή, παραπέμπω στο αποκαλυπτικό κείμενο του έγκριτου δημοσιογράφου Διαμαντή Σεϊτανίδη στην εφημερίδα «Βραδυνή» (19 Ιουλίου 1998), σύμφωνα με το οποίο «στο περιβόητο συνέδριο πήραν μέρος και άτομα που στο παρελθόν εργάσθηκαν εις βάρος της Ελλάδας». Διερωτώμαι, μόνον,  πώς είναι δυνατόν τέτοιου είδους ενέργειες να προέρχονται από οργανισμό που χρηματοδοτείται από χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων.

Φυσικά, όλοι οι φωνασκούντες υπέρ πραγματικών ή φανταστικών μειονοτήτων, δεν βρήκαν ούτε μια λέξη να πουν για τα δικαιώματα της αρχαίας ελληνικής μειονότητας της Βορείου Ηπείρου (αρχαίας, γιατί αν μιλήσετε με κατοίκους της Φοινικούντας, π.χ., θα ακούσετε την αρχαία ελληνική να ομιλείται ζωντανά και αυθόρμητα από απλούς χωρικούς…»

-  Δεν σε διέκοψα διαβάζοντας  αυτά που επισημαίνει ο Μελέτιος Μελετόπουλος. Θέλω να σημειώσω ότι αείμνηστος Αντώνης Καρκαγιάννης ήταν ένας λαμπρός συνάδελφος και Έλληνας. Έτυχε, όταν εκείνος ήταν διευθυντής της εφημερίδας «Καθημερινή», ο ομιλών να είναι διευθυντής της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής» και συνεχώς ανταλλάσσαμε απόψεις, μεταξύ των οποίων και για το θέμα αυτό.

Πάντως, οι ακραιφνείς Ελληνόβλαχοι δεν καθεύδουν. Έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σηκώσουν τις γκλίτσες, όπως οι Μακεδόνες του Μεγάλου Αλεξάνδρου τις σάρισες! Οι εξαιρέσεις δεν απουσιάζουν. Η Ελλάδα άλλωστε έχει και Λεωνίδα και Αλέξανδρο, αλλά έχει και Εφιάλτη. Υπενθυμίζω τις κινητοποιήσεις των δημάρχων, τοπικών αρχόντων, όλων των βλαχοχωριών και το επίκαιρο τότε δημοσίευμά μου, επιγραφόμενο πράγματι περιπαικτικά: «Οι Γερμανοί ξανάρχονται» για τους Βλάχους, Αθήνα 2002.

- Ναι, θυμήθηκα, αφορά στην επιστολή σου προς  την «Ελλοπία», η οποία είχε δημοσιεύσει  τις πικρόχολες, γεμάτες  από μίσος και πάθος εναντίον σου επισημάνσεις του γνωστού μας Thede Kahl, με την οποία συντρίβεις  πλάνες και πάθη πολεμίων της ελληνικότητας των Βλάχων – Αρμάνων, μεθοδευμένες επιθέσεις ανώνυμων και επώνυμων οργάνων προπαγάνδας εναντίον του Αχιλλέως Λαζάρου. Θέλω να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες για το χρόνο που διέθεσες για να γίνει αυτή η συζήτηση και το περιεχόμενο της συζήτησης.

Η συζήτηση για τον κ. Στέργιο Δαρδακούλη

Μισό λεπτό! Δεν τελειώσαμε!

-Δηλαδή;

Για την ενημέρωσή μου σχετικά με τη συζήτηση μού έστειλες ένα Παράρτημα με όλα διαδικτυακά  σχόλια και παρεμβάσεις γύρω από το τραγούδι «Παιδιά της Σαμαρίνας», αλλά και την ταπεινότητά μου.  Θα ήθελα να σταθώ μόνο στη «διαπίστωση» του αγαπητού κ. Δαρδακούλη.

-Προφανώς, αναφέρεσαι στη διαπίστωση ότι δεν μιλάς καλά το βλάχικο ιδίωμα κλπ. Μισό λεπτό να το διαβάσω : «ΕΠΙ ΠΛΕΟΝ ΘΑ ΠΩ ΠΩΣ ΟΤΑΝ ΔΙΕΠΙΣΤΩΣΑ ΟΤΙ Ο Κ. ΛΑΖΑΡΟΥ ΔΕΝ ΟΜΙΛΕΙ ΚΑΛΑ ΤΟ ΒΛΑΧΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΜΟΥ ΕΙΠΕ ΟΤΙ ΜΕΓΑΛΩΣΕ ΣΤΗΝ ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΗΤΑΝ ΟΛΟΓΟΣ .ΟΤΑΝ ΘΕΛΗΣΕ ΝΑ ΠΕΙ ΟΤΙ ΜΕΤΕΦΡΑΖΑΝ ΟΙ ΒΛΑΧΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΤΟ ΒΛΑΧΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ,ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΑ ΑΜΕΣΩΣ ΝΑ ΜΕΤΑΒΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΚΡ.ΒΡΥΣΗ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ ΩΣΤΕ ΝΑ ΑΚΟΥΣΕΙ ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΕΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΑ.ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΒΓΑΛΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΑΙΚΟΥΣ ΠΟΙΗΤΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΝ ΣΕ ΧΑΡΕΣ, ΛΥΠΕΣ, ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ,ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΛΥΠΗ ΕΙΔΑ ΟΤΙ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΕ ΠΟΛΥ ΔΥΣΚΟΛΗ ΘΕΣΗ.Υ.Γ ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΠΟ ΕΜΑΣ ΔΕΝ ΤΡΑΓΟΥΔΑΜΕ  40 ΧΡΟΝΙΑ ΜΟΝΟ...ΕΧΟΥΜΕ ΠΕΡΑΣΕΙ ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΜΕΡΟΝΥΧΤΑ ΜΕ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ. ΚΑΛΑ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΘΥΜΟΜΑΣΤΕ ΟΤΙ ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΤΟ ΑΛΑΘΗΤΟ ΤΟΥ ΠΑΠΑ....»

   Ακριβώς! Η «διαπίστωση» αυτή, όπως είναι διατυπωμένη, αφήνει στους αναγνώστες την εντύπωση ότι έχουμε τέτοια γνωριμία με τον κ. Δαρδακούλη, ώστε οι συνομιλίες ή επικοινωνίες μας να είναι συχνότατες! Αλήθεια, πού και πότε με βρήκε ή με είδε ή μου τηλεφώνησε, ώστε να εκφράζεται, όπως στο σχολιαζόμενο μήνυμά του;

    Βέβαια, συγχωρείται, αφού επαγγελματίας τραγουδιστής είναι και όχι επαγγελματίας ερευνητής, ειδικός επιστήμονας. Ωστόσο, πριν του απαντήσω, σπεύδω να τον πληροφορήσω ότι είμαστε «συνάδελφοι» στο τραγούδι! Αυτός επαγγελματίας,  εγώ ευκαιριακός, ερασιτέχνης. Το 1981 προσκλήθηκα πρώτος Έλληνας δημόσιος υπάλληλος στις Βρυξέλλες λόγω διακεκριμένων επιστημονικών και εκπαιδευτικών προσόντων, όχι  δε λόγω κομματικών διασυνδέσεων. Οι εντυπώσεις που άφησα το 1981 ήσαν τέτοιες ώστε  το επόμενο έτος συμμετείχα σε Ομάδα Εργασίας, στην οποία έβαλα τα δυνατά μου, διότι αφορούσε δισεκατομμύρια δραχμών, προβλεπόμενα για την τεχνική εκπαίδευση, της οποίας στην Ελλάδα έλειπαν τα ενδεδειγμένα διδακτήρια. Η εβδομαδιαία επιμελημένη, σκληρή και κοπιαστική συμμετοχή μου επισημοποιήθηκε ευμενέστατα. Αλλά, χρειαζόταν και οι υπογραφές τους, για τις οποίες είχα αγωνία μήπως μεσολαβήσουν αστάθμητοι παράγοντες.

    Το πρόγραμμα της τελευταίας ημέρας της εβδομάδας – Ομάδας Εργασίας προέβλεπε κλείσιμο με «Μουσική Βραδιά Έκπληξη»! Επιπρόσθετα, μού υπέδειξαν να συμπεριλάβω και σκιαγράφηση της επιβιώσεως των Ελλήνων κατά τα 500 χρόνια της Τουρκοκρατίας. Ευτυχώς, κατά το λεγόμενο, «Ου Βλάχους δεν είνι ντβάρι, κλώθει»!  Αμέσως, σκέφθηκα για έκπληξη να τραγουδήσω τον «Σμαήλ αγά», να αναλύσω τα ιστορικά στοιχεία και να ακουσθούν ανάλογα τραγούδια, παραδοσιακά… Εκ των ενόντων και με θαυμαστή συμπαράσταση φίλων από τις Βρυξέλλες συγκροτήθηκε και χορωδία! Το αποτέλεσμα υπήρξε ανώτερο από κάθε προσδοκία, αφού τα συγχαρητήρια διευκόλυναν και τις αναγκαιότατες υπογραφές για ένα εντελώς άγνωστο εκεί τραγούδι «Σμαήλ αγά», το οποίο σε καθιερωμένο άλλοτε ετήσιο οικογενειακό με φίλους τραπέζι έκαμε τα παιδιά μου να δυσανασχετούν μουρμουρίζοντας: «Πάλι «Σμαήλ αγά», πατέρα;».

    Ο αγαπητός Στέργιος επιστημονικά είναι «ευκαιριακός»! Αν ανήκε στους επαγγελματίες επιστήμονες θα είχε προσκομίσει αποδείξεις για τη «διαπίστωσή» του, τεκμήρια, ντοκουμέντα, τα οποία φιλικώτατα του θέτω υπ όψη:

1.            Όταν τοποθετήθηκα ως γενικός επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης στη Βέροια, συνέπεσε οι Βλάχοι στο Ξηρολίβαδο να γιορτάζουν τον Προφήτη Ηλία, χορεύοντας μέχρι πρωίας! Έσπευσα να ενημερώσω τον αρμόδιο της υπηρεσίας ότι δεν θα ήταν δυνατόν την επομένη ημέρα να είμαι στο Γραφείο έγκαιρα, όπως πάντοτε. Η δε υποδοχή, που μού έγινε στο Ξηρολίβαδο ήταν  πρωτοφανής! Φυσικά, όχι για τα γαλλικά μου! Έκτακτο Παράρτημα: Ο Γενικός μιλάει άψογα βλάχικα!

2.             Βλάχος, γαμπρός στη Βέροια, επιστήμονας, που είχε σπουδάσει στη Ρουμανία, καλός οικογενειάρχης, με επισκέφθηκε στο Γραφείο  και μου γνωστοποίησε ότι ανέμεναν στη Βέροια απεσταλμένο Βλάχων του Παρισιού! Η «μάζωξη» θα γινόταν στο σπίτι του, όπου μετά το βλάχικο τραπέζι, θα επακολουθούσε το «κήρυγμα» του άγνωστου επισκέπτη. Λοιπόν,  μου ζητήθηκε ως Βλάχος και σπουδαγμένος κιόλας στο Βλάχικο Ζήτημα να απαντήσω στον φιλοξενούμενο. Φυσικά, η ομιλία έγινε στα βλάχικα και όχι στα γαλλικά. Όλοι τους δεν παρέλειψαν  να εκφράσουν την ευαρέσκεια και  την έκπληξη για την αρτιότητα του βλάχικου λόγου μου!

3.            Ο διαβόητος Jean Perifan (Γιάγκος  Περήφανος) αιφνιδιαστικά, απροειδοποίητα, εμφανίσθηκε στο Γραφείο μου (Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης), αλλά δεν έκαμε αμέσως αισθητή την παρουσία του. Διότι, έτυχε να  συνομιλώ με κυρία, μάλιστα στα βλάχικα! Έμεινε κατάπληκτος, με αποτέλεσμα να «τιμηθώ» από μέρους του με άρθρο, επιγραφόμενο «Mari romanist Ahile Lazaru” (Tra armanami, No 12 – Andreu 1985, 2^α), για τα άπταιστα γαλλικά μου;  Όχι! Για τα τέλεια βλάχικά μου…

