Αφιέρωμα στο ιερό Μεσολόγγι

Πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τη μεγάλη θυσία του Μεσολογγίου το 1826, η οποία προώθησε το ελληνικό ζήτημα, όσο καμιά άλλη ελληνική νίκη

Του Δημήτρη Στεργίου*

Κάθε χρόνο που πλησιάζουν οι Γιορτές της Εξόδου του Μεσολογγίου αισθάνομαι ένα δέος για την υπέρτατη αυτή θυσία των ηρώων προγόνων μας, αλλά και ενισχύονται ακόμα περισσότερο οι αναμνήσεις μου από τη διαμονή στην ιερή αυτή πόλη ως μαθητή του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου για τον ακόλουθο λόγο: ήμουνα σημαιοφόρος (πρώτος στη βαθμολογία μαθητής) στις παρελάσεις...
ΔΕΙΤΕ ΣΠΑΝΙΕΣ ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟ
 

 ως συμμετοχή του Γυμνασίου στις Γιορτές της Εξόδου. Τα χρόνια περνούσαν, αλλά πάντοτε συγκέντρωνα ιστορικό υλικό που αφορά το Μεσολόγγι για το οποίο έχω τις καλύτερες αναμνήσεις ως έφηβος.

Δεν ξέχασα ποτέ το Μεσολόγγι. Απόδειξη ότι ως πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού σωματείου «Εταιρεία Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας», το οποίο ίδρυσα το 1997 για τη διάσωση, ανάδειξη και αξιοποίηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού μου, διοργάνωσα, στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων της Παλαιομάνινας, δύο αφιερώματα στο Μεσολόγγι. Το πρώτο διοργανώθηκε το 2001 (18 Αυγούστου), με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 180 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, με την πολυάνθρωπη συναυλία του Γιάννη Μαρκόπουλου, ο οποίος, μετά το Μέγαρο Μουσικής, ανέβασε στην Παλαιομάνινα το γνωστό μουσικό εκπληκτικό έργο του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού. Το δεύτερο αφιέρωμα διοργανώθηκε στο πλαίσιο πάλι των πολιτιστικών εκδηλώσεων του 2006 (29 Ιουλίου) με συναυλία του Λάκη Χαλκιά, όταν σε συνεργασία με το Δήμο της ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου, όμιλος αρματωμένων Μεσολογγιτών ήρθε στην Παλαιομάνινα για να συναντήσει ύστερα από 180 χρόνια τα βλαχόπουλα «Παιδιά της Σαμαρίνας» που έπεσαν κατά την Έξοδο του Μεσολογγίου (είχε προσκληθεί ο πολιτιστικός σύλλογος και άλλοι εκπρόσωποι της ηρωικής Σαμαρίνας).

Τώρα, με την ευκαιρία των Γιορτών της Εξόδου του Μεσολογγίου στις 16 Απριλίου 2011, με συγκίνηση κάνω αυτό το αφιέρωμα στο ιερό Μεσολόγγι. Το φωτογραφικό υλικό που παραθέτω είναι ένα μέρος από πίνακες και άλλες φωτογραφίες, που ευγενώς μου έχει παραχωρήσει ο φίλος μου συντοπίτης, λάτρης του Μεσολογγίου, Σπύρος Σακαλής, και ένα μέρος από το αρχείο μου. Το υλικό αυτό αφορά πίνακες του Eugene Delacroix (1798 – 1863), του E. De Lansac (1828) και άλλων με τους οποίους απαθανατίζονται σκηνές από την Έξοδο του Μεσολογγίου και εικόνες πριν και μετά την έξοδο του Μεσολογγίου.

Η ηρωική Έξοδος του Μεσολογγίου και τα διδάγματά της

Το Μεγάλο Σάββατο προς Κυριακή των Βαϊων ο Ελληνισμός και το Μεσολόγγι γιορτάζει την ηρωική «Έξοδο των Πολιορκημένων» του Μεσολογγίου, ως φόρο τιμής σε όλους εκείνους που θυσιάστηκαν για την ανεξαρτησίας της χώρας μας από τον τούρκικο ζυγό. Η θυσία του Μεσολογγίου, που επί 12 ολόκληρους μήνες αντιστάθηκε ηρωικά, προώθησε το ελληνικό ζήτημα, όσο καμιά άλλη ελληνική νίκη: πλημμύρισε τους άλλους Έλληνες και τους Ευρωπαίους με αισθήματα θαυμασμού για τους άνδρες της φρουράς του και τον ηρωικό πληθυσμό του Μεσολογγίου. Πραγματικά σπάνια συναντά κανείς στις σελίδες της ιστορίας παραδείγματα παρόμοιας υπεράνθρωπης ψυχικής αντοχής. Οι φλόγες του Μεσολογγίου θέρμαναν τις καρδιές των πολιτισμένων λαών και τους ξεσήκωσαν σε μια αληθινή σταυροφορία για την απελευθέρωση του ελληνικού έθνους. Αυτή η θυσία έκανε τον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό να την εξάρει με το γνωστό του στίχο:

"Τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερον από τούτο το αλωνάκι".