4.            Το 2002, δέχθηκα πρόσκληση συμμετοχής στο Συμπόσιο του Πολιτισμικού – Επιστημονικού Ιδρύματος Andrei Saguna της Κωνστάντζας (Ρουμανίας), στην οποία εγκαταστάθηκαν και ευδοκιμούν οι περισσότεροι από τους ρουμανίσαντες προπολεμικά Βλάχους. Το θέμα της Ανακοινώσεώς μου, αν και ουδέτερο, «Απόδημοι Αρμάνοι (Βλάχοι του ελληνικού χώρου) διακριθέντες στη Διασπορά, ΧVI –XIX αιώνες», σε γαλλική γλώσσα, έδινε άφθονα στοιχεία ελληνικότητάς τους. Γίνεται αναφορά στον Τόμο Δ΄ , σελίδες 215 – 218. Έπειτα, ακολούθησε συνάντηση της ταπεινότητάς μου με πάμπολλους από αυτούς συνομιλώντας πλέον βλάχικα. Ένας από τους παρισταμένους ακούγοντάς με αυθόρμητα αναφώνησε: « Ε! Εμείς εδώ ακούμε ότι στην Ελλάδα κόβουν  τη γλώσσα όποιου μιλάει βλάχικα! Ο καθηγητής  Λαζάρου πού τα έμαθε;»!!!

       Και για να κλείσουμε την παρένθεση «βλαχομάθεια Λαζάρου» προστίθεται μια συμπτωματική αναγνώρισή της, αλλά η πρώτη- πρώτη: Όταν ήμουνα πρωτοετής φοιτητής, εθελοντικά, όπως και οι συμφοιτητές μου, είχα συμμετάσχει  στη δημιουργία του Γλωσσολογικού Σπουδαστηρίου. Μετά την ολοκλήρωση του έργου παρέμεινα αναμένοντας τον καθηγητή Γλωσσολογίας αείμνηστο Γεώργιο Κουρμούλη. Όταν ήλθε με βρήκε να διαβάζω το Ετυμολογικόν Λεξικόν της Κουτσοβλαχικής του Κων. Νικολαϊδη από το Λιβάδι Ελασσόνος. Δοκίμασε ευχάριστη έκπληξη. Διαπιστώνοντας δε με τα μάτια του ότι γνωρίζω αξιοθαύμαστα τα βλάχικα, μου συνέστησε, όταν τελειώσω το Πανεπιστήμιο, να εκπονήσω διδακτορική διατριβή για τα … βλάχικα! Αυτό έγινε. Είναι η πρώτη στην Ελλάδα και μάλιστα με ΑΡΙΣΤΑ. Ο δε διάδοχός του στην έδρα της Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτης γράφει μεταξύ πολλών και τα εξής: «…  Πρόκειται περί σοβαρού επιστημονικού έργου, το οποίον δύναται να αποτελή εφεξής εις τας γενικάς του γραμμάς την επίσημον επιστημονικήν θέσιν της Ελλάδος επί του ζητήματος της καταγωγής και της ιστορικής προελεύσεως των  Βλαχοφώνων Ελλήνων». Κατονομάζοντας δε το διδάκτορα , την ταπεινότητά μου, τονίζει: «Είναι ο πρώτος, όσον γνωρίζω,  μελετητής, ο οποίος θεμελιώνει επιστημονικώς την απ΄ευθείας εκ της Λατινικής και ουχί εκ της Ρουμανικής καταγωγήν της γλώσσας των Βλαχοφώνων Ελλήνων και την στενήν δομικήν συγγένειαν αυτής προς την Ελληνικήν. Επίσης, είναι ο πρώτος μελετητής, ο οποίος και από ιστορικής πλευράς συστηματοποιεί τα μέχρι τούδε λεχθέντα, συμπληρώνει και αποδεικνύει την και άλλοθεν υποστηριχθείσαν ελληνικότητα της καταγωγής των Αρωμούνων  (Ελλαδικών Βλάχων)».

     Όλα αυτά, φυσικά, σου είναι γνωστά, αφού παρουσιάζονται στον Τόμο Α’, σελίδες 73 και εξής,   του τετράτομου έργου μου «Ελληνισμός και λαοί Νοτιοανατολικής Ευρώπης», Αθήνα 2009, καθώς και από την καθαρά επιστημονική έκδοση της Επιτροπής Εθνικής Ενημερώσεως (ΕΕΕ), Αθήνα 2004

*Δημοσιογράφος από την Παλαιομάνινα. Διετέλεσε διευθυντής της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής», διευθυντής Σύνταξης του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» και της «Απογευματινής» και στέλεχος – αρθρογράφος στις εφημερίδες «Βήμα» και «Νέα»