-------------------------------------------------------

Με την έκρηξη της επανάστασης, μετά την Πελοπόννησο, ολόκληρη η Στερεά Ελλάδα είχε επαναστατήσει και είχαν απελευθερωθεί πολλές περιοχές. Μάλιστα οργανώθηκε και πολιτικά με τη "Γερουσία" στο Μεσολόγγι και τον "Άρειο Πάγο" στα Σάλωνα. Ο Σουλτάνος όμως αποφάσισε να αντιδράσει οργανωμένα με δυο στρατιές. Η δεύτερη με τους Κιουταχή και Ομέρ Βρυώνη κατέληξε στο Μεσολόγγι, στις 25 Οκτωβρίου 1822, το οποίο οι Τούρκοι πολιόρκησαν. Ύστερα από λίγες μέρες, στις 31 Δεκεμβρίου, οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να επιστρέψουν στην Ήπειρο.

Μετά τη συμφωνία του Σουλτάνου και του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου, η εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο συνδυάστηκε με επιχειρήσεις από τους Τούρκους στη Στερεά Ελλάδα, με κύριο στόχο το Μεσολόγγι. Της νέας εκστρατείας ηγείται και πάλι ο Κιουταχής που με πανίσχυρη στρατιά 35.000 ανδρών έφτασε στο Μεσολόγγι στα μέσα Απριλίου 1825. Είναι η δεύτερη και καθοριστική πολιορκία της πόλης που κατέληξε στην ηρωική έξοδο.

Το Δεκέμβριο του 1825 άρχιζε η δεύτερη φάση της πολιορκίας όταν ο Ιμπραήμ έφτασε στο Μεσολόγγι με ισχυρή δύναμη (10.000 άνδρες), αποφασισμένος να το καταλάβει. Μετά την απόρριψη από τους πολιορκούμενους της πρότασής του για παράδοση, η πολιορκία έγινε στενότερη και από το Φεβρουάριο οι πολιορκούμενοι πιέζονταν από τις επιθέσεις των Αιγυπτίων και από την πείνα. Τα νησάκια της λιμνοθάλασσας, προπύργια του Μεσολογγίου, έπεσαν στα χέρια του εχθρού, εκτός από την Κλείσοβα, που η νίκη των Ελλήνων υπήρξε θριαμβευτική. Οι πολιορκούμενοι μάταια περίμεναν την ενίσχυσή τους από το Ναύπλιο, και η προσπάθεια του ελληνικού στόλου να λύσει την πολιορκία από τη θάλασσα αποδείχτηκε αδύνατη. Μόνη λύση μέσα σε αυτές τις συνθήκες, που διαρκώς χειροτέρευαν, απέμεινε η έξοδος.

Το μεσημέρι της 10ης Απριλίου καταρτίστηκε το σχέδιο και το δειλινό άρχισαν όλοι να μαζεύονται στις προσδιορισμένες θέσεις. Κατά τις 6.30 ακούστηκε επάνω στο Ζυγό η ομοβροντία του ελληνικού επικουρικού σώματος, που είχε φθάσει από τη Δερβέστικα. Όταν νύχτωσε οι περισσότεροι της φρουράς είχαν βγει έξω από την πόλη και περίμεναν το σύνθημα του ξεκινήματος. Το σχέδιό τους όμως προδόθηκε και οι Τουρκοαιγύπτιοι άρχισαν να τους κτυπούν με πυκνά πυρά κανονιών και τουφεκιών. Τελικά οι Έλληνες αποφάσισαν να κινηθούν' όρμησαν οι άνδρες των δύο πρώτων σωμάτων με τα γιαταγάνια και τα σπαθιά τους επάνω στις εχθρικές γραμμές. Καμιά δύναμη δεν ήταν ικανή να αναχαιτήσει το χείμαρρο εκείνο των απελπισμένων. Ο καθένας τους κοίταζε πως να ανατρέψει τα εμπόδια που βρίσκονταν μπροστά του και να περάσει. Εκείνη τη στιγμή ακούστηκε από το τρίτο σώμα των γυναικοπαίδων η φωνή "οπίσω, οπίσω, μωρέ παιδιά!" και αποχωρίστηκαν μερικοί από τα δύο πρώτα σώματα. Η σύγκρουση ήταν φονικότατη. Οι Έλληνες ανατρέπουν όποιον βρουν μπροστά τους και προχωρούν αφήνοντας πίσω πολλούς νεκρούς. Την πορεία τους συνόδευσαν δύο εκρήξεις από την πόλη. Η πρώτη από την έκρηξη των υπονόμων και η άλλη από την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης με τον ηρωικό Χρήστο Καψάλη. Οι Έλληνες είχαν απώλειες και από τους κρυμμένους στα διάφορα υψώματα και τις χαράδρες Αλβανούς. Μολαταύτα αντιμετώπιζαν με σταθερότητα τον αόρατο εχθρό.

Είχε αρχίζει να γλυκοχαράζει η Κυριακή των Βαΐων, όταν η μάχη έπαψε. Εκεί επάνω μόνο, στην κορυφή του Ζυγού, μπόρεσαν να αναπνεύσουν λίγο ελεύθερα. Από τους 3000 στρατιωτικούς που πήραν μέρος στην έξοδο, μόνο 1300 σώθηκαν. οι υπόλοιποι 1700 σκοτώθηκαν στις συμπλοκές της εξόδου. Από τις γυναίκες, 13 μόνο Σουλιώτισσες σώθηκαν και από τα παιδιά τρία ή τέσσερα. Οι απώλειες των Τουρκοαιγυπτίων υπολογίστηκαν σε 5000.

(* Δημοσιογράφος, συγγραφέας, Ιδρυτής και πρόεδρος της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας)

ΔΕΙΤΕ ΣΠΑΝΙΕΣ ΦΩΤΟ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΤΕΡΓΙΟΥ